Ռեժիսորը հայ թատերարվեստում շուրջ կես դար անց դիմեց Գի դը Մոպասանի մեկ այլ ստեղծագործության
Թատերական պրեմիերաներին հանդիսատեսն ու մասնագետները հաճախում են մեծ ակնկալիքով: Իսկ ո՞վ է ասում, որ յուրաքանչյուր պրեմիերա պետք է օվացիաներով ընդունվի… Բայց արի ու տես, որ շուրջ 20 տարի առաջ «Համազգայինի» բեմում առաջին անգամ որպես դերասանուհի, միառժամանակ անց տիկնիկային, ապա «Համազգային» թատրոններում արդեն որպես ռեժիսոր հանդես եկած Նարինե Գրիգորյանի յուրաքանչյուր աշխատանք ընդունվում է հենց օվացիաներով:
Ռեժիսոր Նարինե Գրիգորյանի (նա հեղինակ է շուրջ տասը բեմադրության) հերթական պրեմիերան Գի դը Մոպասանի «Ճարպագունդը» նովելի հիման վրա «Փափլիկը» բեմադրությունը, որ կայացավ օրերս Սոս Սարգսյանի անվան Համազգային թատրոնում, գերազանցեց բոլոր սպասելիքները: Կարծում ենք՝ մասնագետները համակարծիք կլինեն մեզ հետ. ռեժիսորի այս աշխատանքը ավելին էր, քան ներկայացում: Ընդամենը նշենք մեկ դետալ. ներկայացումը հենց սկզբից ընթացավ ֆիլմերին հատուկ «ստոպ կադրերով», ինչը մինչ օրս չենք հանդիպել մեր թատրոններում:
Ի դեպ, Հայաստանում տարբեր տարիների մեր ռեժիսորներն անդրադարձել են Մոպասանին, բայց, չգիտես ինչու, նրա միայն մեկ երկին՝ «Մադմուազել Ֆիֆի» ստեղծագործությանը. 1915թ. ռեժիսոր Արմեն Արմենյանը՝ Գյումրիում, 1941-ին Արթիկի պետական թատրոնում Հրանտ Մանվելյանը եւ նույն թվին Վաղարշապատում՝ Բենիամին Բժշկյանը: Իսկ հիշյալ երկին ավելի վաղ Թիֆլիսում անդրադարձել է մեր հայրենակիցը՝ Օվի Սեմունյանը:
Կարդացեք նաև
«Առավոտի» խնդրանքին՝ մասնագիտական խոսք ասել բեմադրության մասին, թատերագետ Տիգրան Մարտիրոսյանը սիրով համաձայնեց: Նրա կարծիքը ներկայացնում ենք առանց միջամտության:
«Համազգայինցիները ստեղծագործական քիչ թե շատ ինքնավարություն ստանալուց հետո, կարողացան կարճ ժամանակահատվածում ապացուցել, որ իրենց թատրոնում յուրաքանչյուր առաջնախաղ հետաքրքիր բեմադրառեժիսորական լուծումների երաշխիք է: Բացառություն չէ եւ Գի դը Մոպասանի «Ճարպագունդը» նովելի հիման վրա արված «Փափլիկը» բեմականացումը:
Արտահայտչական տարաբնույթ որակներով ամբարված բեմապատում, որը ժանրաձեւային ի մի բերելու դեպքում կինոկատակերգական մելոդրամա բնորոշումն է հարմար գալիս: Ինչո՞ւ, որովհետեւ առկա են թե՛ բարոյախոսական միտումները, թե՛ հուզական տարրը, թե՛ երաժշտական զեղումները, եւ ի հեճուկս գրական հենքի ժանրային ծագման՝ սուր կատակերգական հագեցվածությունը:
Նույնիսկ կարելի է ասել գերհագեցվածությունը, որն ի կատար է ածվում ֆրանսիական կոմիզմի ավանդույթների, մասնավորապես՝ լուիդեֆյունեսյան խաղային մաներայի կիրառմամբ: Երբեմն նաեւ հանուն ֆրանսիական թեթեւության ֆարսային վարքաձեւերի դռները թակելով, ինչը գրոտեսկային չափազանցումը չարաշահելու հետեւանք է: Իհարկե, կռահելի է, թե արտահայտչական թեթեւության այդ հակման ակունքները որտեղ են թաքնված:
Նովելն իր լակոնիկությամբ, դիպաշարային անցումների կտրուկությամբ, թերեւս ծանրանիստ ու երկարատեւ երեւույթներին հակադիր է: Ուստի ստեղծագործական խումբն աշխատել է ամեն կերպ հավատարիմ մնալ գրական հիմքի ձեւաբանական պահանջներին:
Եղելությունը զավեշտական ինտոնացիային հարմարեցնել: Այլ հարց է, թե նրանց որքանով է հաջողվել իրենց առջեւ դրված խնդիրը լուծել: Ներկայացման, այսպես ասած՝ լեյթմոտիվ Ռավելի «Բոլերոյի» հնչեցման տեսարաններում միշտ չէ, որ սկզբից մինչեւ վերջ պահպանվում է սպասումի լարման ուժը: Մետրիկայում պակասում են գործողությունների եւ դրանց հուզերանգների բազմազանությունը, ինչը պետք է որ տեսարանի վիզուալ հետաքրքրականությունը լրացներ: Այդ թվում նաեւ կրկնության կոմիզմին միտված գործողությունները, որոնք չհասունանալով, հաճախ վրիպում են՝ ժանրային նպատակակետին մղվելիս:
Նշյալներն, անշուշտ, արտախոսքային բաղադրիչներ են, որոնց առատությունը ընկալելի, նույնիսկ՝ ըմբռնելի է դառնում, եթե տվյալ բեմական ստեղծագործությունը որպես փառատոնային ներկայացում ենք դիտարկում: Եվ ընդհանուրի համապատկերում ընդգծում բեմականացման գրավչությունն ապահովող ձեռքբերումները:
Փափլիկի արհեստի հնչյունապատկերն ակնարկող դիլիժանսի տեւական մահճակալային ճռճռոցն՝ իբրեւ բարոյահոգեբանական մթնոլորտի նախերգանք: Հատկապես որ հանճարեղ հեղինակը մարսելյիոզային ավարտակետը նրբանկատորեն կնոջ դրամայի կատարսիսային օրհնություն-ողբերգ է դարձնում:
Անհաստիք հայրենասիրության սոցիալական հասցեների վերջնահանգրվանը: Ավելի պարզ՝ վախի եւ շինծու համարձակության հերթափոխը, որը զորում էին գեղարվեստորեն բովանդակային կոմիզմի նշաձողին հասցնել:
Ահավասիկ, նրբազգաց խաղաձեւերում հմտացած Գագիկ Մադոյանի կողմից արտաբերված «Դե արի է˜» խոսքերի գաղափարահուզական կեցվածքով:
Նարեկ Բաղդասարյանի լուռ խաղի գրեթե չապլինյան տարողունակությամբ: Կամ էլ բիբլիական պատկերներն ակնարկող պլաստիկական լուծումներով կարիկատուրային բեմավիճակներ խաղարկելով: Գումարած դրան մոպասանյան համառոտախոսությանը մերձեցող լակոնիկ հոգեֆիզիկական ապարատը, որի կարգավիճակային կրողն էր ժեստային հատու եւ զուսպ շարժաձեւերով աչքի ընկնող Կոմսը: Ուրիշ կերպ չէր էլ կարող լինել, երբ կերպարավորումը Դավիթ Հակոբյանի մասնագիտական հարգի տեր մեկն է ստանձնում:
Տարիների հետ զուգահեռ արհեստավարժությունը կատարելագործող վարպետ, ով, դերի պարտիտուրը դաշնավորելիս, չի դադարում զարմացնել խոսքի եւ շարժման էմոցիոնալ տոները ճշգրտորեն նույնականացնելու ունակությամբ: Եվ անխոս իր բեմական ներկայությունն անմնացորդ ձեւի եւ բովանդակության ներդաշնակությանը ծառայեցնող Տաթեւ Ղազարյանը:
Թատերական խառնվածքի բացառիկ դերասանուհիներից մեկը, ով կարողանում է հավասարապես նաեւ թատերային դրսեւորումներում օրգանիկ լինել: Կրկին ապացուցել, որ անկախ բոլոր արդիական հոսանքներից, թատերարվեստի առանցքակենտրոնն, այնուամենայնիվ, նորին անփոխարինելիություն դերասանական որակն է»:
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
Լուսանկարներում՝ տեսարաններ
«Փափլիկը» ներկայացումից:
«Առավոտ» օրաթերթ
18.01.2020
