Կարծէք սփիւռք(ներ)ը թատրոնի բեմ է: Հայաստանէն կու գան զանազան մակարդակի ղեկավարներ` պետական, կուսակցական, մշակութային եւ այլ, կը զեկուցեն: Կը ծափահարուին: Յետո՞յ: Ծափերէն տարբեր ընելիք ունի՞ սփիւռք(ներ)ը: Այդ ծափերուն մաս կը կազմեն` քարոզչութիւնը, ընդունելութիւնները եւ տեւաբար յիշուող օժանդակութեան անհրաժեշտութիւնը:
Սփիւռքի ազգային-քաղաքական իրաւունքը եւ իրաւասութիւնը սրտցաւութեան եւ խանդավառութեան սահմաններէն անդին չեն անցնիր: Ինքնագոհութեան համար ան կարծիքներ կրնայ յայտնել, յօդուած գրել, նոյնիսկ հանրաժողով կազմակերպել, համաձայնութիւն յայտնել կամ քննադատել, որոնք կը մնան օդին մէջ: Միակ գոհունակութիւնը կը կայանայ, բախտաւոր պարագային, ձեռք թօթուելու, պետական գործիչ մը կամ անոր կինը հիւրընկալելու մէջ:
Հայաստանի Ազգային ժողովին մէջ սփիւռքի մասին եթէ խօսուի անգամ, այդ մենախօսութիւն կ՛ըլլայ: Հոն կը խօսուին եւ հոն կ՛որոշուին սփիւռքի վերաբերող հարցերը. հայրենադարձութիւն, լեզուի հարց, ստացուած օժանդակութեան նպատակ: Յաճախ ըսած եւ գրած եմ, որ ազգի համրանքի կէսէն աւելին, կը գտնուի կառքի հինգերորդ անիւի վիճակին մէջ: Այդքա՛ն:
Բայց լաւ կը հնչէ լսել Հայաստան-Արցախ-սփիւռք եռամիասնութիւն տարազը:
Կարդացեք նաև
Սփիւռք(ներ)ի նկատմամբ կայ զգացական չարաշահութիւն: Ինչո՞ւ Հայաստանի պետական անձը, կամ կուսակցութիւններուն մէկուն կամ միւսին ներկայացուցիչը Պէյրութ, Նիւ Եորք, Փարիզ, Լոս Անճելըս, հեռաւոր Սիտնի եւ Մոնթէվիտէօ պիտի երթայ, պիտի խօսի: Զինք լսողներէն միտք, ակնկալութիւն կամ քննադատութիւն պիտի տանի՞ իրեն հետ, հոն անոնք արձագանգ պիտի գտնե՞ն, գտա՞ծ են մինչեւ այսօր: Ինչո՞ւ այս թատրոնը: Սոսկ հայրենակարօտ սրտե՞ր հովահարելու:
Միասնութիւնը դատարկաբանութիւն է, երբ չկան համագործակցութիւն, մասնակցութիւն,յանձնառութիւն, իրաւունքով եւ պարտաւորութեամբ ճշդուած: Անշատախօսութիւն, բարեսիրութիւն, բարեսրտութիւն չէ: Անոր իրաւութիւնը փոխճանաչուած մէկութիւնն է, որ չկայ: Հայաստան այցելող երեւելին կը տեսակցի մեծի մը հետ` քաղաքական, կրօնական, գործարարական, մարզական կամ մշակութային, թերթի մէջ լոյս տեսած կամ հեռատեսիլէն սփռուած անոր պատկերը ԵՍ կը շոյէ, այդքա՛ն: Յիշել հինգերորդ անիւը: Այս դերով բաւարարուողները մեծ թիւ են եւ կը սնուցանեն սփիւռք(ներ)ի հին-նոր ջոջականութիւնը, էսթեպլիշմընթը:
Այս մասին մտածեցի, երբ կարդացի Րաֆֆի Ֆիլիփ Գալֆայեանի ֆրանսերէն յօդուածը` Հայաստանի ներքին կեանքը յուզող դատական, սահմանադրական, կառուցային հարցերու մասին: Սփիւռք(ներ) եւ Հայաստան քանի անձեր պիտի կարդան իրազեկի այդ էջերը, որոնք կրնան նպաստել Հայաստանի ներքաղաքական կեանքի բարելաւման, օգտակար նաեւ` ծափահարելու հակամէտ սփիւռք(ներ)-ին, որպէսզի խստաբիբ հետեւի, պահանջէ:
Ր. Ֆ. Գալֆայեանի միտքերը, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ), իրաւագէտներու եւ մտաւորականութեան բովէն անցնելով, որպէս հաւաքական ըմբռնում կը ներկայացուին՞ Հայաստանի իշխանութիւններուն եւ ժողովուրդին: Սահմանադրական օրէնքի, օրինականութեան, միջազգային օրէնսդրութեան համապատասխանութեան ճամբով յարգելի երկիր ըլլալու խնդիր ունինք, միջազգային վարկ ապահովելու: Օրէնքներով պէտք է յաղթահարել տարակարծութիւնները` եւ խուսափիլ մենատիրական փորձութենէ եւ փորձանքէ, որ կը շրջանցէ օրէնք եւ օրէնսդրութիւն:
Հայաստանի կեանքը դիտելէ ետք Ր. Ֆ. Գալֆայեան մեզ կը հրաւիրէ մտածելու.
«Ժողովրդական նեցուկը ամէն բան չ՛արդարացներ: Եթէ սահմանադրութիւնը այլեւս յարմար չէ, թող սահմանադրական բարեկարգումի ձեռնարկուի: Միջոցին, ան պէտք է յարգուի» (ընդգծ. Յ.Պ.):
Հրապարակի վրայ հաւաքուած ժողովուրդը ոչ սահմանադրութիւն է եւ ո՛չ Սահմանադիր ժողով: Ամբոխ է: Ր. Ֆ. Գալֆայեան կը շարունակէ: Կը մէջբերեմ.
«ՄԱԿ-ի 26 սեպտեմբերի Ընդհ. ժողովին կատարած իր յայտարարութեամբ, վարչապետը ընկերութեան եւ տնտեսութեան ներկայի բոլոր ցաւերը կը վերագրէ նախկին փտած (կոռումպացուած) ղեկավար ընտրանիին: Այս խօսքը սահման ունի: Դատապարտել անոր դրամական կարողութիւններու վնասակար ուժը եւ միաժամանակ ընդունիլ, որ իր կնոջ` Աննա Յակոբեանի ստեղծած հիմնադրամը ստանայ անոնց նուիրատուութիւնները, շատ ալ հետեւողական ընթացք չէ»:
Ր. Ֆ. Գալֆայեան կը նշէ վարչապետին հակասութիւնը.
«Յայտարարել, որ մնայուն զարգացման եւ մարդկային իրաւանց հետապնդումը ամբողջ մը կը կազմէ, բայց բրտութիւն բանեցնել Քոչարեանի եւ Սարգսեանի կառավարութիւններուն դերակատարներուն եւ համակիրներուն վրայ` նոյնքան ալ հետեւողական չէ: Ինչ կը վերաբերի վարչապետին, որ իր ամբողջ ընտրապայքարը կառուցեց իր նախորդի իշխանական ծայրայեղութիւններուն վրայ, հարկ է նշել, որ ոչ միայն զանոնք չբարեկարգեց, այլ զանոնք շեշտեց` ջնջելով հինգ նախարարութիւններ, ուժեղացնելով իր անձնական իշխանութիւնը եւ վարչութիւնը»:
Պարզ է. դրամը ո՛չ գոյն ունի, ո՛չ բարոյական: Իսկ խաղաղութեան եւ ժողովրդավարութեան համար սեփական իշխանութեան ուժեղացումը ուրիշ տեղ կը տանի… Ահազանգ` լսողներուն համար:
Դիտողի իմաստուն դատում կ՛ընէ Ր. Ֆ. Գալֆայեան.
«Խնդիրները այնպէս են, որ անկարելի է մէկ անձի համար առանձին գլխաւորել ռազմավարական մտածողութիւն մը եւ կազմակերպ գործունէութիւն մը, մանաւանդ երբ անմիջական շրջապատը կազմուած է առանց քննական միտքի եւ անփորձ պալատականներէ: «Զուարճալի» է տեսնել 28 տարեկան նախարար մը, որ նշանակման պահուն կ՛ըսէ, որ ինք արդէն ունի նշանակալից փորձառութիւն»:
Այս բոլորը կը յիշեցնեն հռոմէացի լեգէոններու վերաբերումը «բարբարոս» համարուած երկիրներու հանդէպ երբ կը գրաւէին: Միթէ չկա՞ն փորձառու տնտեսագէտներ, պատմաբաններ, ակադեմիկոսներ… Ո՞ւր են անոնք:
Յ․ ՊԱԼԵԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում
