(հատված «Օջախիս երկրաշարժը» վիպակից)
Իմ տան դիմացի վարդաշատ պարտեզին մոտ ջրի մի շատ հին բաք կա: Թոռնուհիներս իրենց ամենօրյա խաղերի ընթացքում հաճախ են վազվզում այդ բաքի շուրջը: Նրանց «ջրախաղերին» ամենայն զգուշավորությամբ եմ միշտ հետևում: Չափից ավելի զգուշավոր՝ միշտ մտաբերելով տասնյակ տարիներ առաջ այդ բաքի հետ կապված պատմությունը:
…Ես վեց տարեկան էի, քույրս՝ երկու:
Ես շատ էի սիրում Լյուդմիլային, անսահման շատ: «Ամպի չափ»՝ «մինչև Արևը»… Նրա օրը ծաղկաբույր սիրով ու գուրգուրանքով էի լցնում:
Կարդացեք նաև
…Մեր թոնրատան՝ դեպի այգի նայող բաց դռնից ելնող ծուխն արևի ճառագայթների ուղեկցությամբ ձգվել էր երկա՜ր, երկար: Ձգվել էր դեպի երկինք՝ Աստծուն ավետելու, որ մայրս ու տատս հաց են թխում: Թարմ լավաշի՝ ախորժակ գրգռող, անուշաբույր հոտը տարածվել էր բակում, այգում, ողջ թաղամասում: Ես ու քույրս էլ մի-մի պատառ լավաշ առած՝ խաղում էինք Սպիտակի կենտրոնում գտնվող մեր տան դիմացի հսկայական այգու մուտքին մոտ դրված երկաթյա լայնաբերան բաքի մոտ: Խաղում էինք ինքնամոռաց, պտտվում բաքի շուրջը, երբեմն պահկվելով իրարից: Բաքն այնքան էլ բարձր չէր: Նրա երկու ճակատային կողմերում ոտնակներ կային և հաճախ բարձրանում էինք, կանգնում ոտնակներից մեկի վրա ու մանկանը հատուկ գոռոզությամբ ամեն մեկս պարծենում էր, թե բոլորից բարձրահասակն ինքն է:
-Դու ինձ չե՛ս գտնի,- այդ օրը պարծեցա ես, պահկվեցի բաքի ետևում ու սպասեցի: Քույրս չարձագանքեց: Քիչ անց, թաքստոցից դուրս գալով, տեսա, որ բաքի մեջ քրոջս կարմրածաղիկ շրջազգեստն է լողում: Ես ոտնակին չբարձրացա ջուրն ընկնելու վախից: Ձեռքս քրոջս զգեստի փեշին հասցնելով մի կերպ վեր բարձրացրեցի և որքան ուժ ունեի գոռացի: Առաջինը տատս հասավ՝ «վաա՜յ, քոռանամ ես» ասելով: Իսկ մայրս, տատիս օգնելու փոխարեն, ինձ գրկել և ուրախությունն էր արտահայտում՝ իմ հերո՜ս, իմ հերո՜ս ասելով…
Հետագայում հայրս այդ բաքը տեղափոխեց ամառանոց, որտեղ այժմ իմ տունն է կառուցված:
Ես շատ էի սիրում Լյուդմիլային, «ամպի չափ»՝ «մինչև Արևը»… Ես նրան գրկում էի այնպես, կարծես հաջորդ պահին այլևս չէի տեսնելու: Հետագայում միայն հասկացա, որ նա արժանի էր դրան: Լյուդմիլան իմ մանկության անբաժանելի մասնիկն էր: Տարիներ անց համոզվեցինք, որ բնավորությամբ շատ ենք նման իրար:
Լյուդմիլան Լենինականում ամուսնացավ: Երկար տարիներ նրա ընտանիքը վարձով բնակվեց: Ճակատագրի հեգնանքով՝ մինչև կյանքի վերջը, նա ընտանիքի համար մնաց միակ աշխատողը, նաև հոգսակիրն ու բնակարան ստանալու հարցում միակ «թեկնածուն»:
…1988 թ. դեկտեմբերի վեցին, իմ «Զապորոժեց» ավտոմեքենան կանգ առավ Լենինականի նորակառույց թաղամասի բազմահարկ այն շենքի դիմաց, որտեղ մի քանի ամիս առաջ երեք սենյականոց բնակարան էր ստացել քույրս, և գլխապտույտ ուրախությամբ տեղափոխվել էր այնտեղ:
Ես դատարկեցի բեռը և վերելակով բարձրացրեցի վեցերորդ հարկ, հետո դռան դիմաց տեղավորեցի ու անակնկալ թակեցի դուռը: Քրոջս տասնմեկամյա որդին բացեց դուռը: Ավետիքը նախ մեզ նայեց, ապա զարմանքից լայնացած աչքերով «գույքագրեց» դռան դիմաց դասավորված «հումք-նյութերը» և պատանու անկեղծ հրճվանքով գոռաց.
-Մաաա՜մ, քեռին է: Էլի բերել է…
Քույրս շտապ դուրս թռավ տնից, գրկախառնվեց մեզ հետ, ապա հայացք գցեց իրերին և վրդովված ասաց.
-Ոնց բերել ես, այնպես էլ հետ կտանես…
Լյուդմիլան գիտեր, որ արտասահմանյան այդ պաստառներն ու լոգասենյակի սալիկները տարիների ընթացքում ես ձեռք էի բերել իմ բնակարանի համար, բայց վերանորոգման աշխատանքները դեռ չէի սկսել:
-Ինչո՞ւ ես բերել, ինչո՞ւ-, կրկնում էր Լյուդմիլան:
-Քույրս, ախր դու գիտես, որ ես քեզ շատ եմ սիրում, շա՜տ: Ամպի չափ, մինչև Արևը…
Իմ խոսքերից նա կարծես հանդարտվեց ու «պարտվածի» քայլվածքով ներս մտավ կնոջս հետ: Իսկ ես ու Ավետիքն սկսեցինք ներս տանել իմ ու քրոջս «կռվախնձորները»…
Սուրճի սեղանի շուրջ, ինչպես միշտ՝ բացեցինք մեր հիշողությունների «տոպրակը»՝ մեր մանկության հուշերի քաղցր պատառիկների մասին բարձրաձայնելով, հերթ չտալով միմյանց: Ես դեռ չգիտեի, որ իմ սիրելի քրոջը տեսնում եմ վերջին անգամ…
Մենք Սպիտակ վերադարձանք ուշ երեկոյան: Տուն մտնելուց մոտ մեկ ժամ անց ստորգետնյա ցնցումներից մենք ոչ այնքան վախեցանք, որքան զարմացանք: Հետո հասկացանք, որ… երկրաշարժ էր ու քիչ հետո մոռացանք կատարվածի մասին…
…Նրա մահվան բոթն ինձ հայտնեց ամուսնու բարեկամը: Սրտիս մեջ ինչ-որ բան կտրվեց՝ նրա բաժին ամենաամուր թելը: Սևացան այն ամպերը, որոնց չափ սիրում էի նրան ու խավարեց Արևը… Բազմաթիվ հարազատներիս զոհերի թվին ավելացավ նաև նրա կորուստը, նրա, ով սրտիս սյուն ու հոգուս նեցուկ պիտի դառնար՝ հրեշավոր երկրաշարժի տված ցավերին դիմակայելու:
Երբ ուշքի եկա, լուռ արտասվելով կուրծքս էի ծեծում՝ Աստծուն անիծելով, թե ինչո՞ւ այդքան դաժան գտնվեց իմ ու նրա ճակատագրի նկատմամբ: Երբեմն, մենակ մնալով, արտասվում էի՝ տղամարդու սոսկալի, ահեղ արցունքներով, որ թափվում էին գետնին և այրում հողը:
Սակայն…
Տարիներ անց, կատարվեց ավելի սոսկալին: 1999թ., «Մուշ» թաղամասի շինարարությունում աշխատանքի անցնելու երկրորդ օրը, երրորդ հարկում աշխատող վարպետի ձեռքից քարն ընկավ առաջին հարկում աշխատող նրա քսաներկուամյա որդու՝ Ավետիքի գլխին: Մեկ շաբաթ անց, ուշքի չգալով, Ավետիքը մահացավ հիվանդանոցում…
Սպարտակ ՄԱԹՈՍՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
07.12.2019
