Հարցազրույց Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն Հարություն Մարությանի հետ:
– Ինչպես գիտենք, Թուրքիան միշտ ժխտում է Հայոց ցեղասպանությունը եւ ճնշում գործադրում այլ պետությունների վրա եւս: Ի՞նչ եք կարծում, որն է Թուրքիայի՝ Հայոց ցեղասպանությունը չճանաչելու պատճառը:
– Պատճառները շատ են, որոնց մասին գրում են մեր պատմաբան եւ արեւելագետ գործընկերները: Հստակ չեմ կարող պատասխանել, բայց իմ ասածների մեջ ճշմարտություններ կլինեն: Մեկն այն է, որ Թուրքիան վախենում է ճանաչել, քանի որ փոխհատուցում կպահանջվի, եւ նա չի կարող փոխհատուցել: Փոխհատուցելն իրենից ենթադրում է հողային, տարածքային եւ նյութական փոխհատուցում: Երկրորդն այն է, որ իր ռենոմեն ընկնում է միջազգային հարթակում, բայց ամենակարեւորն այն է, որ թուրքական հասարակությունը կհասկանա, որ խաբված է եղել հարյուր տարի եւ ավելի: Դա ինքնության մեծ բեկում կլինի, քանի որ կմտածեն, որ իրենք վատ մարդիկ են եւ ոչնչացրել են մարդկանց զուտ հայ լինելու համար: Այսինքն, թուրքական հասարակության մեջ ճեղքվածքներ կբերի, որոնք ցանկացած հասարակության մեջ վտանգներ ունեն: Բացի դրանից, ժխտողականությունը թուրքական քաղաքականության գիծ է, որից հրաժարվելը բարդ է, եւ այն պետք է արվի գորդյան հանգույցը կտրելով, որից էլ իրենք վախենում են, քանի որ հայերը երբեք չեն դադարեցնի իրենց պահանջները:
– Հոկտեմբերի 29-ին ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատը ընդունեց Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձեւը, եւ օրինագիծ առաջադրվեց Սենատում, որը մերժվեց: Ի՞նչ եք կարծում, արդյոք Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի եւ ԱՄՆ նախագահ Թրամփի միջեւ կայացած մամլո ասուլիսը ազդե՞ց Սենատի որոշման ընդունման վրա:
Կարդացեք նաև
– Այն, իհարկե, ունի: Հենց մի քանի օր առաջ մի հանրապետականի հարցրին՝ թե ինչու այդպես եղավ, եւ նա պատասխանեց, որ իրեն ասվել է BLOCK դնել այդ հարցի վրա: Այդպես էլ շարունակվելու է, քանի որ Թուրքիան ԱՄՆ-ի համար կարեւոր դաշնակից է:
-Ինչպե՞ս կգնահատեք թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների հետագա զարգացումը՝ Սենատի Հայոց ցեղասպանության ճանաչման պարագայում:
– Այդպիսի ճանաչում չի լինելու:
– Գերտերություններից ոմանք արդեն ընդունել են Հայոց ցեղասպանությունը, եւ եթե ԱՄՆ-ն էլ ընդունի այն, ապա կստացվի, որ գերտերությունների մի մասը ընդունել է Հայոց ցեղասպանությունը: Ի՞նչ եք կարծում, արդյոք գերտերությունների՝ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը կստիպի՞ այլ պետություններին եւ հատկապես Թուրքիային դադարեցնել մերժողականությունը եւ ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը:
– Իհարկե, մեծ նշանակություն կունենա ճանաչումը: Դա քաղաքական ճնշում կլինի Թուրքիայի վրա, բայց հարցի լուծումը իրավունքի ոլորտում է՝ իրավական փաստաթղթերի պատրաստում, իրավական «զենքի» օգտագործում: Բայց իրավականն էլ տարբեր են: Առաջինը դատարան գնալն է, որտեղ եւս կարող է պարտություն լինել, քանի որ ամեն ինչ քաղաքականացված է: Այնպես որ, ճանապարհը դա չէ, այլ փոքր-փոքր քայլերով առաջ գնալը եւ գրագետ հայցեր նախապատրաստելը եւ հետո նոր դատարան գնալը: Բայց դա էլ պահանջում է մեծ գումար եւ աշխատանք, որը այստեղ բացակայում է:
– Ի՞նչ աշխատանքներ են տարվում ձեր թանգարան-ինստիտուտում Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը նպաստելու համար:
– Իրականացնում ենք ցուցադրություններ, գիտական հետազոտություններ, պաշտոնական պատվիրակների ընդունում եւ ճանապարհում: Ի վերջո, այդ մարդիկ են որոշումներ կայացնում: Նրանք գալիս են, տեսնում, ամեն ինչ բացատրվում է նրանց: Նրանք համոզվում են այդ հարցում, որոնք էլ հետագայում կարող են օգտագործել իրենց որոշումների ընդունման մեջ:
Զրույցը վարեց Լուսինե ՆՈՎՇԱՏՅԱՆԸ
Երեւանի Վ. Բրյուսովի անվան պետական լեզվահասարակագիտական համալսարանի
մագիստրատուրայի երկրորդ կուրսի ուսանող
«Առավոտ» օրաթերթ
4.12.2019
