Հարցազրույց կինոռեժիսոր, օպերատոր Էդուարդ Համբարձումյանի հետ
– Ձեր կարիերան 2000-ականների սկզբին սկսեցիք Երեւանում, անվանի ռեժիսոր, մանկավարժական ինստիտուտում ձեր ղեկավար, վարպետ Սերգեյ Իսրայելյանի մասին պատմող «Սերիկ» վավերագրական ֆիլմով: Հետո ստեղծագործական գործունեություն ծավալեցիք Մոսկվայում…
– Դա 2004 թվականն էր, մեկնեցի «Մոսֆիլմ» կինոստուդիա՝ պրակտիկայի: Եթե կարիք կա, հիշեցնեմ, որ այդ ժամանակահատվածում Հայաստանում ֆիլմ չէր նկարահանվում… Իսկ «Մոսֆիլմում» այնպիսի անուններ էին, ինչպիսիք են Ալեքսանդր Սուրինը, Վալերի Լանցկոյը, Իրենա Պավլասկովան, օպերատորներ Օլեգ Մարտինովը, Ալեքսանդր Դեմիդովը, Եվգենի Կոժերնիկովը եւ ուրիշներ: Նրանց հետ պատիվ էր շփվելը ոչ միայն ստեղծագործական, այլեւ մարդկային առումով: Հետո վերադարձա, ինստիտուտից ստացա դիպլոմս ու մեկնեցի Մոսկվա, այս անգամ ՎԳԻԿ: Ուսանեցի կինոգետ, պրոդյուսեր Արմեն Մեդվեդեւի ղեկավարությամբ: Այդ տարիներին ձեռք բերեցի գիտելիքներ այլ նշանավոր կինոգործիչներից նույնպես, օրինակ՝ Տարկովսկու ֆիլմերի օպերատոր Վադիմ Յուսովից, ռեժիսոր Վլադիմիր Խոդինենկոյից: Հենց ուսանելու տարիներին էլ իրականացրի տարբեր աշխատանքներ, օրինակ՝ «Սերգեյ Գերասիմով. կյանքը կինոյում»: Հետո վերադարձա Երեւան, նկարահանեցի Վարդան Պետրոսյանի արվեստը ներկայացնող «Անսովոր մենախոսություն» ֆիլմը եւ այլն:
– Ասում են՝ անընդհատ նկարահանումների մեջ եք. մեկ՝ Մոսկվայում, մեկ՝ Երեւանում: Հավելում են նաեւ, թե եզակի կինովավերագրողներից եք, որը իր աշխատանքներով «հուշարձան» է կառուցել թե հայ, թե ռուս մեծանուն արվեստագետներին նվիրված:
Կարդացեք նաև
– Այդ շարքից կառանձնացնեմ երեք ֆիլմ. մեկը «Սերիկը», մյուսը Յավրյանին նվիրված ֆիլմը եւ Ներսես Հովհաննիսյանի ստեղծագործական կյանքը պատմող աշխատանքը: Այս երեք արվեստագետները ինձ համար չափազանց թանկ են պարզ պատճառով՝ նրանք ոչ միայն իմ ուսուցիչներն էին, այլեւ լավ ընկերները:
– Կան իսկապես մեծ անուններ, որոնց անդրադարձել եք երկու անգամ, ինչո՞վ դա կբացատրեք:
– Հավանաբար նկատի ունեք Արմեն Ջիգարխանյանին: Առաջին ֆիլմը, որ նկարահանեցի, բավական մեծ էր ու ինձ թվում էր, թե հանդիսատեսի համար փոքր-ինչ անսովոր, քանի որ ներկայացված էր բեմից հեռացած, ապա տարիներ անց վերադարձած Ջիգարխանյանը: Դա 2011 թվականն էր: Երկրորդ անգամ 2015թ. անդրադարձա արվեստագետին, ներկայացնելով արդեն նրա ողջ ստեղծագործական գործունեությունը: Ի դեպ, այդ ֆիլմում առաջին անգամ երեւաց նրա արդեն նախկին կինը՝ Վիտալինա Ցիմբալյուկ-Ռոմանովսկայան (ժպտում է-Ս.Դ.):
– Հետաքրքիր է՝ ֆիլմերի նկարահանման աշխատանքներն ավելի «հարթ» են ընթանում Մոսկվայո՞ւմ, թե՞ Երեւանում:
– Այնտեղ, ձեր խոսքերով՝ ավելի հարթ է ընթանում ֆիլմարտադրության կազմակերպումը: Օրինակ՝ կա գումար, ինչը հնարավորություն է տալիս, ասենք՝ ստեղծագործական մեծ թիմ հավաքել, եւ այլն:
– Դուք, մեծ հաշվով, հանդիսանում եք ձեր ֆիլմերի պրոդյուսերը նույնպես:
– Պրոդյուսերական ամենահաջողված նախագիծս համարում եմ «Հայկական ՈՒՀԱ-ի պատմությունը» ֆիլմը (2012թ.): Ճիշտ եք նկատել. առայժմ միայն իմ ֆիլմերի պրոդյուսերն եմ, բայց առաջիկայում մեծ ցանկություն ունեմ աշխատել նաեւ այլ ստեղծագործողների հետ:
– «Հայկական ՈՒՀԱ-ի պատմությունը» ֆիլմը համարում եք ամենահաջողվածը, որովհետեւ այն շոշափելի եկամո՞ւտ է բերել:
– Ոչ, ոչ… Այդ ֆիլմը բացարձակ եկամուտ չի բերել, դա ավելի շատ հավակնոտ նախագիծ էր, առաջինը ինձ էի ուզում ապացուցել, որ հատկապես այդ ֆիլմը ես կարող եմ նկարահանել, ինչն, ի դեպ, համարյա անհնար էր իրականացնել: Բացատրեմ ինչու: Պետք է նախ «հավաքեի» նախկին մեր արտիստներին, «սուզվեի» նրանց արխիվ…
– Մեզանում արվեստագետներին ընդունում են որպես էնտուզիաստներ եւ նման կարծիք կա, թե միեւնույն է, փող լինի թե չլինի՝ նրանք կաշխատեն: Դուք համամի՞տ եք դրան:
– Արդեն քանի տարի է, ուղիղ ասած՝ գումար չեմ փնտրում, ինձ են գտնում: Կոնկրետ իմ դեպքում՝ ճիշտ է, էնտուզիազմ կա, բայց դա մղված է հարյուրերորդ պլան…
– Մի կարծիք էլ կա՝ թե ֆիլմի բյուջեն այդքան էլ էական չէ, իրեն հարգող արվեստագետը չի կարող ցանծրորակ «արտադրանք» տալ:
– Բացարձակ չեմ կիսում այդ կարծիքը, պարզ պատճառով՝ որակ ստանալու համար անհրաժեշտ են մեծ ծախսեր: Կինոգործչի դեպքում այն ներառում է բարձրակարգ տեխնիկա, պրոֆեսինալների խումբ եւ այլն:
– Դուք նաեւ արվեստաբանության թեկնածու եք, կարծիք կա, որ ձեր ֆիլմերի 99%-ի սցերաները գրում եք դուք եւ տեղեկացված ենք, որ սկսել եք Երեւանի օպերային թատրոնի մասին պատմող ֆիլմի նախապատրաստական աշխատանքները:
– 99%-ին համամիտ չեմ, բայց 90-ը սեփական սցենարով եմ իրականացրել: Օպերային թատրոնի դեպքում էլ իմ սցենարն է լինելու:
– Այդ դեպքում, թույլ տվեք հեշտացնել ձեր՝ սցենարիստի աշխատանքը: Թատրոնն ունի շքեղ գիրք-ալբոմ, որը սկսվում է 1933թ. թատրոնի բացումով եւ ընդգրկում է մինչեւ 20-րդ դարի ավարտը: Հեղինակն էլ արվեստաբան, մշակույթի վաստակավոր գործիչ Սերգեյ Առաքելյանն է:
– Այդ գիրք-ալբոմը իմ ձեռքի տակ է:
– Ուշադիր հետեւելով ձեր կայացած ֆիլմերի պրեմիերաներին, նկատում ենք, որ երկու պրեմիերաների միջեւ ժամանակահատվածը շատ կարճ է, գուցե դուք միաժամանակ ձեռնամուխ եք լինում մի՞ քանի ֆիլմերի աշխատանքին:
– Իրականությունը հետեւյալն է. մշտապես աշխատել եմ ոչ թե միաժամանակ երկու, այլ առանձին դեպքերում երեք ֆիլմերի ուղղությամբ: Տեսեք, օպերային թատրոնին նվիրված ֆիլմը դեռեւս նախապատրաստական փուլում է, եւ թեեւ ավարտված են Վարդան Պետրոսյանի արվեստը ներկայացնող ֆիլմի նկարահանումները, որը ներկայացնում է դերասանի ողջ ստեղծագործական կյանքը, այդ թվում՝ 6 տարվա ընդմիջումից հետո նրա վերադարձը, բայց հիմա մոնտաժի աշխատանքներ եմ տանում:
Զրուցեց
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԸ
«Առավոտ» օրաթերթ
23.11.2019
