ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել «Կոմերսանտ»-ի լրագրող Վլադիմիր Սոլովյովին, որն ամբողջությամբ ներկայացնում ենք ստորև:
«Ռուսաստանի նախագահը խոստացավ և պահեց իր խոսքը»
-Սկսենք անհանգիստ շրջանից՝ Սիրիայից: Ձեր խոսքով՝ Սիրիայի հարցով Ռուսաստանի և Թուրքիայի պայմանավորվածությունները, որոնք ձեռք են բերվել Սոչիում, վերաբերում են նաև սիրիահայերին: Կբացե՞ք փակագծերը. ո՞վ է ապահովելու նրանց անվտանգությունը:
Կարդացեք նաև
-Սիրիայի հյուսիսում Ղամիշլի քաղաքն է, որտեղ ապրում է մոտ 3 հազար հայ: Այս թեմայով խոսել եմ Ռուսաստանի նախագահի հետ: Մտահոգություններ ունեինք, և խնդրեցի Վլադիմիր Պուտինին անել հնարավոր ամեն բան, որպեսզի հաշվի առնվի Ղամիշլիի հայերի շահերը: Այդ ժամանակ այնտեղ լարվածությունը շատ մեծ էր՝ կապված Թուրքիայի ներխուժման հետ: Ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել Վլադիմիր Վլադիմիրի Պուտինին, որ արդյունքում հաշվի առան այդ շրջանում բնակվող հայերի շահերը: Հույս ունենք, որ ձեռք բերված պայմանավորվածությունները կյանքի կկոչվեն, և հայերի անվտանգության շահերը կպահպանվեն:
-Նրանց անվտանգությունն ապահովում են ռուս զինվորականնե՞րը. թե՞ ռուսները՝ թուրքերի հետ: Ինչպե՞ս է կազմված այդ ամենը:
-Սիրիայում Ռուսաստանը զգալի ներկայություն ունի: Վերջինիս դերը բավականին բարձր է անվտանգության ապահովման հարցում: Ռուսաստանը բազում լծակներ ունի, որպեսզի նպաստի հայերի անվտանգությանը: Հայաստանը ևս առաքելություն ունի Սիրիայում: Բայց մարդասիրական առաքելություն, և այն ոչ մի կերպ չի առնչվում անվտանգության հարցերի հետ: Շատ ուրախ ենք, որ մարդասիրական առաքելություն ենք իրականացնում այնտեղ:
– Բացի Ռուսաստանից, դուք Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) անդամ միակ երկիրն եք, որն իր ներկայացուցիչներին ուղարկել է Սիրիա:
-Այո, և դա շատ կարևոր առաքելություն է: Ես այն պատմական եմ համարում: Այն հաջողությամբ կյանքի է կոչվում և շարունակվում է:
-Ամեն դեպքում ցանկանում եմ հասկանալ: Վլադիմիր Պուտինը խոստացե՞լ է ձեզ, որ Ռուսաստանը երաշխավորում է սիրիահայերի անվտանգությունը: Ինչպե՞ս է ձևակերպվել այդ ամենը:
-Ռուսաստանի նախագահը խոստացավ և պահեց իր խոսքը: Նա ասաց, որ բանակցությունների ընթացքում հաշվի կառնվեն նաև Ղամիշլիում բնակվող հայերի շահերը: Ես տեղեկացրի նրան, որ մեծ հայկական համայնք ունենք այնտեղ: Տեսնում ենք, որ այդ խոսակցությունը հստակ դրական հետևանքներ ունի:
«Այդ բիոլաբորատորիաները հաճախ օգտագործվում են բժշկական նպատակներով»
-Մեկ տարի առաջ ձեզ հետ խոսել ենք, որ Ռուսաստանը կցանկանար Պենտագոնի միջոցներով ստեղծված Հայաստանում գործող բիոլաբորատորիաների մուտքի հասանելիություն ստանար: Հարցի լուծումը վերջնական փուլում է: Նոյեմբերին Երևանում Սերգեյ Լավրովի այցի ժամանակ պետք է երկու երկրների միջև ստորագրվի համապատասխան հուշագիրը:
-Այո, մենք աշխատում ենք հուշագրի վրա: Բայց նախորդ տարի մեր զրույցից հետո իմ կարգադրությամբ ռուս մասնագետներին թույլատրել են մուտք գործել այդ օբյեկտներ, որպեսզի նրանք համոզվեն, որ Ռուսաստանի համար դրանք ոչ մի սպառնալիք չեն պարունակում: Դրանք ռազմական ոչ մի նպատակ չունեն, բիոլաբորատորիաներ են, որոնք օգտագործվում են բացառապես բժշկական նպատակներով: Կարծում եմ, որ մեր ռուս գործընկերները համոզվեցին դրանում:
-Որքան հասկանում եմ, հուշագիրը կարձանագրի, որ ռուս մասնագետները մուտքի մշտական հասանելիություն կունենան:
-Այդ լաբորատորիաները Հայաստանի սեփականությունն են, ինչը շատ կարևոր է: Ի դեպ, այդ լաբորատորիաները արժեքավոր են և շատ կարևոր Հայաստանի համար: Մենք երախտապարտ ենք նաև մեր ամերիկացի գործընկերներին այն բանի համար, որ նրանք աջակցեցին Հայաստանին, ֆինանսավորեցին այդ ժամանակակից լաբորատորիաները, որոնք աշխատանքն ուղղված է Հայաստանի կենսաբանական անվտանգության ապահովմանը: Փաստացիորեն դա նվեր է և շատ թանկարժեք նվեր: Դեռ աշխատում ենք հուշագրի տեքստի վրա: Փաստաթղթի գլխավոր նպատակն է հաշվի առնել բոլոր կողմերի շահերը, որպեսզի ոչ մեկ, մեր ոչ մի գործընկեր մտավախություն չունենա կապված այդ լաբորատորիաների հետ:
-Ցանկանում եմ հարցնել Հարավկովկասյան երկաթուղու շուրջ ստեղծված իրավիճակի մասին: Վերջերս հաղորդեցին, որ ռուսական կողմը պատրաստվում է ժամկետից շուտ խզել սպասարկման պայմանագիրը: Այնուհետև տեղեկությունը հերքվեց: Ի՞նչ է տեղի ունենում:
-Հարցը քաղաքականացվում է ԶԼՄ-ների կողմից: Դա զուտ տնտեսական հարց է, արդյունավետ ներդրման հարց: Մենք ակտիվ աշխատում ենք «Ռուսական երկաթուղիների» հետ և նախնական պայմանավորվածություն ունենք, որ Հայաստանում Հարավկովկասյան երկաթուղու ներդրումների ծրագիրն ավելի արդյունավետ դարձնենք: Այդ հարցը քննարկում ենք ռուս գործընկերների հետ. Ռուսական երկաթուղիների, Հարավկովկասյան երկաթուղու հետ: Չեմ ցանկանում ասել, որ վստահ եմ, որ գրեթե վստահ եմ, որ համաձայնության կգանք:
-Այսինքն՝ պայմանագրի վաղաժամկետ խզման վտանգ չկա՞:
-Որևէ նախադրյալ չեմ տեսնում: Հայաստանը նման բան չի ցանկանում, Ռուսաստանը չի ցանկանում: Ինչո՞ւ պետք է նման բան տեղի ունենա:
-Գազի գին. ևս մեկ խնդրահարույց հարց: Ի՞նչն է խանգարում պայմանավորվածություն ձեռք բերել: Բոլորը սպասում են, որ գինը կավելանա, հարցը միայն նրանում է՝ երբ. ձմռանը, թե գարնանը:
-Այս հարցով նորմալ խոսակցություն է տեղի ունենում: Զրույց ռազմավարական գործընկերների միջև, որը հստակ արդյունքների կհանգեցնի: Համոզված եմ դրանում: Մենք Հայաստանում էկոնոմիկայի շատ լավ դինամիկա ունենք: Այդ հարցը մեզ համար կարևոր է ոչ միայն գազի գնի շրջանակում, դա նաև տնտեսական զարգացման հարց է: Կարծում եմ մեր ռազմավարական գործընկերոջ՝ Ռուսաստանի համար կարևոր է, որպեսզի գազի գինը լինի այնպիսին, որպեսզի չվնասի Հայաստանի զարգացման տնտեսական դինամիկային:
-Որ գինը չի խաթարի այդ դինամիկա:
-Դա արդեն հաշվարկների հարց է, այժմ զբաղված ենք այդ հաշվարկներով: Որոշումը կլինի դաշնակցային: Այլ կերպ չի կարող լինել:
– Ե՞րբ կարող է ամեն ինչ համաձայնեցվել:
– Վերջին մեկ տարվա ընթացքում մեր ներքին գազի գինը չի փոխվել:
– Բայց գնումների գինը փոխվել է, այն աճել է:
-Դա այլ հարց է: Այն շատ մեծ նշանակություն չունի Հայաստանի ներսում սպառողների համար: Մեզ համար կարևոր է, որպեսզի «Գազպրոմ-Արմենիա»-ի գործերը կարգին լինեն: Կարծում եմ, որ նույնպես տնտեսական հարց է: Պետք է այնպիսի բանաձևեր մշակենք, որպեսզի «Գազպրոմ-Արմենիա»-ի գործունեությունը արդյունավետ լինի, և գազի գինը լինի արդյունավետ:
-Դուք բանակցում եք գինն ընդհանրապես չբարձրացնելո՞ւ, թե՞ բարձրացնելու շուրջ, բայց ոչ էականորեն:
-Ո՞ւմ համար:
-Գնման գինը Հայաստանի համար:
– Խոսքն այն մասին է, որ գինը շահեկան լինի Հայաստանի տնտեսության համար, որպեսզի չխաթարի տնտեսական աճն ու տեմպը, որն արտահայտվում է տնտեսական դինամիկայով:
– Ներկայիս գինը՝ 165 դոլար է հազար խորանարդ մետր գազի դիմաց, շահեկա՞ն է: Այն չի՞ խաթարում դինամիկան:
-Կարո՞ղ եմ չխոսել կոնկրետ թվերի մասին: Գլխավորը բովանդակությունն է, այլ ոչ թվերը: Ես ասացի՝ որն է նպատակն ըստ բովանդակության: Կարծում եմ, որ սա միայն Հայաստանի նպատակը չէ, այն պետք է լինի նաև Ռուսաստանի նպատակը, քանի որ խոսում եք Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) մասին, մենք ունենք ընդհանուր տնտեսական տարածք: Երբ Ռուսաստանում տնտեսական խնդիրներ են ծագում, սա մեզ շատ է անհանգստացնում: Կարծում եմ, որ մեր ռուս գործընկերները` նախագահը, վարչապետը, նույն ընկալումն ունեն: Մենք կլուծենք այս հարցը:
«Եթե Տաշքենդը որոշի դառնալ ԵՏՄ անդամ, շատ լավ կլինի»
-Մեկնաբանեք ORSIS ընկերության հայտը մերժելու պատմությունը։ Ընկերությունը ցանկանում էր մասնակցել Հայաստանում զենքի գնման մրցույթին: Ի՞նչ է այնտեղ տեղի ունեցել իրականում:
-Սա աննախադեպ բան չէ: Սա մրցույթ է, առաջարկի խնդիր, պահանջարկի: Մեկնաբանելու ոչինչ չկա: Ռուսաստանի Հայաստանի համար մեկ գործընկերն է ռազմատեխնիկական ոլորտում: Այդպես է և այդպես կլինի: Այս ծավալներում մեկ ընկերության և մեկ գործարքի հետ կապված իրավիճակը չեմ կարծում այնքան շոշափելի է, որ քննարկենք հիմա:
-Այս թեման վերջին օրերին շատ է քննարկվել Հայաստանի և Ռուսաստանի մամուլում:
-Եկեք նայենք՝ ինչ է տեղի ունեցել տեղեկատվական տարածքում վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում՝ կապված մեր երկրների հարաբերությունների հետ: Բոլորը կանխատեսում էին աշխարհի վերջ: Բայց հարաբերությունները շատ լավ զարգանում ենք, շատ լավ զարգանում են նաև իմ անձնական հարաբերությունները Ռուսաստանի նախագահի, վարչապետի հետ: Հայաստանի բարձրաստիճան բոլոր պաշտոնյաները շատ լավ հարաբերություններ ունեն իրենց ռուս գործընկերների հետ:
– Պարբերաբար ուշադրություն եք դարձնում այն հանգամանքին, որ Ադրբեջանը զենքի մատակարարումներ է ստանում այն երկրներից, որոնք ձեզ հետ միասին Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության անդամ են: Խոսքը և Ռուսաստանի, և մյուս պետությունների մասին է:
– Սա ՀԱՊԿ-ի արդյունավետության հարց է: Ո՞րն է Հայաստանի թիվ մեկ նպատակը ԵԱՏՄ-ում:
– Ասացեք:
-Կազմակերպությունն ավելի արդյունավետ դարձնել: Ուրախ եմ, որ ԵԱՏՄ-ում Հայաստանի նախագահությունը շատ արդյունավետ ստացվեց: Անձամբ ինձ և իմ կառավարությանը հաջողվեց կոնկրետ ներդրում ունենալ, որպեսզի ԵԱՏՄ-ն ավելի շատ գործընկերներ ունենա աշխարհով մեկ: Կշարունակենք աշխատել այդ ուղղությամբ: Նույնը վերաբերում է նաև ՀԱՊԿ-ին: Ի՞նչ նպատակ կա այստեղ: Անել մեզանից կախված ամեն ինչ, որպեսզի ՀԱՊԿ-ը՝ որպես կազմակերպություն, որպես անվտանգության համակարգ, որը շատ կարևոր է Հայաստանի, Ռուսաստանի և անդամ մյուս երկրների համար, դառնա ավելի արդյունավետ: Եվ մենք աշխատում ենք այդ ուղղությամբ: ՀԱՊԿ-ի հետ կապված Ռուսաստանի հետ ընդհանուր մեկ նպատակ ունենք: Եվ միասին աշխատում ենք դրա վրա: Բայց հեշտ աշխատանք չէ, և ես շատ ուրախ եմ, որ այդ քննարկումների արդյունքում ՀԱՊԿ-ն իրոք կդառնա ավելի արդյունավետ և՛ Հայաստանի, և՛ Ռուսաստանի, և՛ մնացածի համար:
-Լրջորեն քննարկվում է Ուզբեկստանի՝ ԵԱՏՄ անդամ դառնալու հարցը:
-Շատ լավ գործընթաց է: Շատ հետաքրքրված ենք: Այժմ Հայաստանի և Ուզբեկստանի միջև դինամիկ հարաբերություններ են զարգանում: Հետաքրքիր փաստ է. վերջին 30 տարիների ընթացքում ղեկավարների, Հայաստանի և Ուզբեկստանի առաջնորդների միջև հանդիպում չէր եղել: Առաջին հանդիպումը տեղի ունեցավ հոկտեմբերին Աշխաբադում, որտեղ հանդիպեցինք Ուզբեկստանի նախագահի հետ և պայմանավորվեցինք փոխադարձ պաշտոնական այցերի շուրջ: Եվ իհարկե, մենք՝ որպես երկիր, այժմ շահագրգռված ենք խորացնել հարաբերությունները Ուզբեկստանի հետ: Եթե Տաշքենդը որոշի դառնալ ԵԱՏՄ անդամ, շատ լավ կլինի:
-ԵԱՏՄ-ում կա դիտորդի ինստիտուտ: Առաջին դիտորդ երկիրը Մոլդովան է: Եթե Ադրբեջանն ասի, որ կցանկանար դառնալ դիտորդ, ինչպիսի՞ն կլինի Հայաստանի դիրքորոշումը:
-Թող ասի, հետո կտեսնենք:
-Այսինքն, հենց շեմից ոչ չե՞ք ասելու:
-Երբ ասի, այդ ժամանակ էլ կքննարկենք: Թե ինչպիսի հարաբերություններ ունենք Ադրբեջանի հետ, գաղտնիք չէ: Այնպես որ ներկա փուլում չեմ ցանկանում քննարկել դա:
«Մեզ համար Արևելք-Արևմուտք ընտրություն չկա»
– Դիտեցի BBC հեռուստաընկերության Hard talk հաղորդաշարի թողարկումը ՀՀ արտաքին գործերի նախարար Զոհրաբ Մնացականյանի մասնակցությամբ: Վերջին հատվածում խոսակցությունն այն մասին էր՝ որ ճանապարհն է ընտրում Հայաստանը՝ Եվրոպան՝ իր արժեքներով և սկզբունքներով, թե Վլադիմիր Պուտինի ԵԱՏՄ-ն, որը, ըստ հաղորդավարի, վերականգնում է Խորհրդային Միությունը: Ես հետևյալն եմ ցանկանում հարցնել ձեզ՝ կարո՞ղ են ԵԱՏՄ-ն և Եվրամիությունը ինչ-որ կերպ զուգակցվել, թե նրանք դատապարտված են միմյանց հետ հակամարտելու:
-Հոկտեմբերի 25-ին մենք պայմանագիր ստորագրեցինք Սերբիայի հետ, Սերբիայի և ԵԱՏՄ-ի միջև:
-Սերբիան ԵՄ անդամ չէ:
-Այո-այո: Համաձայնագիրը ստորագրվել է ազատ առևտրի մասին: Մեծ հավանականություն կա, որ Սերբիան կդառնա ԵՄ անդամ: Եվ ինչ կլինի հետո: Շատ լավ է, քանի որ մեզ համար համագործակցությունը այն մոտեցումն է, որը պետք է բոլորս ցուցադրենք: Հայաստանն այնպես չի ընկալում իրավիճակը, որ պետք է ընտրություն կատարենք Եվրոպայի և Ռուսաստանի միջև:
18-րդ դարում հայկական վերնախավի ներկայացուցիչներն աշխատում են այն բանի վրա, որպեսզի Ռուսաստանը գա մեր տարածաշրջան: Ինչո՞ւ էր նման բան տեղի ունենում: Քանի որ այդ ժամանակ հայկական վերնախավի ներկայացուցիչներն իրավիճակն այնպես էին ընկալում, որ Ռուսաստանը կգա մեր տարածաշրջան և եվրոպական արժեքներ կբերի: Ռուսաստանը մեզ համար եվրոպական երկիր է: Հայաստանը ևս եվրոպական երկիր, Բելառուսը նույնպես: Մեզ համար Ռուսաստանը եվրոպական քաղաքակրթության անքակտելի մասն է: Սա ոչ միայն մեր ժամանակակից ընկալումն է, այլ նաև պատմական ընկալումը:
Իսրայելին Օրին, որը հայտնի է որպես Հարավային Կովկաս Ռուսաստանի մուտքի նախաձեռնող, իր առաքելությունը սկսեց Եվրոպայից: Փորձեց եվրոպական զորքեր բերել Հայաստան, որպեսզի նրանք ազատագրեն մեր շրջանը թուրքերից և պարսիկներից: Նա նախ գնաց Գերմանիա (Պֆալց), ապա Ավստրո-Հունգարիա: Ու Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսր Լեոպոլդ Առաջինը (ում գահը Վիեննայում էր, քանզի այն ժամանակ կայսրության կազմում էին և Ավստրիան, և Հունգարիան) խորհուրդ տվեց նրան դիմել ռուս ցար Պետրոս Առաջինին։ Եվրոպական միապետները հայերին խորհուրդ տվեցին կապ հաստատել Եվրոպայի հետ Ռուսաստանի միջոցով: Այսինքն, Ռուսաստանը եկավ մեր տարածաշրջան որպես եվրոպական ուժ: Ռուսական մշակույթն ու քաղաքակրթությունը եվրոպական քաղաքակրթության անբաժանելի մասն են: Ճիշտ է, Ռուսաստանը նաև եվրասիական քաղաքակրթության մաս է: Ռուսաստանն ինքնին օրինակ է, թե ինչպես Արևելքն ու Արևմուտքը կարող են ներդաշնակորեն գոյակցել:
-Այսօր մենք տեսնում ենք ինչպես են այդ երկու բևեռները՝ Ռուսաստանը և Արևմուտքը, հակամարտում, այդ թվում՝ նախկին ԽՍՀՄ-ի տարածքում:
-Եվրոպացի շատ առաջնորդներ ասում են, որ իրենց համար առաջնային է Ռուսաստանի հետ նորմալ հարաբերությունների հաստատումը:
-Նրանք այդ մասին ասո՞ւմ են ձեզ մասնավոր զրույցներում:
-Նրանք այդ մասին ինձ ասել են պաշտոնական զրույցներում: Բայց մեզ համար Արևելք-Արևմուտք ընտրություն չկա: Մենք ԵԱՏՄ անդամ ենք, ունենք համաձայնագիր ԵՄ-ի հետ համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության վերաբերյալ: Ռուսաստանը դեմ չէ ԵՄ-ի հետ մեր համագործակցությանը, և ԵՄ-ն դեմ չէ ԵԱՏՄ-ին մեր անդամակցությանը:
-2008թ. Վրաստանի հետ հակամարտությունը, 2014թ. Ուկրաինայի արևելքում հակամարտությունը համարո՞ւմ եք Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև մրցակցության արդյունք:
-Չէի մեկնաբանի Վրաստանում և Ուկրաինայում ստեղծված իրավիճակը: Ցանկանում եմ ևս մեկ անգամ ընդգծել և շատ եմ ցանկանում, որ մեր թանկագին ռուսաստանցիները ևս արձանագրեն այդ փաստը: 2018թ. Հայաստանում փոփոխություններ տեղի ունեցան: Տեղի ունեցավ ոչ բռնի, թավշյա, ժողովրդական հեղափոխություն: Ինչո՞ւ այն ոչ բռնի եղավ: Կա հիմնական պատճառ: Քանի որ չկար որևէ օտար ուժ, որը ներգրավված լիներ այս գործընթացում: Ոչ մի աշխարհաքաղաքական ենթատեքստ չկար:
Անձամբ ես և իմ թիմը թույլ չտվեցինք, որպեսզի որևէ արտաքին գործոն խառնվի մեր ներքին գործընթացին: Այդ իսկ պատճառով մենք հաջողության ենք հասել: Եվ մենք ասացինք, որ արտաքին քաղաքականության մեջ շրջադարձեր չեն լինելու: Դրանք մեզ մոտ չկան և չեն լինի: Ես ասել եմ, որ մեր հեղափոխության մեջ չկա աշխարհաքաղաքական ենթատեքստ: Սա հարյուր տոկոսանոց ճշմարտություն է, և ոչ ոք չի կարող հակառակն ապացուցել, որովհետև հակառակը պարզապես գոյություն չունի:
-Լսել եմ, որ հաջորդ տարվա սկզբին պաշտոնական առաջին այցով կայցելեք Ռուսաստան: Ճի՞շտ է:
-Այո, Երևանում ես ու Վլադիմիր Վլադիմիրովիչը հրավերներով փոխանակվեցինք: Պայմանավորվեցինք, որ սկզբում ես պաշտոնական այցով կգամ, հետո նա կգա:
– Բայց հստակ ամսաթիվ դեռ չկա՞:
– Միգուցե տարվա առաջին կեսին ես գամ, երկրորդ կեսին` Վլադիմիր Վլադիմիրովիչին:
Պատրաստեց՝ Վիկտորյա ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆԸ
