Արվեստի եւ գրականության մեր մեծերի հոբելյանների առիթով իրականացվող միջոցառումները լայն հնչեղություն են ստանում, երբ դրանք անցկացվում են կառավարության նախաձեռնությամբ: Շարունակվում են Կոմիտասի եւ Թումանյանի ծննդյան 150, Տիգրան Մանսուրյանի 80-ամյակներին նվիրված հանդիսությունները: Տարին հոբելյանական է նաեւ Գոհար Գասպարյանի, Լեւոն Շանթի, Ավետ Տերտերյանի, Գեւորգ Էմինի համար:
Նախօրեին Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի դահլիճում կայացավ թատերագետ, գրող, հրապարակախոս, Հ1-ով հեռարձակվող «Գզրոցներ» հաղորդաշարի, հայ մեծերին ներկայացնող մի քանի տասնյակ փաստագրական ֆիլմերի հեղինակ Հովհաննես Երանյանի հերթական աշխատանքի ցուցադրությունը՝ նվիրված կոմպոզիտոր Ավետ Տերտերյանի ծննդյան 90-ամյակին:
Մեծանուն կոմպոզիտորի երազանքն էր Հայրավանքում՝ իր առանձնատանն անցկացնել փառատոն, ինչը իրականացավ նրա 86-ամյակի առիթով: Միջոցառմանը ներկա էին նաեւ ճանաչված երաժիշտներ արտասահմանից, մոսկովյան «Կուլտուրա» TV-ն ժապավենին հանձնեց փառատոնային միջոցառումները, կինոռեժիսոր Ռուբեն Քոչարը նկարահանեց ֆիլմ: Հաջորդ՝ 2016թ. իրականացավ կոմպոզիտորի երազած փառատոնը, եւ այդքանով վերջակետ դրվեց:
«Առավոտի» հետ զրույցում կոմպոզիտորի լուսահոգի կինը՝ երաժշտագետ Իրինա Տիգրանովան ասել էր. «Ավետ Ռուբենիչը հրաժարվել է դասական հարմոնիայի համակարգից ու նրա պարտադիր կանոններից: Նրա ոճը միաձուլված է արտասահմանյան ավանգարդիզմի եւ ազգային երաժշտության հետ: Նրա համար մեկ հնչյունը ամբողջ թեմայի նշանակություն ունի: Տերտերյանը երաժշտությունը կարող է ստեղծել ու ապրեցնել այդ մեկ հնչյունով»: Ժամանակին երաժշտագետ, երջանկահիշատակ Արաքսի Սարյանը մեր դիտարկմանը, թե Տերտերյանի երաժշտությունը դժվար ընկալելի է նույնիսկ մասնագետների համար, պատասխանել էր. «Տերտերյանը սիմֆոնիաներում ներկայացնում է մակրո եւ միկրո կոսմոսների փոխհարաբերությունը, այսինքն՝ փոքր եւ մեծ աշխարհների՝ մեկը մյուսի հանդեպ ունեցած դիրքը, մասնավորապես՝ մարդուն՝ նրա զգայությունների հավերժի ճանապարհին: Իսկ եթե ուզում եք ճիշտն իմանալ՝ տերտերյանական երաժշտությունը 21, 22-րդ… մի խոսքով՝ գալիք դարերի համար է»:
Կարդացեք նաև
Արվեստագիտության թեկնածու, Երեւանի կոնսերվատորիայի գիտական գծով պրոռեկտոր Ծովինար Մովսիսյանը մեզ հետ զրույցում նշեց, որ թեեւ ինքը Տերտերյանի ուսանողը չի եղել, բայց բազմաթիվ են եղել շփումները կոմպոզիտորի հետ. «Ինձ համար թանկ է կոմպոզիտորի նվիրած «Ավետ Տերտերյան-երկխոսություններ» գիրքը՝ հեղինակի հետեւյալ մակագրությամբ՝ «ի հիշատակ մեր սիրո…»: Հետո էլ հավելեց. «Առանձնակի տպավորիչ էր մեր վերջին զրույցը, երբ նա մտահոգություն էր հայտնում՝ ձեռնամուխ լինե՞լ, գրե՞լ, թե՞ ոչ իր 9-րդ սիմֆոնիան: Հանճարեղ կոմպոզիտորների, այդ թվում՝ Շուբերտի, Բեթհովենի, Մալերի կյանքում հենց թվով 9-րդ սիմֆոնիան է եղել ճակատագրական. նրանք դրանից հետո հրաժեշտ են տվել երկրային կյանքին… Ես վստահ եմ, որ Տերտերյանի ժամանակը դեռ նոր է գալու, եւ ո՞վ գիտե՝ գուցե տարօրինակ հնչի, բայց կոմպոզիտորի 8 սիմֆոնիաները ունկնդրելուց հետո լսում եմ 9-րդը… Գուցե դա հետեւանք է ժամանակին իմ ու կոմպոզիտորի զրույցների՝ սեփական ապրումների, տարբեր հոգեվիճակների, մեր ապրած բարդ ժամանակաշրջանի մասին… Խիստ ու ազդեցիկ արտաքինով Տերտերյանի շփումը շրջապատի հետ անմիջական էր: Քանիցս համակուրսեցիներիս հետ ունկնդրել եմ նրա սիմֆոնիաները Կոմպոզիտորների միության Դիլիջանի ստեղծագործական տան 10-րդ քոթեջում՝ նրա առաջարկով: Ուսանողներին հարցնում էր՝ իսկ դուք լսե՞լ եք իմ, ասենք՝ 6-րդ սիմֆոնիան, ու… հայտնվում էինք Դիլիջանում: Իսկ նրա ստեղծագործությունների լսումներին հեղինակի ներկայությունը աննկարագելի խորհրդավորություն էր հաղորդում…»:
Անդրադառնալով Հովհաննես Երանյանի ֆիլմին, նշենք, որ այն ըստ էության արտացոլում է նորարարական մեծ խիզախությամբ ու հայկական հոգեւոր երաժշտության մոնոդիաների ինքնատիպ կիրառմամբ կոմպոզիտորի ստեղծագործությունների (հատկապես սիմֆոնիաներում) նոր խոսքը ոչ միայն հայկական կոմպոզիտորական արվեստում, այլեւ համաշխարհային երաժշտության մեջ:
Իմիջիայլոց, Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ և պետական սիմֆոնիկ նվագախմբերն իրենց գեղարվեստական ղեկավարներ Էդուարդ Թոփչյանի եւ Սերգեյ Սմբատյանի մեկնաբանմամբ անդրադառնում են Տերտերյանի սիմֆոնիաներին: Ցանկալի է գոնե կոմպոզիտորի համար հոբելյանական տարում օպերային թատրոնը վերականգներ նրա «Երկրաշարժ» օպերան: Հիշեցնենք, որ կոմպոզիտորի առաջին՝ «Կրակե օղակ» օպերան ժամանակին ներկայացվել է Շուշիում, ուրեմն հնարավոր է այն ներկայացնել նաեւ թատրոնում: Տերտերյանի մասին խոսելիս, անհնար է չնշել դիրիժոր Ռուբեն Ասատրյանի անունը, որը մշտապես եւ ամենուր պրոպագանդում է կոմպոզիտորի ստեղծագործությունները: Դիրիժորը օրերս է վերադարձել Սանկտ Պետերբուրգից, որտեղ տեղի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ ղեկավարել է Տերտերյանի երկու սիմֆոնիաները:
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
02.10.2019
Հպարտ եմ, որ 3 տարի գործիքավորում եմ ուսանել Տերտերյանի մոտ և որ ինձ իր լավագույն սաներից է համարել: Այնուհետև՝ ընկերներ ենք եղել … Հարգանքով՝ Աշոտ Բաբայան
Բարև ձեզ,
Խնդրում եմ, ուղղեքայս հոդվածում տեղ գտած վրիպումը։
«Իմիջիայլոց, Հայաստանի ֆիլհարմոնիկ եւ պետական ազգային սիմֆոնիկ նվագախմբերն իրենց գեղարվեստական ղեկավարներ Էդուարդ Թոփչյանի եւ Սերգեյ Սմբատյանի մեկնաբանմամբ անդրադառնում են Տերտերյանի սիմֆոնիաներին»:
Ճիշտ տարբերակն է.
Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ և պետական սիմֆոնիկ նվագախմբեր
Շնորհակալություն, հիմա կուղղենք