Ռազմավարություններով հնարավոր է կերակրել միայն անտեղյակ զանգվածին: «Փաստի» հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց փաստաբան Երվանդ Վարոսյանը՝ անդրադառնալով հանրային քննարկման դրված «ՀՀ դատական և իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թվականների ռազմավարությունը և դրանից բխող գործողությունների ծրագրերը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագծին:
Ինչ վերաբերում է անցումային արդարադատության գործիքակազմին, որի իրականացման հիմնական շրջանակը 1991-2018 թվականների ընթացքում Հայաստանում տեղի ունեցած խախտումների դեպքերի ուսումնասիրությունն է, Ե. Վարոսյանը նկատում է.
«Անցումային արդարադատություն անհասկանալի բառակապակցությունն, այնուամենայնիվ, իշխանությունը համառությամբ փորձում է կյանքի կոչել:
Այդուհանդերձ, հազար անգամ ասել ենք, որ երբևէ Հայաստանում քաղաքացիական պատերազմ չի եղել: Չի եղել նաև այնպիսի բռնատիրական ռեժիմ, որն իրենից հետո կթողներ տասնյակ հազարավոր զոհեր, ինչի հետևանքով Հայաստանը ստիպված կլիներ կիրառել անցումային արդարադատության տարրեր:
Կարդացեք նաև
Հիմա ի՞նչը կարող է պատճառ հանդիսանալ, որ իշխանություններն, այնուամենայնիվ, համառորեն փորձում են իրականացնել դա: Ես երկու պատճառ եմ տեսնում»:
Առաջինն, ըստ զրուցակցի, այսպես կոչված, անցումային արդարադատության իրականացման այժմեական, առօրյա նպատակն է. «Մյուս հանգամանքն այն է, որ Հայաստանի իշխանությունն այդպես էլ առաջ գնալու պատրաստ չէ: Նրանք անընդհատ հետ են գնալու:
Հինգ, հետո տասը տարի են հետ գնալու: Հետո՝ 1991 թիվ, իսկ հետո փորձելու են գնահատական տալ ԽՍՀՄ տարիներին Հայաստանում տեղի ունեցած իրավիճակին, հետո 1918-20թթ. հանրապետությանը, հետո Շահ Աբասով գնալու ու հասնելու են նախաուրարտական շրջան: Ինչո՞ւ է սա արվում:
Ակնհայտ է, որ սա մեզ ոչինչ չի տալու, հատկապես, երբ դրա օբյեկտիվությունն արդեն իսկ խիստ կասկածի տակ է, որովհետև քաղաքական տարրն այս ամենի մեջ գերակայում է: Սա արվում է մի բանի համար. երբ իշխանությունը չգիտի, թե ինչ պետք է անել ապագայում և ինչ է սպասվում առջևում, բնականաբար, պետք է փորձի հանրությանն անընդհատ կերակրել անցյալով:
Դա կարող է ժամանակավոր էֆեկտ ունենալ, բայց երկարաժամկետ արդյունք ապահովել չի կարող, ըստ այդմ՝ ես չեմ հասկանում, թե ինչու է դա արվում»:
Երվանդ Վարոսյանի խոսքով, պետք է պարզ խոսել ու հասկանալ, որ 1991 թիվը մեզ համար արդեն պատմություն է:
«Ի՞նչ է մեզ տալու այդ պատմության վերհանումը: Եթե պատմությունն ուսումնասիրելու անհրաժեշտություն կա, կարող են պատմաբանների խումբ ստեղծել, որոնք կգնան, կուսումնասիրեն, գնահատական կտան այդ ամենին ու կանցնենք առաջ:
Ըստ իս՝ չի կարող առաջ գնալ այն պետությունը, որտեղ միայն հետ են նայում: Բացի այդ, որպես իրավաբան, ինձ համար անհասկանալի է, թե այդ պատմական նյութերի վերհանումներն ի՞նչ իրավական հետևանքներ են ունենալու:
Ընդունենք՝ պարզվեց, որ 1995թ. ընտրությունները կեղծված են, պարզվեց նաև, որ այդ ժամանակահատվածի օրվա իշխանությունը քաղաքական ուժերից մեկին ապօրինի հեռացրել է ընտրապայքարից, իսկ ընտրությունները, այդ թվում՝ 1995թ. սահմանադրական հանրաքվեն, իրականացրել են խայտառակ խախտումներով:
Ընդունենք՝ այս ամենն ի հայտ եկավ, սրան իրավական ի՞նչ գործընթաց է հետևելու: Ոչինչ: Այստեղ է, որ իմաստն անհասկանալի է մնում: Օրինակ են նաև 1996թ. ընտրությունները, որին աշխատանքի բերումով ընտրատեղամասերում ականատես եմ եղել:
Ենթադրենք՝ բացահայտեցին, հետո ի՞նչ են անելու: 1996-98թթ. Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ստորագրած բոլոր հրամանագրերը պետք է չեղյա՞լ համարեն՝ համարելով նաև, որ ի՞նքը չի եղել նախագահը: Կամ՝ Վազգեն Մանուկյանին ասելու են՝ եղբա՛յր, արի՛ հետին թվով ղեկավարի՞ երկիրը»,-ասաց մեր զրուցակիցը՝ նկատելով, որ այս ամենը զուտ պատմության դասագրքերի նյութ է դառնալու:
«Ցավոք, մենք շարունակում ենք հետ նայել, իսկ առաջ չենք նայում: Սա է մեր հիմնական խնդիրը»,-շեշտեց Վարոսյանը:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
