Հարցազրույց Արցախի հրապարակախոս Վարդգես Օվյանի հետ
– Ինչպե՞ս եք գնահատում Արցախի ներքաղաքական իրավիճակը։
– Մոտավորապես նույնն է, ինչ Հայաստանում՝ խառն ու սպասողական։ Որոշ չափով՝ նաեւ լարված։ Տարբերությունը միայն այն է, որ այստեղ իշխանությունները չեն փոխվել։ Եղած կադրային փոփոխությունները, շախմատի լեզվով ասած, ընդամենը փոխատեղումներ են։
– Արդյո՞ք ընտրական գործընթացներին մասնակցող քաղաքական ուժերը նոր ծրագրեր, նոր ելքեր ցույց տվեցին։ Կա՞ր այլընտրանք։
Կարդացեք նաև
– Մինչեւ 2020թ. նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրություններ դեռ ահագին ժամանակ կա, բայց փաստորեն մեզ մոտ արդեն ընտրարշավը սկսված է։ Սովորաբար մեզանում նոր ծրագրեր չեն ստեղծվում. մոտավորապես նույն ծրագրերն են ներկայացնում՝ այլ ձեւակերպումներով, բայց արդեն տարբեր քաղաքական ուժերի անվան տակ, որոնք հիմնականում իշխանամետ են լինում կամ հետո անպայման դառնում են իշխանամետ։ Հիմա ակնհայտ պայքարը իշխանամետ ուժերի եւ պաշտպանության նախկին նախարար Սամվել Բաբայանի միջեւ է։
– Սամվել Բաբայանն ունի՞ համակիրների նոր բանակ, արդյո՞ք նրա նախընտրական քարոզարշավին չի խանգարում տարիներ շարունակ դրսում գտնվելը, հայաստանյան իրողությունների մաս կազմելը։
– Սամվել Բաբայանն, իրոք, համակիրների մեծ բանակ ունի։ Դրանում անշուշտ «ներդրում» ունեն Արցախի նախկին եւ ներկայիս իշխանությունները, որոնց ղեկավարության տարիներին ժողովրդի սոցիալական ու բազում այլ խնդիրներ մնացել են «խաղից դուրս» վիճակում։ Բաբայանի կողմնակիցները ստորագրություններ են հավաքել՝ Արցախի սահմանադրության 47-րդ հոդվածում փոփոխություններ կատարելու առաջարկով, ըստ որի՝ Հայաստանում 10 տարի քաղաքացիություն ունեցող անձինք կարող են մասնակցել Արցախի ընտրություններին:
– Դուք ակտիվ մասնակից եք եղել Արցախյան շարժմանը՝ ձեր գրչով, ձեր աշխատանքով։ Եթե երեսուն տարի հետ գնաք, ապա ինչը մնաց նույնը, ինչը փոխվեց Արցախում։
– Խորհրդային վաթսուն տարվա մեր երազանքը՝ միանալ Հայաստանին, փաստորեն մնացել է թղթի վրա՝ տեղը զիջելով անկախ պետականությանը։ Եվ դրանով իրականում Արցախը դարձրին խաղաքարտ ու չապաքինվող վերք։ Այս ճակատագրական սխալի պատճառով արդեն քանի՛ տարի է հայ երիտասարդներ, ընտանիք կազմելու քաղցրությունը, սեփական զավակի բերկրանքը չճաշակած, հայ զինվորներ ենք կորցնում հայ-ադրբեջանական սահմանում։
Անգամ չեմ կարող ասել, թե կրթության, մշակույթի եւ տնտեսության ոլորտում «այն տարիների» համեմատ ձեռքբերումներ ունենք։ Մի խոսքով, այդ առումով ՀՀ-ից չենք տարբերվում։ Մեծագույն ու հիմնական փոփոխությունն այն է միայն, որ Արցախը մաքրվեց եկվոր ադրբեջանցիներից։
Ես տարբեր առիթներով ասել եմ, որ անկախական այս 30 տարում ոչ ՀՀ-աբնակները կարողացան ճանաչել ու հասկանալ արցախցուն, ոչ էլ արցախցիները կարողացան հասկանալ եւ ճանաչել երեւանցուն, քյավառցուն կամ իջեւանցուն։ Զավեշտ է թվում, բայց տարիներ շարունակ երեւանյան ընդդիմադիրներն անգամ երբ գալիս են Արցախ, իրենց սուրբ պարտքն են համարում լուսանկարվել Արցախի ղեկավարների հետ, իրենց համերաշխությունը հայտնել նրանց եւ չտեսնելու տալ եղած-չեղած ընդդիմադիր ուժերին։ Եվ ոչ թե տեղի իշխանությունների ճնշման, այլ երեւանյան քաղաքական ուժերի այդ անտարբերության արդյունքում է Արցախում վերացել ընդդիմությունը։ Փաշինյանը եւս հավատարիմ մնաց այդ ավանդույթին…
– Պարոն Օվյան, սոցիալական հարթակում դուք շատ համակիրներ ունեք, պատճառը հայաստանյան իրողություններին մոտ լինելն է, ողջամիտ դիտորդի կարծիքով երբեմն այնպիսի գնահատականներ եք տալիս, կարծես լինեք մայրաքաղաքում կամ Հայաստանի մարզերում։ Ո՞րն է գաղտնիքը։
– Գաղտնիքը նրանում է, որ հենց Հայաստանում եմ, քանի որ եղել եւ մնում եմ այն կարծիքին, որ Արցախը Հայաստան է։ Սա՝ կեսլուրջ-կեսկատակ։
Մի քիչ հեռվից սկսեմ. Արցախյան շարժման եւ պատերազմի ժամանակ ես մի քանի անգամ համագործակցության առաջարկներ եմ ստացել երեւանյան թերթերից։ Բայց բոլորին մերժել եմ, գտնելով, որ ես ավելի շատ այստեղ եմ պետք, իմ գրիչն ավելի շատ Արցախում է անհրաժեշտ։ Թող վերամբարձ չթվա, բայց այն տարիներին հայ ժողովրդի ճակատագիրն իրոք որոշվում էր Արցախում։
Հիմա այլ ժամանակներ են։ Հիմա արդեն Երեւանում է որոշվում մեր ժողովրդի ճակատագիրը։ Արցախյան ոչ մի ղեկավար չի նշանակվում կամ չի ընտրվում առանց պաշտոնական Երեւանի «դաբրոյի»։ Երեւանում չկա լավ կամ վատ մի բան, որ վաղ թե ուշ չհայտնվի Արցախում։ Այդ պատճառով սոցիալական հարթակում իմ քաղաքական գրառումների գերակշիռ մասը վերաբերում է երեւանյան անցուդարձերին։ Երեւանո՛ւմ պիտի փոփոխություններ լինեն, որ դրանք հասնեն նաեւ ծայրամասերը։ Գլուխն է որոշողը, ոչ թե ձեռքերը կամ մարմի մյուս մասերը, թեկուզ կոպիտ է համեմատությունը։
– Մարմնի մյուս մասերից մեկի՝ դատավորների աշխատավարձը մինչեւ 2.5-3 միլիոն դրամ դարձնելու մասին Նիկոլ Փաշինյանի ելույթին դուք էլ բացասաբար արձագանքեցիք։ Ինչո՞ւ:
– Այո, որովհետեւ այսօր հայ դատավորը 400-600 հազար դրամ աշխատավարձ է ստանում, այսինքն՝ 5-6 անգամ ավելի, քան օրուգիշեր տանջվող, սերունդ կրթող ու դաստիարակող ուսուցչի միջին աշխատավարձն է։
Զուգահեռ անցկացնենք ԱՄՆ-ի հետ։ Ամերիկյան դատավորի աշխատավարձը միջին ամերիկյան աշխատավարձից բարձր է մոտ 2,5 անգամ, իսկ միջին մասնագետի, ասենք, ուսուցչի աշխատավարձից՝ մոտ 1,8 անգամ։
Երբ հայ դատավորն ուսուցչից 5-6 անգամ բարձր աշխատավարձ է ստանում արդեն, Փաշինյանն ուզում է այն ավելի բարձրացնել, դարձնել 25-30 անգամ։
Սա ոչ միայն սխալ որոշում է, այլեւ՝ խայտառակ ու կործանարար։ Վարչապետը չպիտի մոռանա, որ իրեն ժողովուրդն է ընտրել, այլ ոչ թե դատավորները կամ ուժայինները, որոնց աշխատավարձը նույնպես ուզում է բարձրացնել։ Ղեկավարի ամենաամուր հենարանը ժողովուրդն է, եւ վերջինս պիտի զգա, որ իր կյանքը փոխվում է դեպի լավը։ Չեմ կարծում, թե այսպիսի Հայաստան ունենալու համար էր ողջ երկիրը ոտքի ելել։
– Որոշել եմ մի օր, որպես «ժողովուրդ», ձեզ վարչապետ կարգել, ո՞ր քայլից կսկսեիք։
– Ճիշտն ասած, չէի ցանկանա թեկուզ մի ժամով վարչապետ լինել։ Ցանկալի է յուրաքանչյուրը զբաղվի այն գործով, ինչից գաղափար ունի, հասկանում է։ Բայց քանի որ դա մի տեսակ ավանդական հարց է, փորձեմ պատասխանել։ Առաջին քայլով պայքար կծավալեի ռաբիսի դեմ՝ ռաբիս մտածողության, ռաբիս բարքերի, ռաբիս հեռուստատեսության, ռաբիս վերնախավի դեմ, որովհետեւ ռաբիսը ոչ միայն հակաարվեստ է, այլեւ մտածողության ստորակարգ մակարդակ է։ Գետնաքարշ միտքը, թռչել, ճախրելու անընդունակ միտքը, ուզենք թե չուզենք, ձեւավորում է իր ձեւ ու բովանդակությանը համահունչ իշխանություններ։ Գուցե թվա, թե թեմայից շեղվում եմ, բայց ասեմ, որ, ճիշտ է, մայրն է Նազար ծնում, բայց ժողովուրդն է նրան Քաջ Նազար դարձնում։
Հարցազրույցը՝ ՌՈՒԶԱՆ ՄԻՆԱՍՅԱՆԻ
«Առավոտ» օրաթերթ,
26.06.2019
Հարգելի պրն Օվյան,
եթե նույնիսկ երբեք այցելած չլինեի Արցախը, ուղեղի մի փոքր լարումով հնարավոր է հասկանալ արցախցուն, որովհետև նույն համակարգի ներքո ենք ապրել ։ Պարզապես, դուք ֆիզիկապես առաջնագծին ավելի մոտ եք գտնվում, ընդամենը։ Նույն բարքերը, նույն արժեքները։ Արցախցի, հայաստանցի – վերջին ժամանակների արհեստածին այս խոսակցությունները իշխանավորների հակամարտության զենքերից մեկն է։ Ժողովուրդները կիսելու որև է բան չունեն՝ Արցախը պարտվի – կպարտվի Հայաստանը և, առավելևս, հակառակը։ Երկու տարի առաջ Արցախում էի, Ստեփան Շահումյանի հրապարակում խոսքի բռնվեցինք մի ծերունու հետ։ Խոսում ու խոսում էր իր կյանքից, իր հարազատներից։ Այնքան արժանապատվություն կար նրա խոսքի մեջ։ Ոչ անեծք, ոչ հայհոյանք՝ միայն իրողության հետ համակերպված մարդու տխրություն և հիասթափվածություն։ Եվ վերջում ասաց ` ժողովրդին լավ չեն նայում։ Նույնը Հայաստանում է։ Մենք իրար ճանաչելու ու հասկանալու խնդիր չունենք, մեր խնդիրը մեր իշխանավորներն են, ավելի ճիշտ, այսօր արդեն մեր իշխանավորների ոչ ներդաշնակ համագործակցությունն է։ Իսկ մինչ այդ՝ Հայաստան-Արցախ մի խնձոր էր կես արած։ Այս տարիների ընթացքում, արցախցին վարժվել էր այն իրողությանը, որ նրա փոխարեն բոլոր քաղաքական հարցերը լուծվում էին Երևանում, սակայն այսօր դուք պետք է գիտակցեք, որ ստեղծված քաղաքական իրավիճակում, երբ Հայաստանում իրավիճակ է փոխվել, իսկ Արցախը մնացել է հին համակարգի ներքո, Արցախի ժողովուրդը պետք է կողմնորոշվի՝ Փաշինյանը Արցախին թելադրելու որև է իրավունք չունի։ Նախագահների մի հավաքածու ունեք, որը միաձուլված աշխատում է ձեր ներկայիս օրինական իշխանությունների հետ և Ձեր շեշտադրումները առ այն, որ Հայաստանի կառավարության գործն է այս իրավիճակը փոխել՝ շատ սխալ է։ «Երեւանո՛ւմ պիտի փոփոխություններ լինեն, որ դրանք հասնեն նաեւ ծայրամասերը։» Երևանում փոփոխություններ եղան, սակայն իրենք իրենցով ծայրամասեր չեն հասնի։ Տեր կանգնեք ձեր իրավունքներին։ Շատ ճիշտ եք կողմնորոշվել, որ չեք ուզում գոնե մեկ ժամով վարչապետ լինել, որովհետև շատ մոտավորապես, սակայն երևի պատկերացնում եք, թե դա ինչի հետ է կապված, գոնե այդքանով հարգանքի արժանի քաղաքացի եք։ Վարչապետ՝ դա մասնագիտություն չէ, որից կարող ես գաղափար ունենալ կամ չունենալ, եվ եթե քո նպատակները ազնիվ են, դա ահռելի պատասխանատվություն է և առաքելություն։ Իսկ ռաբիսը, դա ևս մի երևույթ է, որը ձևավորվում է որոշակի համակարգի և բարոյահոգեբանական մթնոլորտի ներքո։ Երբ կհաստատվի արդարությունը և քաղաքացու հանդեպ հարգանքը, կձևավորվեն բարոյական նորմեր, մարդիկ ռաբիսի փոխարեն կնախընտրեն արվեստի և շփման մի այլ որակ։ Իսկ այժմ ունենք այն, ինչ ունենք։
Քաղաքացուն։ Ընկեր ջան, չնայած հեղինակին եք դիմել, բայց ես էլ որպես քաղաքացի, ուզում եմ ձեզ պատասխանել։ Էդ շատերս գիտենք, որ հիմա առանց Արցախի չի կարող Հայաստան լինել, առանց Հայաստանի էլ՝ Արցախ։ Մոնթեի խոսքը, էն որ կորցնենք Արցախը, կշրջենք մեր պատմության վերջին էջը, շատերս հիշում ենք։ Հավատում եմ, որ դուք էն ծերունուն եք հասկացել, ինքն էլ ձեզ է հասկացել։ Բայց իմ կարծիքով Օվյանի խոսքը երկու հոգու իրար հետ զրուցելու և իրար հասկանալու մասին չէ, այլ մեր և արցախյան հանրությունների։ Ինքս Արցախում շատ եմ լինում, այնտեղ կռվել եմ, մարտական ընկերներ ունեմ։ Ես հասկանում եմ նրանց մտահոգությունները, կասկածները, բայց երևանցի իմ շատ ընկերներ նրանց հոգու էդ նրբությունները չգիտեն, չեն հասկանա, եթե մոտիկից տարիներով չշփվեն հետները, մի որոշ ժամանակ չապրեն նրանց հետ։ Իմ կարծիքով «Երեւանո՛ւմ պիտի փոփոխություններ լինեն, որ դրանք հասնեն նաեւ ծայրամասերը» մտքի իմաստը նույնպես չեք հասկացել։ Իսկապես մեծ, համակարգային, գլոբալ փոփոխությունները էստեղ Երևանում պիտի կատարվեն։ Օրինակ, էստեղ կուտակայինի մասին էշ օրենք ընդունեցին, էնտեղ էլ ստիպված նույնը արեցին, որովհետև նույն Հայաստան երկիրն ենք, էստեղ մեր ԱԺ-ում ինչ բստրում են, էնտեղ էդ նույնը քսերոքս են անում։ Էս մասին է խոսքը, որ էստեղ պիտի նորմալ օրենքներ ընդունեն, նորմլ որշումներ կայացնեն, ոչ թե ծայրամասերում, որը նրանց ուժերից վեր է։ Ռաբիսի մասին էլ է շատ ճիշտ ասում։ Մեր էս ռաբիս երկիրը մեր ժողովրդի ռաբիս մտածողության արդյունք է։