Հարցազրույց նկարիչ-դիզայներ Մարիամ Ղարիբյանի հետ
– «Առավոտի» հետ զրույցներում հարգարժան մեկ-երկու արվեստագետ տեղեկացրին, որ շուրջ 25-30 տարի անց ընդմիշտ հայրենիք է վերադարձել եզակի արվեստագետ, որն ուսումնասիրել եւ տիրապետում է մոռացության մատնված հին հայկական ասեղնագործ արվեստը: Հավաստիացրին նաեւ, որ վերջին տարիներին մեզանում ամեն ինչ ներկայացվում է այդ անվան տակ…
– Իսկապես աղավաղված են ներկայացվում, հրամցվում են եվրոպականն ու հայկականը ասեղնակարերը խճողված: Մինչդեռ Հայաստանում, Արցախում, Արեւմտյան Հայաստանում, Կիլիկիայում, յուրաքանչյուր գավառ ունեցել է իր ասեղնագործական դպրոցները: Օրինակ՝ Կիլիկիայում գործել են Մարաշի, Այնթափի, Ուրֆայի մասնագիտական օջախները: Միայն Այնթափի դպրոցն ունեցել է յոթ հիմնական կարատեսակ:
– Այդ ոլորտում մասնագիտական գրականություն կա՞:
– Ո՛չ մի բան չկա: Եղածն էլ աղավաղված է, խորությամբ չուսումնասիրված…
– Այդ դեպքում դուք որտեղի՞ց կամ ինչպե՞ս եք ուսումնասիրել մեր ասեղնագործական դպրոցների մշակույթը:
– 1980թ. Հենրիկ Իգիթյանի գեղագիտական կենտրոնի նկարչական արվեստանոցում ուսանելիս հետաքրքրությունից դրդված մի օր ներկա գտնվեցի Հասմիկ Ստեփանյանի դասաժամին, որտեղ նա ներկայացնում էր մեր ասեղնագործական դպրոցները: Բայց նա տիրապետում էր ընդամենը Այնթափի դպրոցի մի կարատեսակին, մինչդեռ այն ունի վեցը եւս: Միանգամից խնդրեցի ու ինձ տեղափոխեցին տիկին Ստեփանյանի արվեստանոց եւ հենց այդ օրվանից փոխվեց իմ ստեղծագործ ներաշխարհը:
Հտաքրքրությանս արդյունքում Հենրիկ Իգիթյանի շնորհիվ հայտնվեցի Երեւանի պատմության թանգարանի ֆոնդերում, պայմանով, որ ինքս պետք է վերականգնեմ մաշված ասեղնագործ աշխատանքները: Նման բավականին մեծաքանակ աշխատանքներ պահվում են միայն թանգարանների ֆոնդերում: Մինչ օրս ինձ անհասկանալի է, թե ինչո՞ւ այդ գանձերը չեն ցուցադրվում:
– Իսկ Դուք երբեւէ ցուցադրություն ունեցե՞լ եք:
– Իհարկե, այո՛: Ժամանակին աշխատանքներս ցուցադրվել են գեղագիտական կենտրոնում, ժողարվեստի կենտրոնում, Գյումրիում… Իսկ հետո, 1994թ., ստիպված, կրկնում եմ՝ ստիպված, հայտնվեցի Պրահայում:
– Իսկ ի՞նչը կամ գուցե ո՞վ ստիպեց հեռանալ հայրենիքից:
– Չէի կարողանում կեղծիքի, ավելին՝ թալանի ականատեսը լինելով փակել բերանս ու աչքերս: Մի խոսքով, ոչ ցանկալի մարդ էի դարձել ոմանց համար, այդ թվում՝ մեկ-երկու պաշտոնյայի: Կներեք, սա ինձ համար հաճելի թեմա չէ: Այո՛, հայտնվեցի Պրահայում, որտեղ ազգային թատրոնն ինձ ընդունեց որպես նկարիչ-դիզայներ եւ սկսեցի այդ հիմնական գործունեությանս զուգահեռ կարել նաեւ բեմական հագուստները: Իսկ հետո եղբայրս՝ նկարիչ Հրայր Ղարիբը, պարզապես ստիպեց ինձ վերադառնալ կերպարվեստի ոլորտ: Սկսվեց «ցուցահանդեսային» կյանքս: 2009թ. եղբորս հետ Պրահայում հիմնեցինք մեր ցուցասրահը: Ներկայացնում էինք իսկապես բարձրակարգ նկարիչների բարձրարվեստ գործեր: Գաղտնիք չէ, որ նման արվեստագետները չափազանց համեստ են եւ իրենց չեն կարողանում ներկայացնել: Ցուցասրահում երեւացին նաեւ Պրահայում ապրող ու ստեղծագործող հայ նկարիչները, այդ թվում՝ Մուրազ Մարտիրոսյանը, Էդուարդ Եդիգարյանը, որը ժամանակին հանդիսացել է Երեւանի օպերային թատրոնի գլխավոր նկարիչը…
Կուզեի առանձնացնել վաղամեռիկ չեխ նկարիչ Իրժի Նոսեկի աշխատանքների ցուցահանդեսը, որի գործերում «իշխում» են Հայաստանի տեսարժան վայրերը: Նա մտերիմն էր Սարյանի, Մինասի… Շուրջ 25 տարի ամեն ամառ եկել է Հայաստան ու կտավին հանձնել հայկական բնապատկերները:
– Հիմա վերադարձել եք: Ե՞րբ կհանդիպենք ձեր ասեղնագործ աշխատանքների ցուցադրություններին, ի՞նչ ծրագրեր ունեք: Ցանկություն չունե՞ք գիրք հրատարակել հայկական ասեղնագործության արվեստի մասին:
– Առայժմ դասավանդում եմ գեղագիտական կենտրոնում եւ «Թումո» ստուդիայում: Համախոհ գործընկերներիս հետ առայժմ արտասահմանյան որոշ երկրների պատվերով կարում ենք հագուստներ հին հայկական ասեղնագործությամբ ու տարազների ձեւվածքով:
Ինչ վերաբերում է մասնագիտական գրականություն հրատարակելուն. ես ազգագրագետ չեմ, բայց պատրաստ եմ համագործակցել այն ազգագրագետի հետ, որը կնախաձեռնի նման աշխատանք: Կուզեի Հայաստանում ասեղնագործությունը դասավանդվեր ոչ թե խմբակներում, այլ մշակութային հաստատություններում: Երազում եմ, որ վերջապես այդ գանձերը թանգարանների ֆոնդերից դուրս բերվեն ու ցուցադրվեն ոչ միայն մեզ մոտ, այլեւ արտասահմանում:
Զրուցեց ՍԱՄՎԵԼ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԸ
«Առավոտ» օրաթերթ,
10.05.2019
