ՀՀ կառավարության ծրագրում նշված է, որ առաջիկա հինգ տարիներին ՀՀ կառավարության (այսուհետ` Կառավարություն) գործունեությունը միտված է լինելու Հայաստանի Հանրապետությունում բարձր տեխնոլոգիական, արդյունաբերական, ինչպես նաև բնապահպանական բարձր չափանիշներին համապատասխանող, արտահանմանը միտված մրցունակ և ներառական տնտեսություն կառուցելուն:
Ծրագրում կա միայն հնգամյա նպատակ, այն էլ հիմնավորման կարիք ունի, երկարաշունչ է: Ծրագիրը պետք է ունենա հեռանկարային նպատակ (Թուրքիան, օրինակ, ունի ամեն հարյուրամյակը մեկ անգամ թարմացվող ԿԱՐՄԻՐ ԳԻՐՔ՝ ազգային ռազմավարություն), որից պետք է բխեն հնգամյա, միջնաժամկետ և ամենամյա (բյուջետային) նպատակները:
Առաջարկ. առաջիկա հինգ տարիներին՝ ՀՀ կառավարության գործունեությունը միտված է լինելու անվտանգ, մրցունակ և արդար մրցակցային տնտեսություն կառուցելուն:
Ծրագրում բացակայում են զարգացման սպառնալիքներն ու խնդիրները:
Առաջարկ. կարևոր է կատարել անկախության տարիներին երկրի /տնտեսության/ զարգացման ախտաճանաչում՝ դիագնոստիկա, ինչը թույլ կտա վեր հանել հիմնական ախտերը, արատները և մատնանշել դրանց պատճառները: Դրանք թույլ կտան գնահատել և ըստ առաջնահերթությունների՝ ներկայացնել Հայաստանի տնտեսական անվտանգության սպառնալիքները:
Օրինակ՝ արտաքին պարտք / ՀՆԱ ցուցանիշը հատել է թույլատրելի 60% սահմանը և հասել է 70%-ի, ներքին սպառման մեջ ներմուծման տեսակարար կշիռը, որը թույլատրելի 30%-ի փոխարեն անցել է 50%-ից, ինչպես նաև այնպիսի կարևոր սպառնալիքներ, ինչպիսիք են՝ արտագաղթը, կապիտալի արտահոսքը, վերամշակող արդյունաբերության տեսակարար կշիռը, ՀՆԱ-ի նկատմամբ ներդրումների ծավալը, գիտական հետազոտության վրա ծախսերը, գործազրկության մակարդակը և այլն: Ծրագրում դասակարգված կերպով չկան տնտեսական սպառնալիքները:
Առաջարկ. ներկայացնել սպառնալիքների ամենակարևոր խմբերը և դրանց կրճատման ուղղված քայլերը: Օրինակ՝
Սոցիալական սպառնալիք – աղքատություն, թշվառություն (սոցիալական օգնություն – կրթություն – աշխատանք),
Ժողովրդագրական սպառնալիք – Արտագաղթ (մարդկային ռեսուրսների հաշվառում, ինքնազբաղվածության խթանում, սոցիալական արդարության սկզբունքի կիրառում),
Ինտելեկտուալ սպառնալիք – «ուղեղների արտահոսք», գիտական ներուժի փոշիացում (գիտության և կրթության համակարգի որակական փոփոխություններ, գիտության նյութականացում, գիտական գործունեության խթաններ):
Ծրագրային ցուցանիշները պետք է համաձայնեցված ներկայացվեն:
Բնակչության թվաքանակը քսան տարում հինգ միլիոն մարդու հասցնելու նպատակ ունեցող պետությունը պետք է հստակ և չափելի ցուցանիշ-ուղենիշներ մշակի, ըստ որում, դրանք պետք է միմյանց հետ համաձայնեցված լինեն: Օրինակ՝ այդ ցուցանիշն անիրագործելի է տարեկան ընդամենը 5 տոկոս տնտեսական աճի պայմաններում:
Առաջարկ. վերջնանպատակի համար ընտրված ցուցանիշները պետք է տրոհվեն ենթացուցանիշների՝ յուրաքանչյուր տարվա համար:
Ծրագրում պետք է դրվեն իրատեսական, իրագործելի նպատակներ: Նշված է՝ ԱՂՔԱՏՈՒԹՅԱՆ ՀԱՂԹԱՀԱՐՈՒՄ, որը չի հաջողվել զարգացած երկրներին:
Առաջարկ. որպես նպատակ ամրագրել աղքատության նվազեցումը՝ դինամիկ տնտեսական աճի միջոցով:
Պետք է դադարեցնել ՓՄՁ բառակապակցության կիրառումը: Հայաստանում փոքր բիզնեսն ունի իր սուր, կենսական խնդիրները, որոնք էապես տարբերվում են միջին բիզնեսից: Փոքր բիզնեսն իրականում երկար ճանապարհ է անցնում մեր երկրում կայանալու և միջին բիզնեսի կարգավիճակին հասնելու համար, ինչի խոչընդոտները բազմաթիվ են (մենաշնորհներ, անարդար մրցակցություն, հարկային խնդիրներ և այլն): Սա Արևմուտքի զարգացած երկրներից (ուր փոքրն ու միջինը հիմնականում միայն թվային ցուցանիշներով են տարբերվում) ժամանակին փոխառնված բառակապակցություն է:
Առաջարկ. կիրառել միկրո բիզնես, փոքր բիզնես, ընտանեկան բիզնես տերմինները:
Հատուկ միջոցառումների ծրագիր մշակել ինքնազբաղվածությունը խթանելու համար:
Ծրագրում ներկայացված դրույթները պետական կառավարման մասին են: Հանրային կառավարուն ավելի լայն ընդգրկում ունի և ներառում է քաղաքացիական հանրությանը, մասնավորապես՝ փորձագիտական հանրությանը, քաղաքական կուսակցություններին և այլ ոչ պետական կառույցներին, ովքեր կիսում են հանրային կառավարման պատասխանատվությունը կամ կարող են ներազդել վերջինիս վրա:
Առաջարկ. մեր երկրին անհրաժեշտ է հանրային կառավարման նոր մոդել, մասնավորապես, պատերազմի իրական սպառնալիքի պայմաններում ապրող Արցախի և Հայաստանի համար: Չի կարելի հաշվի չառնել պատերազմի սպառնալիքը և շարունակել ազատական ուղղվածության բարեփոխումները կամ պատրաստվել պարտադրված պատերազմի ցանակացած դրսևորմանն, ըստ այդմ մշակելով և կիրառելով զարգացման որակապես նոր մոդել: Կա մեր կողմից մշակված նման մոդելի նախագիծ:
Գիտությունը ծրագրում ներկայացված է հիմնականում կրթության հետ և երկուբ դեպքում էլ Հայաստանի իրողություններից բխող խնդիրներ չկան:
Առաջարկ. Պետք է ընդլայնել «Երևանյան գիտությունը», ամեն ինչ կենտրոնացված է մայրաքաղաքում (բացառությամբ Բյուրականի աստղադիտարանի): Պետք է նպատակ դրվի այն տանել մարզեր: ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիան իրականում ոչնչացնում է երիտասարդ գիտնականների ներուժը: Մեծ է կոռուպցիան և կաշառակերությունը, «փողերի լվացումը»: Տեղի է ունենում գիտության ծերացում, որն ազգային սպառնալիք է: Մեր կողմից մշակված է գիտության բարեփոխումների համապարփակ ծրագիր:
Գյուղատնտեսության ոլորտի քայլերը թերի են: Խոսք չկա լեռնային և շրջանների գյուղատնտեսական արտադրության առանձնահատկությունների մասին: Սուբսիդավորման հասցեականության մասին դրույթը պետք է ավելի հստակեցվի:
Առաջարկ. Գյուղատնտեսական նշանակության հողերի պարապուրդի համար առաջարկվում է կիրառել պրոգրեսիվ հարկ, քանի որ չօգտագործվելով, հողերն անպիտան են դառնում և տարիներ են պահանջվում դրանց կուլտիվացման համար: Ոչ թե սուբսիդիաներ, այլ պարենային անվտանգությանն ու այլ նպատակների իրագործմանը միտված նպատակային համաֆինանսավորում պետք է իրականացվի: Պետք է մշակել Հայաստանի Հանրապետության ագրարային քաղաքականություն, որը բացակայում է: Պետք է վերջ դրվի համայնքների միավորման անվան տակ իրականացվող բռնի խոշորացման գործընթացին, որը տանում է դեպի համայնքների ամայացում, ուրբանիզացիայի ուժգնացում և արտագաղթ:
Ներդրումների հիմնական շեշտը դրվում է օտարերկրյա ներդրումների վրա:
Առաջարկ. պետք է խթանել ներքին ներդրումները: Առանց ներքին ներդրումների, արտաքին ներդրումները կմնան քաղաքականացված, այսինքն՝ Հայաստանում ներդրումներ կանեն միայն քաղաքական շահեր հետապնդող երկրները: Պետք է անցնել նախահարձակ ներդրումային քաղաքականության.
Առավել կարևոր ոլորտներում սկսել ներքին ներդրումներից` ստեղծել այդ ոլորտի համար բարենպաստ միջավայր, գտնել գործընկերներ արտերկրից: Մասնավորապես ներդրումային ծրագրերում ներգրավել ԵԱՏՄ-ից Իրան և ԵՄ և հակառակ ուղղություններում շահագրգիռ կողմերի, Հայաստանը դիտարկելով նաև որպես այս եռանկյունու համար համատեղ արտադրություններ կազմակերպելու և համատեղ ծրագրերի իրագործելու համար առավել նպաստավոր միջավայր: Լայնորեն խթանել նաև այլընտրանքային ներդրումները:
Հարկային համակարգը կարիք ունի շարունակական բարելավման և տարբերակված մոտեցման:
Առաջարկ. սահմանել նվազագույն աշխատավարձի չհարկվող շեմ: Եկամտահարկի գանձման ժամանակ հաշվի առնել ոչ միայն անձի, այլև տնային տնտեսության համախառն եկամուտը (հաշվի առնել բազմազավակությունը, ընտանիքի միակ եկամտի աղբյուրի և այլ գործոններ):
Կառավարության գործունեության ծրագրի իրականացումը մեծապես կախված է բանիմաց պետական կադրերից, որի մասին ոչ մի խոսք չկա:
Առաջարկ. անհրաժեշտ է արմատապես բարեփոխել կադրային քաղաքականությունը: Ոչ բանիմաց, ոչ արդյունավետ գործող կադրերից պետական ապարատը բեռնաթափելու և արհեստավարժներին ասպարեզ տրամադրելու համար անհրաժեշտ է կիրառել բաց, թափանցիկ, որոշակի չափորոշիչներ ներառող և սուբյեկտիվիզմը բացառող մրցույթի ինստիտուտը: Բարձրաստիճան պաշտոնյաների համար նախընտրելի է կիրառել նաև ոլորտային ծրագրերի անանուն, կոդավորված մրցույթներ:
Թաթուլ ՄԱՆԱՍԵՐՅԱՆ
ՏՆՏԵՍԱԳԵՏ
