Իշխանափոխությունից հետո Հայաստանի տնտեսությունը սկսել է կորցնել մի շարք կարևոր շուկաներ, որտեղ հայկական ապրանքների իրացումը ոչ վաղ անցյալում բավական ակտիվորեն ընդլայնվում էր։ Դիրքերը թուլացել են արտահանման գրեթե բոլոր հիմնական շուկաներում։ ԱՊՀ երկրներ մատակարարումների աճի ցուցանիշը տարեվերջի ինն ամիսներին ավելի քան կրկնակի նահանջել է՝ 47 տոկոսից հասնելով 21 տոկոսի։ Նույնպիսին է պատկերը նաև ԵԱՏՄ երկրների հետ հարաբերություններում։
Արտահանման աճի դանդաղումն ակնհայտ է Եվրասիական տնտեսական միության անդամ բոլոր երկրների դեպքում. Ռուսաստան մատակարարումների ակտիվությունը 45-ից նահանջել է մինչև 19 տոկոս։
Իրավիճակը շատ չի տարբերվում նաև Եվրամիության երկրների հետ հարաբերություններում։ 9 ամսում մատակարարումների աճը դանդաղել է գրեթե 3 անգամ։
Հայաստանը կորցրել է դիրքերը նաև այնպիսի իրացման շուկաներում, որտեղ գրեթե մշտապես ունեցել է առևտրի դրական հաշվեկշիռ։ Խոսքն առաջին հերթին՝ Վրաստանի մասին է։ Հայկական ապրանքների մատակարարումներն այս շուկայում կրճատվել են ավելի քան 55 տոկոսով. Նախորդ տարվա շուրջ 153 միլիոնի դիմաց՝ 2018թ. Վրաստան է արտահանվել ընդամենը 69 մլն դոլարի ապրանք։ Այս երկրի հետ Հայաստանի արտաքին առևտրի հաշվեկշիռը, որը տարիներ շարունակ դրական էր, այլևս բացասական է՝ ներմուծումը գերազանցել է արտահանմանը։
Հայկական ապրանքները կորցրել են դիրքերը նաև Միացյալ Նահանգների, Արաբական Միացյալ Էմերիությունների, Թաիլանդի և մի շարք այլ երկրների շուկաներում։ ԱՄՆ արտահանումը կրճատվել է 28 տոկոսով։ Նույնքանով պակասել են մատակարարումները նաև Արաբական Միացյալ Էմիրություններ։ Գրեթե դադարել է հայկական ապրանքների մուտքը թաիլանդական շուկա, որտեղ դրանք հազիվհազ փորձում էին հիմնավորվել։
Արտաքին առևտրի ոլորտում տեղի ունեցող այս փոփոխություններն ամենևին էլ Հայաստանի տնտեսության օգտին չեն։ Ընդհակառակը՝ դրանք խոսում են տնտեսության մեջ տեղի ունեցող ոչ ցանկալի երևույթների մասին։ Մինչ ներքին արտադրությունը ներդրումների խիստ կարիք ունի՝ Հայաստանը ներմուծման տեսքով մեծացնում է այլ երկրների տնտեսությունների ֆինանսավորումը։ Պատկերացնելու համար՝ նշենք, որ անցած տարի արտաքին առևտրի ոլորտում ֆինանսական միջոցների մուտքերի և ելքերի բացասական հաշվեկշիռը խորացել է ևս շուրջ 700 մլն դոլարով։ Եթե 2017թ. այն կազմում էր 1,8 մլրդ դոլար, ապա 2018թ. հասել է 2,5 միլիարդի։
Դա միայն արտաքին առևտրի ոլորտում ձևավորված այն հավելյալ գումարն է, որն անցած տարվա ընթացքում ուղղվել է այլ երկրների տնտեսությունների ֆինանսավորմանը։
Հակոբ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «168 ժամ» թերթի այս համարում
