Ուղիղ 40 տարի առաջ ես՝ կոնսերվատորիայի առաջին կուրսի ուսանողս, մեր բուհի պատի թերթում հոդված էի գրել՝ «Տիգրան Մանսուրյանը 40 տարեկան է»: Խորհրդային պաշտոնական դասակարգմամբ 40 տարեկանը գրեթե երիտասարդ տարիք էր: Չնայած դրան՝ Մանսուրյանն այն ժամանակ մեծ ժողովրդականություն էր վայելում կինոյի համար գրված իր երաժշտության համար: Բայց մենք՝ պատանեկությանը հատուկ սնոբիզմով, դա լուրջ ժանր չէինք համարում եւ մեծարում էինք նրա «դասական գործերը»` հատկապես թավջութակի եւ կրկնակի կոնցերտները, որոնք գրվել էին 1970-ականների երկրորդ կեսին:
Խորհրդային համակարգն առանձնապես մաեստրոյի սրտով չէր, բայց հանուն արդարության պետք է արձանագրել, որ այն ժամանակ, ինչպես նաեւ 1980-ականներին Մանսուրյանի երաժշտությունը (այդ թվում՝ «դասական») ավելի հաճախ էր հնչում, քան այսօր: Նշեմ նաեւ, որ 20-րդ դարի երաժշտության ամենավերջին նորույթները՝ Մեսիանի, Բուլեզի, Քեյջի, Շտոքհաուզենի գործերը նույնպես հասու էին մեզ՝ ուսանողներիս: Այդ թվում՝ Մանսուրյանի շնորհիվ, որը մեզ դասավանդում էր «Ժամանակակից երաժշտություն» առարկան: Մեր երաժշտական ճաշակը զարգացնում էր նաեւ Մանսուրյանի ուսուցիչը եւ մեր ռեկտորը՝ Ղազարոս Սարյանը, որի շնորհիվ կոնսերվատորիան «լճացման շրջանում» ամենեւին էլ լճացած չէր:
«Սովորեք եւ սովորեցրեք մարդկանց երաժշտություն լսել»,- հորդորում էր Մանսուրյանը՝ օրինակ բերելով այն ժամանակ արդեն տարագիր դարձած ռուս կոմպոզիտոր եւ ազնվական Անդրեյ Վոլկոնսկուն, որը, նրա պատմելով, դա անում էր ժամերով եւ օրերով: «Իսկ գիտե՞ք՝ ինչ եմ ես երեկ լսել,- մի անգամ հարցրեց կոմպոզիտորը՝ բնականաբար, սպասելով, որ մենք որեւէ «ավանգարդիստի» անուն կտանք, եւ անակնկալի բերեց,- ԱԲԲԱ-ի նոր ալբոմը»:
Լայնախոհություն, կանխակալ վերաբերմունքի բացակայություն, հարգանք տաղանդի բազմատեսակ դրսեւորումների հանդեպ՝ այս հատկություններն անհրաժեշտ են ոչ միայն երաժիշտներին:
Վաղը Տիգրան Մանսուրյանը դառնում է «երկու անգամ 40 տարեկան»: Իր «երկրորդ 40-ամյակը» կոմպոզիտորն ապրել է ինտենսիվ աշխատանքի, շարունակվող փնտրտուքի մեջ: Եթե երկու բառով փորձեմ բնութագրել այս ճանապարհը, ապա դա, իմ կարծիքով, շարժում է երաժշտական լեզուն ավելի «խիստ», ավելի «ասկետիկ» դարձնելու ուղղությամբ:
Տարիքի, իմաստության հետ միասին այդ միտումը նկատվում է մեծերից շատերի մոտ՝ Բեթհովենի, Բրամսի կամ Ստրավինսկու: Օրինաչափորեն ավելի մեծ տեղ է սկսում զբաղեցնել հոգեւոր երաժշտությունը: Մանսուրյանի պարագայում դա կամուրջ է այսօրվա եւ մեր շարականների, տաղերի, Նարեկացու, Շնորհալու բանաստեղծական եւ երաժշտական երկերի միջեւ: Մանսուրյանի «Ռեքվիեմը» մի գագաթ է, որին մենք հասել ենք 21-րդ դարում՝ Կոմիտասի Պատարագից հետո: Իսկ Շնորհալու աղոթքների հիման վրա «Հավատով խոստովանիմ» շարքը դեռ շարունակվում է…
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Մաէստրոյի 80-ամեակին առիթով պատանեկան դրուագ մը մնացած է յիշոութեանս մէջ ;
Երկուքս ալ Պէյրութի /աշրաֆիէ- հայկական թաղի-՛՛Ս.Գրիգոր Լուսաւորիչ՛՛ նոյն վարժարանը
կը յաճախէինք – Եթէ չեմ սխալիր 1946-47- ներգաղթի տարին էր ; Առաւօտ մը նիհարակազմ
մեր պատանի դասընկեր ՛Տիգրանը, հայերէնի ուսուցիչ ՛Պ.Կարապետէն ,արտօնութիւն խնդրեց դասարան մտնել ՛՛ ՄՆԱՔ ԲԱՐՈՎ ՛՛ ըսելու իր ընկերներուն ՛քանի իրենք ընտանեօք Հայրենիք
պիտի փոխադրուէին վերջնականապէս;Պատանիներ էինք – համոզուած էինք որ մեր ալ ՛՛ թուղթերը՛՛
հազիւ պատրաստ ըլլային՛ պիտի հետեւէինք իրենց ;
Ինք դարձաւ 80 ամեայ մեր հանճարեղ Մաէստրօ ՏԻԳՐԱՆ ՄԱՆՍՈՒՐԵԱՆ
իսկ մեր ՛՛թուղթերը՛՛ ԱՌ այսօր տակաւին չեն ելած…
Հարգելի Հենրի, ինչ իմանաս, հիմա ո՞ւր ըլլալդ, եթե թուղթերդ ըլլային․․․
Փարեկամ ունիմ Բեյրութեն։ Կ՛պատմէ, որ հորեղբայրը բազմանդամ ընտանիքով Հայաստան մեկնելեն առաջ իր հորը ապսպարել է․ ” Պատկերներուն մեջ եթե ես կանգնած իյնամ, ուրեմն անհանգիստ է, չգա՛ք։” Բոլոր պատկերները , որ կհասնին Բեյրութ ամենը նստած են, և միայն զինք կայնած է։ Բարեկամիս հայրը եկավ Ամերիկա։
Հիմա այլ է, կրնաք հանգիստ երթալ Հայաստան, բայց․․․Ցավոք գնացքը գնացել է։ Երկայն կյանք Ձեզի։
Այս մեծագույն և ազնվագույն մարդուն ծանոթ չեմ, նույնիսկ մոտկից չեմ տեսել. Տեսել և լսել եմ միայն հեռուստատեսությամբ: Երաժշտությունից էլ առանձնապես շատ բան չեմ հասկանում, բայց սիրում եմ երբեմն լսել դասական երաժշտություն:
Եթե Գինեսի գրքում լիներ ամենաազնիվ և համակրելի մարդը կետը, կամ եթե այդպիսի մի համաշխարհային մրցանակ լիներ հաստատ առաջինը ՄԵԾ ՄԱԵՍՏՐՈ ՏԻԳՐԱՆ ՄԱՆՍՈՒՐՅԱՆԸ կլիներ:
Ձեզ երկար տարիների կյանք:
Ի մխիթարութիւն Անու Գոհարին ըսեմ որ թէև իմ ՛՛թուղթս՛՛ չելաւ այդ տարին բայց ես առանց ՛՛թուղթի՛՛
60 և աւելի տարիներէ ի վեր կը ծառայեմ ժողովուրդիս և հայրենիքիս կրթական և մշակոյթի ճամբով և նոյնքան տարիներէ ի վեր ներկայ եմ Հայրենի հողին վրայ ջանալով օգտուիլ անոր մտաւորական -մշակութային բարիքներէն իմ համեստ ներդրումի բաժինն ալ փորձելով բերել ;
Տիգրան Մանսուրյանը երևույթ է, ոչ միայն որպես երաժիշտ, այլ որպես մարդ ևս: Ասել, որ նա անչափ համեստ և տաղանդավոր է, համակրելի և կիրթ, գրեթե ոչինչ չասել; Լսելով նրա դատողությունները գրականության, երաժշտության մասին, նրա հիշողությունները անցած ճանապարհի մասին, ընկնում ես մի աշխարհ, որտեղ տիրում է պարզությունը, գեղեցկությունը և սերը: Նա մեր ժամանակակիցն է, շրջում է նույն փողոցներով (հաճախ տեսնում եմ նրան օպերայի շրջակայքում), շնչում է նույն օդով, սակայն նրա նման մարդիկ ինչպես այլմոլորակայիններ լինեն: Առողջություն, ՄԱԷՍՏՐՈ. Շնորհակալ ենք, որ Դուք կաք: