«Կա­րեւ­որ է հաղ­թել ժա­մա­նա­կի սար­սու­ռը»

Հար­ցազ­րույց երի­տա­սարդ բա­նաս­տեղծ, էս­սե­իստ Նա­րեկ Կի­րա­կոս­յա­նի հետ

– Եր­կու գր­քե­րի հե­ղի­նակ եք՝ «Ժա­մա­նա­կի սիմ­ֆո­նի­ա» (2004թ.), «Մե­դի­տա­ցի­ա» (2014): Գրո­ղա­կան շր­ջա­նակ­նե­րում կա­տա­կում են, թե ձեր հա­ջորդ  գր­քին սպա­սում են տա­սը տա­րի անց: 

– Ձե­ռագ­րե­րը գիրք են դառ­նում այն ժա­մա­նակ, երբ հոգ­նում ես դրան­ցից: Գիր­քը ներ­կա­յու­թյուն է… Ամեն օր փոր­ձում եմ այդ ներ­կա­յու­թյամբ թարգ­մա­նել ար­տա­քին աշ­խար­հի հետ ու­նե­ցած հա­րա­բե­րու­թյու­նը ու հաղ­թա­հա­րել ներ­սի աղ­մու­կը: Տե­ղին է մեջ­բե­րել Հրանտ Մա­թեւ­ոս­յա­նի միտ­քը՝ փոքր­-ինչ վե­րա­ձեւ­ե­լով՝ դժ­վար է բաց ներ­վը՝ գրող լի­նել աշ­խար­հի…

– Դարձ­յալ մաս­նա­գի­տա­կան շր­ջա­նակ­նե­րում խոս­վում է ձեր ոչ ստան­դարտ մտա­ծո­ղու­թյան մա­սին: Երբ խնդ­րում ես բա­ցել փա­կագ­ծե­րը, մատ­նան­շում են, օրի­նակ, ձեր գր­քե­րի անուն­նե­րը: 

– Չգի­տեմ՝ ինչ ասել է ոչ ստան­դարտ կամ ստան­դարտ… Գրե­լու պա­հին դու ամ­բող­ջո­վին վե­րա­նում ես՝ դու ես ու նա­խա­դա­սու­թյուն­նե­րի կա­խար­դան­քը: Միշտ զար­մա­նում եմ, թե այդ ինչ ուժ է ստի­պում գնալ եւ նս­տել սպի­տակ թղ­թի առ­ջեւ: Այդ ի՞նչ կա­խար­դա­կան ուժ է մաշ­կա­զերծ անում մար­մինդ՝ են­թար­կե­լով իր կամ­քին, ստր­կաց­նե­լով քեզ, որ բաց ներ­վի պես նո­տագ­րես հո­գե­հոս­քի ազ­դե­ցու­թյու­նը, տեքս­տով տա­րա­ծու­թյան մեջ մղ­վե­լու ալ­քի­մի­ան…, ին­չը քեզ գցում է տրան­սի մեջ՝ ամեն պահ լց­նե­լով ներ­սի դա­տար­կու­թյու­նը:

– Ըն­դուն­ված է մշա­կույ­թի եւ ար­վես­տի ժան­րե­րում ու ճյու­ղե­րում ժա­մա­նա­կա­յին բա­ժա­նում­ներ կա­տա­րել՝ դա­սա­կան, ժա­մա­նա­կա­կից…

– Պո­ե­զի­ան կամ կա, կամ չկա, որով­հե­տեւ այն հնա­րա­վոր չէ բա­նա­ձեւ­ել: Ար­վես­տը հաս­կա­նա­լու հա­մար չէ, այն ամ­բող­ջո­վին զգա­յա­կան շղ­թա է: Հար­կա­վոր է ներ­սում կրել ժա­մա­նա­կի հոս­քի մեջ գո­յու­թյուն ու­նե­ցող ջրի կա­թիլ­նե­րի երաժշ­տու­թյու­նը, մին­չեւ ներ­կա­յու­թյունդ ան­հե­տա­նա, աղ­մու­կը խլաց­նի հիշ­ո­ղու­թյունն ու հան­դարտ ձյան փա­թիլ­նե­րը (նկա­տի ու­նի բա­ռե­րը) փշր­վեն ոտ­նա­հետ­քե­րի ծան­րու­թյու­նից: Պո­ե­զի­ան մտ­քի վե­րա­ցար­կում է:

– Մի առի­թով ասել եք՝ կա շեշտ­ված ճգ­նա­ժամ գրա­կա­նու­թյան մեջ, բո­լո­րը մի­ջակ հե­ղի­նակ­ներ են նա­խընտ­րում. պո­ե­զի­ա­յում առա­վել եւս նույն վի­ճակն է՝ ինչ­քան դյու­րա­մարս, ծան­ծաղ՝ այն­քան հեշտ, հաս­կա­նա­լի. վի­րա­վո­րա­կան չէ՞ ըն­թեր­ցո­ղի հա­մար:

– Ար­վես­տը հա­մընդ­հա­նուր սպառ­ման առար­կա չի եղել եր­բեք: Չեմ կար­ծում, թե վի­րա­վո­րում եմ, որով­հե­տեւ գրե­լիս եր­բեք չես մտա­ծում ըն­թեր­ցո­ղի ներ­կա­յու­թյան մա­սին: Մեջ­բե­րեմ Լեւ Շես­տո­վի միտ­քը՝ չկա ավե­լի մեծ մո­լո­րու­թյուն, քան այն կար­ծի­քը, թե գրո­ղը գո­յու­թյուն ու­նի ըն­թեր­ցո­ղի հա­մար: Ընդ­հա­կա­ռա­կը՝ ըն­թեր­ցո­ղը գո­յու­թյուն ու­նի գրո­ղի հա­մար:

– Ձեր պա­տաս­խա­նը եր­կա­կի իմաստ է պա­րու­նա­կում…

– Եթե նման տպա­վո­րու­թյուն ստեղծ­վեց՝ թող լի­նի այդ­պես, որով­հե­տեւ ես՝ որ­պես ըն­թեր­ցող, ու­նեմ իմ հե­ղի­նակ­նե­րին, որոնք ինձ հա­մար գրա­կա­նու­թյան տա­ճա­րի հիմ­նաս­յու­նե­րից են, ար­ձա­կա­գիր­ներ Ջեյմս Ջոյ­սը, Ռո­բերտ Մու­զի­լը, Պրուս­տը, Կաֆ­կան, Սե­մու­ել Բե­քե­թը, Դոս­տո­եւս­կին… պո­ետ­նե­րից՝ Ստե­ֆան Մա­լար­նեն, Ար­թուր Ռեմ­բոն… Իհար­կե՝ հա­մա­մարդ­կա­յին նշա­նա­կու­թյամբ Նա­րե­կա­ցի:

– Որեւ­է հայ գրո­ղի անուն չհն­չեց…

– Չա­րենց, Հա­կոբ Օշ­ա­կան, Հրանտ Մա­թեւ­ոս­յան, Կոս­տան Զար­յան…

– Մի առի­թով ասել եք՝ ամե­նա­կա­րեւ­որն ինձ հա­մար չպարտ­վելն ու ան­կեղծ լի­նելն է: Գրա­կա­նու­թյան մեջ քիչ չեն օրի­նակ­նե­րը, երբ ձեր բնու­թագր­մամբ՝ գրա­կա­նու­թյան տա­ճա­րի հիմ­նաս­յու­նե­րից ոմանք էլ իրենց ժա­մա­նա­կին  չեն ըն­դուն­վել:

– Հենց Կոս­տան Զար­յա­նը: Խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րին նրան չէ­ին տպում, մի­այն հրա­տա­րակ­վեց «Նա­վը լե­ռան վրա» վե­պը, այն էլ՝ կր­ճա­տում­նե­րով: Նոր ժա­մա­նակ­նե­րում սկ­սե­ցին  տպագր­վել գրո­ղի գոր­ծե­րը: Ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղի հա­մար ամե­նա­կա­րեւ­որն է հաղ­թել ժա­մա­նա­կի սար­սու­ռը: Փաս­տո­րեն, Կոս­տան Զար­յա­նը ճեղ­քեց ժա­մա­նա­կը… Մտա­բե­րե­ցի Փա­րա­ջա­նո­վի հե­տեւ­յալ միտ­քը՝ «Я умер в детстве»… Հա­մոզ­ված եմ՝ հե­ղի­նա­կի հա­մար չկա մահ, կա մի­այն սպա­նու­թյուն…

Զրու­ցեց ՍԱՄ­ՎԵԼ ԴԱ­ՆԻ­ԵԼ­ՅԱ­ՆԸ

«Առավոտ» օրաթերթ, 

25.01.2019