Սկիզբը՝ այստեղ
Ինչո՞ւ Ֆրանսիան ու Գերմանիան չեն վավերացնում
Ներկա իշխանության վարած արտաքին քաղաքականության նկատմամբ նախկին իշխանությունների կողմից հնչող քննադատություններին օրվա իշխանությունները երբեմն բավական կոշտ են հակադարձում: Սակայն վերջերս նախկին իշխանության ներկայացուցչի արտահայտած մի դիրքորոշման արդարացիությունը քիչ անց գործող իշխանությունն էլ փաստեց:
ՀՀԿ փոխնախագահ, ԱԺ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախկին նախագահ Արմեն Աշոտյանը «հոռետեսական» մի կանխատեսում էր արել՝ նշելով, որ այս տեմպերով Հայաստան-ԵՄ համաձայնագիրը չի վավերացվի 2019թ. ընթացքում: «Հայաստան-ԵՄ համաձայնագիրը իշխանափոխությունից հետո բախվել է ոչ միայն կիրարկման եւ բարեփոխումների իրականացման լրջագույն մարտահրավերներին, այլեւ Նիկոլ Փաշինյանի օրոք, ցավոք, տեսանելի կերպով կորցնում է իր քաղաքական նշանակությունն ու արժեքը: Համաձայնագրի լիարժեք քաղաքական իմաստն ու կշիռը, նրա դիվանագիտական թագը համաձայնագրի վերջնական եւ լիարժեք վավերացումն է, ինչի համար համաձայնագիրը նախ՝ պետք է վավերացվի ԵՄ անդամ պետությունների ազգային մակարդակով, իսկ վերջում՝ Եվրոպական խորհրդարանի կողմից: Հիշեցնեմ, սակայն, որ համաձայնագիրն այս պահին՝ ստորագրումից մեկ տարի անց, վավերացրել է ընդամենը ԵՄ անդամ 9 երկիր 28-ից (Էստոնիա, Լատվիա, Լիտվա, Լեհաստան, Բուլղարիա, Լյուքսեմբուրգ, ՄԹ, Ռումինիա եւ Դանիա): Դեռեւս մինչեւ իշխանափոխություն մենք խնդիր էինք դրել, որ Հայաստան-ԵՄ համաձայնագիրը վավերացվի 1.5-2 տարվա ընթացքում: Ակնհայտ է, սակայն, որ այդ աշխատանքը ամբողջությամբ բարձիթողի վիճակում է: Համաձայնագիրը դեռ չեն վավերացրել նաեւ ԵՄ ծանրքաշայինները՝ Գերմանիան եւ Ֆրանսիան, անկախ Փաշինյան-Մերկել սելֆիների հրավառությունից եւ Փաշինյան-Մակրոն երեք աշխատանքային հանդիպումներից ու ինքնամոռաց պարերից ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովին: Արդեն ակնհայտ է նաեւ, որ Եվրոպական խորհրդարանի գործող գումարման ընթացքում համաձայնագրի վերջնական վավերացումը տեղի չի ունենա, քանի որ այս տարի մայիսի 23-26-ը տեղի են ունենալու ԵԽ նոր ընտրություններ: Թե որքանով նոր Եվրոպական խորհրդարանը եւ Եվրոպական հանձնաժողովը կկարեւորեն Հայաստանի հետ համաձայնագիրը՝ կախված է լինելու ընտրությունների արդյունքներից, հետընտրական դասավորումներից, եվրոպական ինստիտուտների կազմի վերադասավորումներից եւ, իհարկե, Հայաստանի կառավարության նպատակային, պրոֆեսիոնալ եւ արդյունավետ աշխատանքից»,- գրել էր նա: Այնուհետեւ նա նաեւ ցույց էր տվել իրավիճակից դուրս գալու ուղիները, թե ինչ քայլեր պետք է ձեռնարկել, որպեսզի մինչեւ տարեվերջ համաձայնագիրը վավերացվի. «1. Արագացնել ռատիֆիկացիայի գործընթացը մնացած 19 երկրներում: 2. Եվրոպական ընտրություններից առաջ մաքսիմալ դրական ազդակներ ուղարկել Բրյուսել: 3. Արագացնել երկրի ներսում համաձայնագրի իրականացման գործընթացը՝ ըստ ոլորտների ձեռնամուխ լինելով իրական բարեփոխումներին։ 4. Առավելագույն չափով օգտագործել խորհրդարանական դիվանագիտության գործիքակազմը։ 5. Եվրոպական ընտրություններից հետո արագ կապ հաստատել ԵՄ նոր ղեկավար վերնախավի հետ՝ փորձելով առաջ տանել «հայկական դոսյեն»։
Ինչո՞ւ Ֆրանսիան եւ Գերմանիան, որի առաջնորդների հետ ՀՀ վարչապետն արդեն մի քանի անգամ շփվել է, եւ այդ շփումները կարելի է բավական տպավորիչ ու դրական գնահատել, մինչ այժմ չեն վավերացրել ՀՀ-ԵՄ համաձայնագիրը: Այս հարցի պատասխանն առայժմ իշխանությունների կողմից չի հնչել: Առհասարակ հստակ չէ, թե հայկական դիվանագիտությունը կոնկրետ ինչ աշխատանքներ է տանում ԵՄ անդամ ազդեցիկ այս երկու երկրների կողմից վավերացումը հնարավորինս արագացնելու ուղղությամբ:
«Սառը ցնցուղ»՝ ԱԺ նորընտիր նախագահի կողմից
Արմեն Աշոտյանի վերոնշյալ «հոռետեսական» կանխատեսումից ընդամենը մի քանի օր անց ԱԺ նորընտիր նախագահ Արարատ Միրզոյանը հանդես եկավ հայտարարությամբ, որն անսպասելի էր շատերի համար: Նա ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում նշեց, թե չի կարծում, որ այս տարի ԵՄ անդամ բոլոր երկրները կվավերացնեն ՀՀ-ԵՄ համաձայնագիրը. «Գուցե շատ իրատեսական չէ այս տարի վավերացումը ԵՄ անդամ բոլոր երկրների կողմից, բայց նաեւ հնարավորություն կա շատ լավ աշխատելու եւ ջանքեր գործադրելու դեպքում»: Համաձայնագրի վավերացման դանդաղումը նա կապեց Հայաստանում տեղի ունեցած իրադարձությունների հետ. «Խորհրդարանը նոր է մտնում լիազորությունների մեջ, մարդիկ նոր են, ժամանակ է պետք: Եթե 6-րդ գումարման ԱԺ-ն շարունակեր աշխատանքը, ապա ավելի սահուն կընթանային այդ աշխատանքները»:
ՀՀ իշխանությունները թերեւս ունեն որոշակի հիմքեր հանդես գալու ոչ այնքան հուսադրող կանխատեսումներով՝ կապված ԵՄ անդամ պետությունների կողմից ՀՀ-ԵՄ համաձայնագիրը վավերացնելու հետ: Այն, որ դրա հիմնական պատճառ բերվում է, օրինակ, ԱԺ-ի նորընտիր լինելու հանգամանքը՝ այնքան էլ արդարացի չէ, որովհետեւ մինչեւ ԱԺ ընտրություններն էլ իշխանության ներկայացուցիչները, ՀՀ արտաքին քաղաքական գերատեսչությունն ունեցել են ժամանակ գործընկերների հետ աշխատանքը ՀՀ շահերին համահունչ տանելու ուղղությամբ:
Մինչդեռ հիմա տպավորություն է ստեղծվում, որ ԵՄ անդամ պետությունների կողմից ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի վավերացման, ինչու չէ՝ նաեւ երկրի ներսում բարեփոխումներն իրագործելու գործընթացները ինքնահոսի են թողնված:
Հայաստանին տրամադրվող ԵՄ աջակցությունը 2018թ. ավելացել է մեկ քառորդով
Հանդես գալով առայժմ ստանդարտ ձեւակերպումներով՝ իշխանությունները կարծես չեն շտապում ներկայացնել իրենց տեսլականը, թե ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի շրջանակներում ինչ անելիքներ ունեն կարճաժամկետ եւ երկարաժամկետ կտրվածքով: Մինչդեռ եվրոպացի գործընկերները ժամանակ առ ժամանակ հիշեցնում են, թե ինչ աջակցություն են ցուցաբերել Հայաստանին: Դեռ անցյալ տարվա մայիսին փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը հանդիպել էր ԵՄ պատվիրակության ղեկավար, դեսպան Պյոտր Սվիտալսկիին: Վերջինս հստակ նշել էր, որ ակնկալում է նորանշանակ կառավարության հետ համատեղ սերտ աշխատանք՝ ՀՀ-ԵՄ համագործակցության առավել ընդլայնման եւ խորացման ուղղությամբ: Նա հավելել էր, որ Հայաստանին տրամադրվող ԵՄ աջակցությունը 2018-ին ավելացել է մեկ քառորդով, ինչը վկայում է առաջիկայում ՀՀ-ԵՄ հարաբերությունների առավել ընդլայնման հեռանկարի ու հնարավորությունների մասին: Դեսպանը դրական էր խոսել Հայաստանի տնտեսական, դատաիրավական եւ մի շարք այլ ոլորտներում իրականացվող բարեփոխումների մասին՝ պատրաստակամություն հայտնելով աջակցել Հայաստանին երկրի համար կարեւոր այս փուլում:
ԵՄ-ն սահմանեց առաջնահերթ նախագծեր
Անցյալ շաբաթ Արեւելյան գործընկերության (ԱլԳ) երկրներում տնտեսական աճի եւ միակցվածության խթանմանը հետամուտ՝ Եվրոպական հանձնաժողովի եւ Համաշխարհային բանկի համահեղինակությամբ ներկայացվեց Տրանսեվրոպական տրանսպորտային միջանցքների (TEN-T) նոր ինդիկատիվ գործողությունների ծրագիր (ԳԾ), որով սահմանվում են առաջնահերթ նախագծեր՝ Հայաստանում, Ադրբեջանում, Բելառուսում, Վրաստանում, Մոլդովայի Հանրապետությունում եւ Ուկրաինայում:
Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության հաղորդագրությունից տեղեկանում էինք, որ նախագծերի իրականացման նպատակով կպահանջվեն ընդհանուր առմամբ շուրջ 13 մլրդ եվրո արժողությամբ ներդրումներ՝ նախատեսված ընդհանուր 4800 կմ ավտոմայրուղի եւ երկաթգիծ, 6 նավահանգիստ եւ 11 լոգիստիկ կենտրոնների համար: «TEN-T ցանցի ներդրումային գործողությունների ծրագրի վերջնականացումը համատեղ հանձնառություն է, որը շոշափելի արդյունքներ կապահովի քաղաքացիների համար՝ ողջ տարածաշրջանում: Այն կնպաստի TEN-T ցանցի ավարտման նպատակով տրանսպորտային ենթակառուցվածքների ռազմավարական ներդրումների առաջնահերթությունների վերաբերյալ որոշումների կայացմանը, որը Բրյուսելում կայացած Արեւելյան գործընկերության վերջին գագաթնաժողովի Համատեղ հայտարարության համաձայն՝ սահմանվել է 2020 թվականի 20 թիրախային արդյունքներից մեկը»,- նշեց Եվրոպական հարեւանության քաղաքականության եւ ընդլայնման շուրջ բանակցությունների համար պատասխանատու հանձնակատար Յոհաննես Հաանը:
«Տրանսպորտային կապի ընդարձակումը ինչպես Արեւելյան գործընկերության տարածաշրջանում, այնպես էլ ԱլԳ տարածաշրջանի եւ ԵՄ-ի միջեւ ունի տնտեսական աճը խթանելու եւ աշխատատեղեր ստեղծելու ներուժ: Ծրագրի միջոցով կընդգծվի ճանապարհային անվտանգության նշանակությունը, ինչպես նաեւ թվային լուծումների կարեւորությունը նոր նախագծերում: Այն կնպաստի նաեւ նախագծային չափորոշիչների համապատասխանեցմանը Եվրամիության ներկա գործելակերպին»,- նշեց Եվրոպական միության տրանսպորտի հարցերով հանձնակատար Վիոլետա Բուլչը: Ներդրումային ծրագրում ընդգրկված նախագծերը սահմանվել են Արեւելյան գործընկերության երկրների հետ համատեղ՝ միջազգային ֆինանսական ինստիտուտների աջակցությամբ: Նախագծերի միջոցով հնարավոր կլինի իրականացնել նոր եւ գոյություն ունեցող ճանապարհների, երկաթուղային գծերի, նավահանգիստների, օդանավակայանների, ինչպես նաեւ լոգիստիկ կենտրոնների եւ սահմանային անցակետերի համար անհրաժեշտ շինարարություն եւ վերականգնում: Առաջնային ներդրումները ներառում են ինչպես կարճաժամկետ ծրագրեր, որոնք կավարտվեն մինչեւ 2020-ը, այնպես էլ երկարաժամկետ ծրագրեր, որոնք ուղղված են TEN-T ցանցի տրանսպորտային կապի բարելավմանը մինչեւ 2030-ը:
Ենթակառուցվածքային ներդրումներին զուգահեռ՝ ներկայացված ներդրումային ծրագիրը նպատակ ունի խթանել տրանսպորտի ոլորտի համար առանցքային բարեփոխումները եւ բարելավել տարածաշրջանի ճանապարհային անվտանգությունը: Նախատեսվում է, որ TEN-T ծրագրի զարգացումը խթան կհանդիսանա տարածաշրջանային զարգացման համար՝ տնտեսական հնարավորությունների հասանելիության բարձրացման, արդյունաբերական ագլոմացիայի օգուտների խթանման եւ շուկայի մրցունակության բարձրացման միջոցով: Ինդիկատիվ ներդրումային գործողությունների ծրագրի վերջնականացումը համընկնում է Արեւելյան գործընկերության տարածաշրջանում Տրանսեվրոպական հիմնական տրանսպորտային միջանցքների ցանցի ընդլայնման ուժի մեջ մտնելու հետ:
Բրյուսելն ու Բաքուն՝ ռազմավարական համաձայնագրի բանակցությունների նախաշեմին
Մինչ Հայաստանում ՀՀ-ԵՄ փոխհարաբերությունների արդյունքներով դանդաղելու հարցն է քննարկվում, վերջերս Ադրբեջանից ուշագրավ տեղեկություններ ստացվեցին: Բաքուն եւ Բրյուսելը մինչեւ ընթացիկ տարվա հունվարի վերջ մի շարք բանակցություններ կանցկացնեն Ադրբեջանի եւ ԵՄ-ի միջեւ ռազմավարական գործընկերության նոր համաձայնագրի շուրջ՝ այս մասին երկու շաբաթ առաջ հայտարարել է Բաքվում ԵՄ ներկայացուցչության քաղաքականության եւ մամուլի բաժնի ղեկավար Դենիս Դանիլիդիսը: «Բանակցությունները կներառեն Ադրբեջանի եւ ԵՄ-ի միջեւ ռազմավարական գործընկերության մասին նոր պայմանագրի բոլոր երեք բլոկները եւ կանցկացվեն մինչեւ հունվարի վերջ՝ Բաքվում եւ Բրյուսելում հանդիպումների եւ տեսակոնֆերանսների ձեւաչափով»,- ասել է Դանիլիդիսը: Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Էլմար Մամեդյարովն ավելի վաղ նշել էր, որ նոր համաձայնագիրը կլինի ռազմավարական փաստաթուղթ՝ հիմնված ընդհանուր շահերի եւ իրավահավասար գործընկերության վրա:
Ընդհանրապես, գործող իշխանություններն ինչպե՞ս են պատրաստվում աշխատել ԵՄ գործընկեր պետությունների հետ, որպեսզի ԵՄ-Ադրբեջան փոխհարաբերությունները, օրինակ, բացասաբար չանդրադառնան ԵՄ պետությունների դիրքորոշման առումով ԼՂ հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ նրանց ունեցած եւ արտահայտած դիրքորոշումների վրա: Հայաստանը հազիվ թե կարողանա ԵՄ-Ադրբեջան համաձայնագրի կնքմանը խոչընդոտել, բայց Հայաստանի ու Արցախի համար ոչ ցանկալի դրսեւորումների ի հայտ գալը ԵՄ-Ադրբեջան փոխհարաբերությունների համատեքստում պարտավոր է թույլ չտալ:
Քննարկումներ՝ վիզայի ազատականացման հարցով
2017թ. նոյեմբերին ստորագրված եւ 2018թ. ապրիլին վավերացված Հայաստանի եւ ԵՄ-ի միջեւ Համապարփակ եւ ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի շրջանակներում ՀՀ-ն ձեռնամուխ է եղել ԵՄ անդամ պետությունների հետ վիզային ռեժիմի ազատականացման շուրջ երկխոսության մեկնարկին:
Դեռ անցյալ տարվա հուլիսին Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության ղեկավար, դեսպան Պյոտր Սվիտալսկին նշել էր, որ Հայաստանի հետ վիզայի դյուրացման պայմանավորվածությունը չի փոխվի: Նա հայտնել էր, որ ԵՄ-ում մեկնարկել են քննարկումներ Շենգենի սահմանային կոդեքսի վերանայման ու լրամշակման գործընթացի շուրջ: «ԵՄ դեսպանները հաստատել են բանակցությունների մանդատը, այս բանակցությունները շարունակվում են, ինչը նշանակում է, որ որեւէ որոշում չի կայացվել»։ Նրա խոսքով՝ կա առաջարկ որոշակիորեն խստացնելու եվրոպական երկրներ մուտքի արտոնագիր տրամադրելու գործընթացը։ Նա հավելել էր, որ Հայաստանում յուրաքանչյուրը պետք է հասկանա, որ Եվրոպան իր սահմանները պաշտպանելու խնդիր ունի՝ ներմուծելով այդպիսի պաշտպանիչ տարրեր։
Հայաստանյան պատվիրակությունն անցյալ շաբաթ Գերմանիայում քննարկումներ է ունեցել վիզայի ազատականացման հարցով ԵՄ երկրների հետ: Հայաստանը ձեռնամուխ է եղել ԵՄ անդամ պետությունների հետ վիզային ռեժիմի ազատականացման շուրջ երկխոսության մեկնարկին՝ տեղեկացնում էր ՀՀ ոստիկանությունը։ Հունվարի 15-17-ը Գերմանիա էր մեկնել հայաստանյան պատվիրակությունը՝ Ոստիկանության պետի տեղակալ Հովհաննես Քոչարյանի գլխավորությամբ։ ՀՀ ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Աննա Նաղդալյանն այս առթիվ հայտնել էր, որ այսպիսով՝ Հայաստանը ձեռնամուխ է եղել ԵՄ անդամ պետությունների հետ վիզային ռեժիմի ազատականացման շուրջ երկխոսության մեկնարկի վերաբերյալ խորհրդակցություններին։ Նա նաեւ հայտնել էր, որ առաջիկայում նմանօրինակ խորհրդակցություններ են անցկացվելու ԵՄ անդամ բոլոր պետությունների հետ:
Սկիզբը՝ այստեղ
ԷՄՄԱ ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ, 23.01.2019
Ֆրան¬սի¬ան եւ Գեր¬մա¬նի¬ան (= իսկական Եւրոպան) չեն վա¬վե¬րաց¬րել ՀՀ¬-ԵՄ համաձայնագի¬րը, որովհետեւ արդէն բաւարար գլխացաւեր ունեն, մի հատ եւս չեն ուզում ունենալ:
Այդ խոշոր գլխացաւերից մին՝ Ուկրայինա կը կոչուէր (անցեալ եղանակ, քանզի արդէն, այն որ էր կամ կը կարծէր լինել, գոյութիւն չունի) :
Չի բացառւում նաեւ որ անոնք Հայաստանից աւելի լաւ գիտակցում են Հայաստանի շահերին, եւ խնայում են զայն, գիտնալով թէ հետեւանքները ինչ են լինելու, եթէ այդ համաձայնագիրը առաջանայ:
Ժամանակ էք վատնում: Մինչեւ որ Արցախի խնդիրը չլուծուի, Ռուսաստանից քայլ մը անգամ, չէք կարող հեռանալ: «Քայլ արա»ն ալ այդտեղ վերջ կը գտնէ, դուխն ալ, ծուխն ալ:
Désolé.