Եթե արհեստավորը կամ արվեստագետը սկսի համբուրգեր վաճառել, իսկ հետո՞

«Առավոտի» «Դեմ առ դեմ» հաղորդաշարի հյուրերն են Տուրիզմի հայկական ֆեդերացիայի նախագահ Մեխակ Ապրեսյանը եւ Աշտարակի քաղաքապետի տնտեսական զարգացումների եւ տուրիզմի գծով խորհրդական Արթուր Ոսկանյանը

Նելլի Գրիգորյան.- 2004 թվականից զբոսաշրջության զարգացումը Հայաստանում հայտարարված է գերակա ճյուղ: Այն շարունակում է գերակա մնալ նաեւ նոր իրողությունների պայմաններում` Հայաստանում ապրիլ-մայիսին տեղի ունեցած զարգացումներից եւ փոփոխություններից հետո: Նոր կառավարության ծրագրում զբոսաշրջության զարգացման նոր տեսլականներ եւ նոր մոտեցումներ նախանշվո՞ւմ են:

Մեխակ Ապրեսյան.– Կտրուկ փոփոխություններ իհարկե այս ժամանակահատվածում դժվար էլ հնարավոր կամ սպասելի լիներ, մանավանդ որ զբոսաշրջությունն այս տարիների ընթացքում բավական դինամիկ եւ համակարգված զարգացում է ունեցել: Հատկապես ուզում եմ նշել մեր մասնավոր հատվածի ստեղծագործ գործունեության եւ ջանքերի շնորհիվ, նաեւ պետություն-մասնավոր համագործակցության շնորհիվ: Հայաստանին հաջողվել է դառնալ նաեւ միջազգային համագործակցության մեջ խաղացող: 2000 թվականից առ այսօր իրականում ամեն տարի մենք ունեցել ենք զբոսաշրջային այցելությունների աճ՝ թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին: Իսկ հիմա՝ հեղափոխական գործընթացների ժամանակ, զբոսաշրջության առումով շատ կարեւոր ու հետաքրքիր բան տեղի ունեցավ՝ ամբողջ աշխարհի ուշադրությունը սեւեռվեց Հայաստանի վրա: Շատ լավ է, որ շնորհիվ մեր ժողովրդի հեղափոխությունը տեղի ունեցավ հանգիստ, թավշյա, անգամ Հայաստանում գտնվող զբոսաշրջիկներն էին մասնակցում դրան: Այս հեղափոխությունը Հայաստանի ճանաչողության բարձրացման առումով կարեւոր էր: Հիմա մենք պետք է կարողանանք ճիշտ կառավարել սպասվող հոսքերը:

Ն. Գ.- Պարոն Ոսկանյան, նախկին պետական պաշտոնյայի դիրքերից պարոն Ապրեսյանը ներկայացրեց նախկինում կատարված մեծ աշխատանքը: Այդ աշխատանքի արված չափն ու ներկայացումը համընկնո՞ւմ են իրար հետ:

Արթուր Ոսկանյան.– Պարոն Ապրեսյանը ինքն էլ գիտի, որ ամենասկզբից՝ 1997-98 թվականներից, վիճակագրության, մեթոդաբանության հետ կապված լուրջ խնդիրներ կային: Քանի որ բոլորն են ընդունում դա, տվյալների արժանահավատության հարց չի միայն, այլ նաեւ ճշգրտության: Որքանո՞վ են կոռեկտ այն տվյալները, որոնք ընկած են տուրիստական հոսքերի գնահատման հիմքում եւ այլն, եւ այլն: Քանի որ ես հիմա համայնքներում ավելի կոնկրետ տնտեսական ծրագրերի հետ եմ առնչվում, այստեղից ավելի լավ է երեւում, թե իրականում ինչ է արվել, ինչ չի արվել:

Ն. Գ.- Օրինակ՝ ի՞նչ չի արվել:

Ա. Ո.– Շատ բան չի արել, օրինակ՝ Երեւանից դուրս ռեսուրսի առումով համակարգված մոտեցում շատ քիչ է դրսեւորվել: Բայց դա պարոն Ապրեսյանից կախված չէր, համակարգի խնդիր կար: Ինչո՞վ են մարզերը եւ մարզային ռեսուրսը կարեւորվում: Հայաստանի գրավչությունների մեծամասնությունը մարզերում է տեղակայված, էդ գրավչություններին հասնել է պետք: Էդ գրավչություններին հասած մարդկանց սպասարկել է պետք:

Ն. Գ.- Պարոն Ապրեսյանն ասաց՝ ենթակառուցվածքներ ունենք:

Ա. Ո.- Որոնք որ մարզերից շատերում չկան կամ լավը չեն, շատ խղճուկ վիճակում են: Եթե մենք ասում ենք՝ Գառնի-Գեղարդը կենտրոնական գրավչություններից մեկն է, ճանապարհը շատ ողբալի վիճակում է: Հաղպատ-Սանահինը եւ այլն, գրեթե բոլոր գրավչությունները խնդիր ունեն, եւ դա տարիներ շարունակվող իրավիճակի հետեւանքն է: Բայց միայն մռայլ գույներով չներկայացնենք. կոնկրետ վերջին տարիներին փոխվել է սկզբունքային հետեւյալ բանը՝ մարզերում, համայնքներում ստեղծվել է տնտեսական զարգացման պատասխանատուի ինստիտուտը: Գրեթե բոլոր մարզկենտրոններում կա այդ ինստիտուտը, ես ծանոթ եմ առնվազն 15 զարգացման ծրագրերի, որոնցում տուրիզմը հիմնական կետերից մեկն է: Եվ այստեղ արդեն լուրջ մտահոգության կարիք կա, քանի որ գիտենք կայուն եւ ոչ կայուն տուրիզմի զարգացման եղանակները, ու եթե տվյալ բնակավայրը ամբողջությամբ ռեսուրսը դնում է տուրիզմի զարգացման վրա եւ դիվերսիֆիկացնող գործիքներ չի կիրառում, վաղը-մյուս օրը այդ տուրիզմը շատ զգայուն ոլորտ կարող է դառնալ տարբեր տեսակի ազդեցություններից:

Ն. Գ.- Դիվերսիֆիկացնող ի՞նչ գործիքների կիրառման մասին է խոսքը:

Ա. Ո.– Օրինակ՝ եթե մարդը ունի արվեստ, արհեստ, հող է մշակել եւ այլն, ու թողնում է իր զբաղմունքը եւ սկսում է համբուրգեր վաճառել, երբ տուրիստական հոսքը պակասի, այդ մարդն ի՞նչ պետք է անի: Մենք պարտավոր ենք ճիշտ եւ գրագետ ձեւով զարգացնել այդ ամենը, յուրաքանչյուր բնակավայր ունի իր մրցակցային առավելությունները, որոնք տարբեր գործոնների վրա են հիմնված: Համակարգված եւ ճիշտ տրամաբանությամբ զարգացման դեպքում վտանգները կնվազեն: Եթե կամայական քաղաքական մոտեցումներ են կիրառվում, ոչ մի լավ բանի չենք հասնի:

Մ. Ա.– Մենք այնքան էլ վատ եւ ողբալի վիճակում չենք, ինչպես նշվում է, չէ, մենք լավ էլ վիճակում ենք: Գնահատականներն ավելի օբյեկտիվ եւ արդյունավետ կլինեն ժամանակի եւ համեմատության մեջ: Համենայնդեպս, վիճակագրությունը, որով վարվել է Հայաստանում զբոսաշրջության ոլորտը, աշխարհում գործող լավագույն մեթոդաբանությունն է, ինչը, իհարկե, հարյուր տոկոսանոց ճշմարտություն չի ներկայացվում:

Զբոսաշրջության մասին նախագիծը երբ ընդունվեց Հայաստանում տասնամյակներ առաջ, այն ժամանակ խնդիրն այլ էր՝ մեզ պետք էր, որ շուկան աճի եւ զարգանա, եւ հատուկ է եղել, որ այդտեղ զբոսաշրջության ծառայությունների կարգավորման դրույթներ չեն եղել, ամեն ինչ թողնվել էր քաղաքացիաիրավական կարգավորման դաշտի վրա: Դրված էր միայն զբոսավարի գործունեության լիցենզավորման խնդիր՝ հաշվի առնելով, որ զբոսաշրջիկի հետ ուղղակի շփվողը եւ երկիր ներկայացնողը զբոսավարն է: Այսօր, երբ շուկան ձեւավորվել է, զարգացել է, կիրառվել են տարբեր մարքեթինգային գործիքներ, աճ ու դինամիկ կա, այսօր խիստ անհրաժեշտ է տուրիզմի հայկական ֆեդերացիայի պնդում-առաջարկը՝ որակական չափանիշների ներդրման մասին, լիցենզավորվեն կամ առնվազն ծանուցման գործունեության տեսակ սահմանվեն զբոսավար ուղեկցորդի գործունեությունը, զբոսաշրջային օպերատոր-գործակալի գործունեությունը եւ հյուրանոցային ծառայությունները՝ հյուրանոցային ծառայությունների որակավորումը՝ իհարկե, թողնելով կամավոր սկզբունքի վրա: Եթե մենք չկարողանանք ճիշտ կառավարել եկող հոսքերը, գլուխներս կորցնենք եւ որակը գցենք, մեզ տասնյակ տարիներ պետք կգա իմիջը վերականգնելու համար:

Ա. Ո.- Պարոն Ապրեսյան, ինչ որ ֆեդերացիան հիմա առաջարկում է, ի՞նչն էր խանգարում, որ ձեր պաշտոնավարման տարիներին լուծեիք այդ հարցերը:

Մ. Ա.- Այդ պաշտոնավարման տարիներին է, որ այդ նախագծերը մշակվել են, եւ այսօր մենք առաջարկում ենք, որ դրանք անպայման քննարկվեն ու ընդունվեն: Հասարակական, հանրային եւ մասնավոր սեկտորում քննարկումներ եղել են, ընդհանուր եզրահանգումը ձեւավորվել է, միակ խնդիրը եղել է լիցենզավորման հարցը, քանի որ կառավարությունում դա մասնավորի համար լրացուցիչ բեռ եւ սահմանափակում էին համարում: Բայց մասնավորը պնդում էր, որ խնդիրներ կան, որոնք պետք է այդկերպ կանոնակարգվեն:

ՆԵԼԼԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

«Առավոտ» օրաթերթ

15.12.2018