Ընտրապայքար՝ զենքի նկատմամբ սիրո քարոզով

Նոր Հայաստանի քաղաքական դաշտում համոզված են, որ «ընթացքում կարող են անմեղ զոհեր լինել», եւ որ «զենքը անհրաժեշտություն է»

«Սասնա ծռեր» խմբի գաղափարախոսներն ազատության մեջ են: Վերջերս պաշտոնապես հիմնադրվեց «Սասնա ծռեր» համահայկական կուսակցությունը: Հայտնի է, որ կուսակցությունը որոշել է մասնակցել դեկտեմբերին կայանալիք արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին։

Մինչ կորոշվի կուսակցության մասնակցության ձեւաչափը՝ «Սասնա ծռերի» խմբի անդամների միջեւ պառակտում է մտել, խմբի առանձին անդամներ միմյանց մեղադրում են անկեղծ չլինելու, դասալիքության մեջ: Factor.am-ի հետ զրույցում հոկտեմբերի 19-ին Պավել Մանուկյանը հիշեցնում է, որ «արտաքսված» դաշնակցական է, իսկ «Սասնա ծռերից» մյուս յոթը՝ ՀՅԴ-ից հեռացված, ու քննադատում է ՀՅԴ-ին երկիրն այս վիճակին հասցնելու համար:

Պավել Մանուկյանին լրագրողը հարց է ուղղում, թե «Սասնա ծռերը», խմբավորումից զատ, արդեն նաեւ կուսակցության տեսքով է հանդես գալիս ու խորհրդարանական ընտրություններին է պատրաստվում, բայց Դուք չեք անդամագրվել, ինչո՞ւ՝ առաջարկ չի՞ եղել, թե՞ ցանկություն։ «Ճիշտն ասած, բացահայտ առաջարկ չի եղել՝ իմանալով իմ բնավորությունը, որ ես դա չեմ ընդունելու։ Արդեն ասացի՝ եթե հիմքը մաքուր չէ, հնարավոր չէ, որ արդար լինի։ Այնտեղ մարդիկ կային, որոնք այդ օրերին դասալքել էին շարքերը, իսկ հիմա համարում են իրենց հիմնադիր անդամներ։ Այդպես չէ, ես չեմ ապստամբել, ես այդ քայլին չեմ դիմել, որ ինչ-որ մեկ-երկուսը կամ երեքը բավարարված զգային, խոսքը Գարեգին Չուգասզյանի բավարարված լինելու մասին է։ Բայց դո՞ւ ով ես, որ «Սասնա ծռերի» անունից հանդես գաս»…

Խիստ ուշագրավ է հարցազրույցի հետեւյալ հատվածը, որտեղ խոսք է գնում «Սասնա ծռեր» խմբի անդամների նկատմամբ համաներման տարածման մասին: «Ես ի՞նչ եմ արել կամ տղաներն ի՞նչ են արել, որ պետք է համաներման արժանանան։ Մենք ընդամենը ժողովրդի՝ տասնամյակներ կուտակված ժայթքումն ենք ի կատար ածել։ Նախօրոք էլ բազմիցս զգուշացրել ենք, որ մենք թույլ չենք տալու, որպեսզի պետական տեռորը գործի։ Մենք ըմբոստացել ենք ժողովրդի իրավունքի համար, եթե հարկ լինի՝ մի հատ էլ եմ ըմբոստանալու։ Բոլոր այդ պետական պարգեւները, որ հետ էինք հանձնում, ահազանգում էինք թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին թշնամու դեմ, ոչ մի աջակցություն չկար, արտագաղթ, կամայականություններ, բացահայտ թալան, ի՞նչ զենքով, ի՞նչ միջոցով։ Ես համարում եմ, որ դա անհրաժեշտություն էր, հպարտորեն ասում եմ՝ ճիշտ ենք արել. եթե իմ ժողովրդի հետ կփորձեն նորից այս ձեւով խոսել, նորից եմ ըմբոստանալու»։ Լրագրողը ճշտում է՝ այսինքն` զենքով հարց լուծելու էջը փակված չէ՞։ «Ես երբեք չեմ փակել, զենքը անհրաժեշտություն է, բայց պետք է զենքը լինի ազնիվ մարդկանց ձեռքում։ Ինձ համար ի՞նչ տարբերություն՝ եթե իմ ժողովրդին թալանում, սպանում են։ Թշնամին ազգություն չունի, ավազակն ազգություն չունի, բա ինչպե՞ս պատասխանենք նրանց»,- պատասխանում է Պավել Մանուկյանը։

Նրան նաեւ հարցնում են, թե ի՞նչ հարաբերություններ ունի Գարեգին Չուգասզյանի, Վարուժան Ավետիսյանի, Ժիրայր Սեֆիլյանի հետ եւ արդյոք հանդիպե՞լ է նրանց։ «Ճիշտն ասած, ոչ հանդիպել եմ, ոչ զրուցել եմ, ոչ էլ ցանկություն ունեմ։ Տհաճ է արդեն։ Վարուժանին ես բանտախցում մի բան եմ ասել. ես Վարուժանին շատ էի սիրում, երբեմնի ինձ համար սիրելի Վարուժանը վերածվեց զզվելիի…»,- ասում է Պավել Մանուկյանը։

Փաստորեն, այսօր ազատության մեջ են մարդիկ, որոնք զենքով հարց լուծելու էջը ոչ միայն «չեն փակել», ավելին՝ նրանք զենքը «անհրաժեշտություն» են համարում, թեեւ վերապահումով՝ «զենքը պետք է լինի ազնիվ մարդկանց ձեռքում»։

Մնում է հասկանալ՝ ո՞վ է որոշում՝ ով է ավելի ազնիվ մյուսից եւ որ «ազնիվին» է զենք հասնում: Կամ՝ ի՞նչ իրավիճակ կլինի Հայաստանում, երբ «ազնիվ» զինված մի խմբի անդամների հետ համաձայն չլինի մեկ այլ՝ նույնքան «ազնիվ» եւ զինված խումբ ու որոշի հաշիվներ մաքրել: Այսինքն՝ Հայաստանում զինված խմբերը սկսելու են քաղաքական պահանջներ ներկայացնել, ու դրանք լուծման ճանապարհին որոշեն, որ իրենց պահանջը լուծված չէ կամ մասամբ է լուծված, ուրեմն պետք է զենք կիրառե՞լ՝ «ազնիվ» նպատակներո՞վ… Ու այս ամենը՝ Նոր Հայաստանո՞ւմ:

Թողնենք այն հանգամանքը, որ «Սասնա ծռեր» խմբի մի անդամը խմբի մյուս անդամներին նաեւ մեղադրում է ոստիկանության ծառայող Գագիկ Մկրտչյանի սպանության հեղինակի վերաբերյալ արդարությունը թաքցնելու մեջ, կամ բանկոմատի կողոպուտի փաստը նշելով՝ հիմա դրա անթույլատրելիության մասին է խոսում: Դա էլ իրենց խնդիրն է, թե որքան են անկեղծ եղել հասարակության առջեւ:
Շատ ավելի կարեւոր երեւույթ կա, որը կոնկրետ, բայցեւ գլոբալ խնդիր է: Մենք հայտնվել ենք մի իրավիճակում, երբ հռչակված Նոր Հայաստանում հանգիստ լսում ենք տարբեր մարդկանց կողմից զենքի նկատմամբ տածած սիրո մասին խոստովանություններ ու զենքով հարցեր լուծելու անհրաժեշտության մասին: Խնդիրն այն չէ, որ որեւէ մեկը կարող է վիճարկել այս կամ այն խմբի անդամների սերը հայրենիքի նկատմամբ կամ նվիրվածության աստիճանը Արցախի հանդեպ: Ստեղծվել է մի մթնոլորտ, երբ մարդիկ շարունակում են զենքի անհրաժեշտությունը քաղաքական հարցեր, պահանջներ դնելիս որպես լուծում ներկայացնել՝ հանդես գալով որպես ընդդիմադիր: Այսինքն՝ զենքը քաղաքական մշակույթի բաղկացուցիչ մա՞ս է դառնում:

Իսկ Պավել Մանուկյանի վերոնշյալ գնահատականներին ու մեղադրանքներին ի՞նչ է պատասխանում «Սասնա ծռեր» կուսակցության քաղաքական խորհրդի անդամ Գարեգին Չուգասզյանը: Հոկտեմբերի 19-ին «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում Չուգասզյանն անդրադառնում է լրագրողի դիտարկմանը, թե երբ ասում են «Սասնա ծռեր»՝ հասկանում են զենք: Նա պատասխանում է. «Քաղաքակիրթ աշխարհում պայքար կա, որը նաեւ զենքով է լինում ապստամբության ժամանակ՝ ապստամբության իրավունք կա: Եվ ոչ մի տեղ գրված չի, որ ապստամբության իրավունքը անպայման զենքով չի, եւ զոհեր չեն լինելու: Համաշխարհային քաղաքականությունը մենք չենք հնարել, շատ երկրներ են անցել, բարեբախտաբար մեզ մոտ դա շատ փոքր արյունով տեղի ունեցավ, բարեբախտաբար եմ ասում: Բայց ապստամբության իրավունքը բնական իրավունքի մաս է»:

Լրագրողը հակադարձում է, թե սոցիալական ցանցերում ասում են՝ խորհրդարան անցան, մի օրենքը չկարողանան անցկացնել՝ ի՞նչ է, զե՞նք են պարզելու, հիմա, օրինակ, Հունան Պողոսյանի նշանակումը քննադատվում է, ձեզ հեգնում են, ասում են՝ գնացեք, մտեք Սյունիքի մարզպետարան զենքով: Չուգասզյանը պատասխանում է. «… Մենք միշտ ասել ենք, որ Հայաստանում անգամ ապստամբությունը պետք է լիներ խաղաղ անհնազանդության միջոցով, ինչպես եւ եղավ վերջում: Մեր պահանջը միշտ եղել է խաղաղ անհնազանդությունը: Ուղղակի, երբ որ պարզ էր դարձել դավաճանությունը եւ ազգային աղետի հնարավորությունը, որը «Լավրովյան պլանի» հետ էր կապված, այդտեղ վճռական մարդիկ էին հարկավոր: Եվ պետք է հասկանալ, թե մենք ինչքան ենք պաշտպանվել էդ զոհեր ունենալու հանգամանքից: Դուք պատկերացրեք, եթե այդ պլանը իրականացվեր, եւ այդ հողերը հանձնվեին, մենք անգամ պաշտպանական հնարավորություններ չէինք ունենա, որպեսզի էդ նոր հարձակման ժամանակ կարողանայինք զոհեր չտալ:

Մենք հազարավոր զոհերից ենք հետ պահել երկիրը՝ դրա համար խոսել նրա մասին, որ զենք է կիրառվել, այո՛, զենք է կիրառվել, զենքը օգտագործելուց միշտ պետք է նայել, թե ինչ կոնտեքստում են եղել էդ դեպքերը: Այստեղ խոսքը զենքի մասին չէ, եւ հետո՝ զենքից վախենալ պետք չի առհասարակ: Ես կարծում եմ, որ մեր ժողովուրդը, շատ են անընդհատ իրեն կեղեքողները զենքի մասին խոսել, որ զենք պետք չի: Ես հիշում եմ, որ 15 թվականին ամերիկյան հյուպատոսը Խարբերդի՝ դեսպանին նամակներ էր գրում, որ թուրքերը հայերի զենքերն են հավաքում, հայերը զենք չունեն, եւ հայերը գնում են զենքը առնում են քրդերից՝ փողը տալիս են, հետո էդ զենքը հանձնում են թուրքերին, հետո էդ նույն հայերին արտաքսում են: Այսինքն՝ զենքից վախենալու այս հոգեբանությունը մեր մեջ մտած է, որովհետեւ մենք գաղութային վիճակում ենք եղել դարեր շարունակ: Մենք նոր-նոր ենք անկախ դառնում եւ հասկանում ենք, որ զենքը, որ իրեն հարգող ժողովուրդները՝ ինչպես ամերիկացիները, ինչպես շվեյցարացիները, ամբողջ ժողովուրդը զենքին տիրապետում է եւ տանը զենք ունի: Մենք պետք է սովորենք դրան, էդ զենքը վատ բան չի՝ հատկապես մեզ նման տարածաշրջանում գտնվող ժողովուրդը մասսայական զենքին պետք է տիրապետի եւ տանը պետք է ունենա այդ զենքը»:

(Նշված թեմայի զրույցը՝ 10-րդ րոպեից)

«Ազատության» լրագրողը կրկին հակադարձում է՝ բայց այդ զենքից սպանվում են մարդիկ, մեր հայրենակիցները, մեր եղբայրները: «Ի՞նչ պայմաններում: Եթե մենք խոսում ենք, օրինակ, Գերմանիայում, երբ որ Հիտլերի նկատմամբ մահափորձ եղավ՝ էդ մահափորձի ժամանակ էլ մարդիկ մահացան՝ անմեղ մարդիկ, եւ անպարտ ճանաչվեցին այն մարդիկ, որոնք կենդանի էին մնացել պատերազմից հետո: Չէ՞ որ նացիստական Գերմանիայի օրենքներով նրանք մարդասպաններ էին: Բայց իրենք էդ մարդկանց դեմ չէին կրակում, իրենք գնացել էին չարիքը վերացնելու: Ուրեմն այստեղ նրբություն կա, որը մեր ժողովուրդը պետք է հասկանա, որ երբ որ չարիքի դեմ ես դուրս գալիս, երբ որ ապստամբում ես՝ դա քո բնական իրավունքն է: Եթե դու անցնում ես սահմանները, գնացել ես ոստիկան սպանելու, եթե գնացել ես արյուն թափելու, ապա դու հանցագործ ես: Բայց եթե դու ուզում ես չարիքից ազատվել, եւ այդ չարիքին պաշտպանողներ կան, ընթացքում կարող են անմեղ զոհեր լինել»,- ասում է Չուգասզյանը:

Նախ՝ հետաքրքիր է, Չուգասզյանը՝ «ընթացքում կարող են անմեղ զոհեր լինել», դրանց շարքում օրինակ իրեն պատկերացնո՞ւմ է, թե՞ դրանք պարտադիր այլ անմեղներ պետք է լինեն, եւ դա ոչ մի պարագայում իրեն չի կարող վերաբերել: Եվ հետո, քաղաքակիրթ երկրներում մարդկանց՝ իրենց բնակարանն ու անվտանգությունը պաշտպանելու իրավունքը, օրինական զենք կրելու իրավունքը, փաստորեն, նույնացվում է նաեւ քաղաքական պահանջներ ներկայացնելու եւ դրանք չիրականացված տեսնելու դեպքում զենքի կիրառման իրավունք ստանալու հետ:

Իսկ ինչպե՞ս իրենց կդրսեւորեն քաղաքակիրթ երկրների իրավապահները, երբ այդ երկրի քաղաքացիներն իրենց բնակարաններից դուրս գան, զինված շրջեն փողոցներում, սպառնալիքներ հնչեցնեն, էլ չենք ասում՝ պետական շինություններ գրավեն, պատանդներ պահեն, զենք կիրառեն: Կամ՝ ինչպե՞ս կդրսեւորեն քաղաքակիրթ պետությունների իրավապահներն իրենց, երբ զենքի նկատմամբ հանդուրժողականություն քարոզող մարդիկ դեմքի լուրջ արտահայտությամբ հարցազրույցներ տան, քաղաքական ելույթներ ունենան, պահանջներ ներկայացնեն, օրինակ՝ մի օր էլ որոշեն, որ Հայաստանի իշխանությունները Ղարաբաղյան հարցով գաղտնի բանակցությունները իրենց պատկերացրած հունով չեն տանում:

Կարծում ենք՝ պատասխաններն առավել քան պարզ են բոլոր նրանց, ովքեր քիչ թե շատ ծանոթ են քաղաքակիրթ երկրներում օրինականություն պաշտպանող իրավապահների աներկբա, երբեմն նույնիսկ չափազանց խիստ գործունեությանը, եթե կուզեք՝ զինված մարդկանց պարագայում օրենքը պաշտպանելու հարցում նրանց անվերապահ գործունեությանը, այս դեպքերում քաղաքակիրթ պետությունների իրավապահներն «իրերն իրենց անունով են կոչում», այդ մարդկանց «ահաբեկիչ» են անվանում:

Նոր Հայաստանի քաղաքական դաշտին, խորհրդարանական ընտրապայքարին պակասում էր միայն զենքի նկատմամբ սիրո քարոզը. դա էլ ունեցանք:

ԷՄՄԱ ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ

«Առավոտ», 24.10.2018