Դավիթ Բաբայանը՝ Ռիչարդ Միլսին
Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Ռիչարդ Միլսը մեր երկրից հեռանալուց առաջ EVN Report-ին տված հարցազրույցում, խոսելով Արցախյան խնդրի մասին, հայտարարել է, թե «դաժան իրականությունն այն է, որ ցանկացած կարգավորում պահանջելու է գրավյալ տարածքների որոշակի մասի վերադարձ»: Նա նաեւ ասել էր, թե «ես զարմացած էի, երբ առաջին անգամ այստեղ եմ եկել ու պարզել, որ ինձ հանդիպած հայերի մեծամասնությունը կտրականապես դեմ է օկուպացված տարածքների վերադարձին՝ որպես բանակցային գործընթացի մաս»:
«Առավոտի» հետ զրույցում Արցախի նախագահի մամուլի խոսնակ Դավիթ Բաբայանը Միլսին պատասխանեց կոշտ. «Նրա այդ հայտարարությունը երկու մասի պետք է բաժանել, առաջինը՝ անձնական: Այստեղ շատ շահարկումներ կարող են լինել՝ ինչո՞ւ այդ հայտարարությունն արեց գրեթե պաշտոնաթող եղած դեսպանը, վերջապես պիտի շարունակի, չէ՞, իր աշխատանքը, որտե՞ղ է նա աշխատելու, սրանք բոլորը հարցեր են, որոնց պատասխանները հիմա հստակ չենք կարող ասել, ժամանակը ցույց կտա: Մենք ունեցել ենք այսպիսի դեպքեր, երբ ԵԱՀԿ Մինսկի պաշտոնաթող համանախագահները այսպիսի հայտարարություններ են սկսել անել, իհարկե, նրանք նախօրոք անցել են աշխատանքի կա՛մ Թուրքիայում, կա՛մ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի կողմից ֆինանսավորվող ինչ-որ կազմակերպություններում, վերլուծական կենտրոններում: Ինչ-որ տեղ սա հասկանալի է, ու չգիտենք՝ պարոն Միլսի պարագայում ինչպես է, ինքը որտեղ է աշխատելու, դա ժամանակը ցույց կտա, որովհետեւ այսպիսի հայտարարությունները շատ տարօրինակ են: Որ ասում է՝ «ինձ հանդիպած հայերի մեծամասնությունը» չգիտես՝ դա դիվանագիտակա՞ն խնդիր է, քաղաքակա՞ն գործիչներն են ասել, կամ փողոցի՞ մարդիկ են ասել, կամ եթե ասել են, այսպիսի բարձր կարգի դիվանագետը պետք է նման բանե՞ր ասի: Երկրորդը՝ եթե այդպիսի մոտեցում կա, որ պիտի ինչ-որ տարածքներ հանձնենք, բա այդ դեպքում ինչո՞ւ Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանը չի հայտարարում, որ Ադրբեջանը պետք է ճանաչի Արցախը: Սա էլ է տարօրինակ: Սա ի՞նչ է, պարոն Միլսի կարծի՞քն է, պատվե՞ր է, պետական դիրքորոշո՞ւմ, այնքան խառն է սա: Ըստ երեւույթին, սա իր անձնական ինչ-որ խնդիրներն են, բայց որ ասում է, այնուամենայնիվ, մենք պետք է արձագանքենք՝ անկախ նրանից, թե ինչն է դրդապատճառը նման հայտարարություն անելու»:
Դավիթ Բաբայանը 3 տարի ՀՀ-ում աշխատած դեսպանին հիշեցրեց՝ մենք չունենք «գրավյալ տարածք» հասկացություն. «Նախ սկսենք նրանից, որ Մինսկի խմբի համանախագահները եւ համանախագահող երկրների ղեկավարները, ամենավերջինը ՌԴ-ի կողմից է նման հայտարարություն եղել, որ նրանք դատավորներ չեն, առավել եւս ճնշում չեն կարող ու չեն ուզում գործադրել, որովհետեւ այս հակամարտությունը պետք է կարգավորվի խաղաղ ճանապարհով, փոխըմբռնման մթնոլորտում: Միլսի օգտագործած բառապաշարը, թե «պետք է…», այս տրամաբանության մեջ չի տեղավորվում: Այս տարօրինակությունները ցույց են տալիս, որ ըստ երեւույթին սա անձնական դրդապատճառներ ունի»:
Դավիթ Բաբայանն ասաց, որ նախ՝ պետք է հասկանալ, թե ինչ է գրավումը, զավթումը, օկուպացիան, բառերի հետ պետք է շատ զգույշ լինել. «Օկուպացիան նախօրոք ծրագրավորված ինչ-որ մի ծրագրի իրականացում է այլ երկրի ժողովրդի տարածքը զավթելու՝ սեփական շահերի, հարստացման համար: Մենք այդպիսի ծրագիր երբեւիցե չենք ունեցել, որովհետեւ ի սկզբանե Արցախյան ազգային-ազատագրական շարժումը, այդ վերջին փուլը 88-ի ի՞նչ տարածքների մասին է խոսքը, ի՞նչ սահմանների փոփոխության, ընդամենը ԼՂԻՄ-ը հարց էր բարձրացրել, որ ուզում է վերամիավորվել մայր Հայաստանի հետ, դա է եղել, այլ բան մենք չունեինք: Չկային ներկայիս սահմանները, չկար պատերազմ, ամեն ինչ նորմալ մթնոլորտում էր: Ինչին դա բերեց, դա բերեց պատերազմի, արհավիրքների, Ադրբեջանն ինչպիսի ռեակցիա տվեց: Դրանից հետո այլ գործընթացներ սկսվեցին, ստեղծվել է ԼՂՀ-ն, Ադրբեջանը պատերազմ է սկսել մեր դեմ արդեն բաց եւ լայնածավալ: Մենք ստիպված էինք, այլընտրանք չունեինք ազատագրելու որոշ տարածքներ եւ մաքրելու այդ տարածքները՝ ռազմական հենարանների վերածած, որովհետեւ դրանք ահուսարսափ էին սփռում Արցախի եւ մեր ժողովրդի վրա: Ընդ որում, նպատակ չկար ինչ-որ բնակչությանը վտարել եւ այլն, դա իրենք են վերածել այդ ամենը: Մենք ստիպված էինք, եթե այլընտրանք լիներ, չէինք անի: Եվ հիմա մեզ ասում են, թե գիտեք, դա օկուպացիա է, դուք պիտի ինչ-որ տարածք վերադարձնեք, ո՞ւմ պիտի վերադարձնենք, ինչի՞ դիմաց, տարածք՝ խոստումների՞ դիմաց, աննորմա՜լ ենք, խե՜նթ ենք, ի՞նչ է նշանակում տարածքներ՝ խոստումների դիմաց, որ իրենք կխոստանան, թե լավ են պահելու իրենց կամ քաղաքակիրթ են վարվելու: Էդ ո՞ւր էիք մնացած այդ քաղաքակիրթ աշխարհի ներկայացուցիչներդ, երբ որ Ջուղայում քանդում, ոչնչացնում էին խաչքարերը, երբ որ Սաֆարովին Հունգարիայից արտահանձնեցին, հարված հասցրեցին ժողովրդավարությանը, բերեցին այդ մարդասպանին հերոսացրին: Ո՞ւր էին այդ մարդիկ, բա դուք բարձրաձայնեիք, ինչի՞ էին պապանձվել բոլորը, թող ասեին՝ էս ի՞նչ եք անում, սա ֆաշիզմ է, ինչ է: Հիմա էլ ինչ-որ կարծիք կա տեսական, թե միգուցե տարածք տանք՝ ինչ-որ խոստման դիմաց: Խոստման դիմաց միայն խոստո՛ւմ են տալիս: Հետո տարածք հասկացությունը մենք չունենք, մենք ունենք սահմանների խնդիր, իսկ սա ավելի լայն է»:
Դավիթ Բաբայանը Միլսին եւ նրա նման մտածողներին հիշեցրեց, թե ինչպես է հայաթափվել Հյուսիսային Արցախը Ադրբեջանի բռնատիրական քաղաքականության հետեւանքով, ու ինչպես է ստեղծվել ԼՂՀ-ն. «Արցախը ե՛ւ քաղաքական, ե՛ւ բարոյական, ե՛ւ պատմական, ե՛ւ իրավական հիմքերն ունի այդ սահմանների ու այդ տարածքների խնդիրը նույնպես բարձրացնելու: Նախիջեւանի խնդիրը մենք իրավունք չունե՞նք բարձրացնելու, հատկապես՝ Արցախը, որովհետեւ ԼՂԻՄ-ը եւ Նախիջեւանը մեկ ընդհանուր միավորման մեջ էին, այսպես կոչված, ադրբեջանական ԽՍՀ-ում: Մենք տեսանք՝ ինչ տեղի ունեցավ Նախիջեւանի հետ: Եվ հիմա, եթե խոսում ենք սահմանների մասին, խնդրեմ, մենք պատրաստ ենք ամեն ինչ քննարկել, բայց սա լայն խնդիր է, ոչ թե մենակ Ադրբեջանի քմահաճույքով ու մենակ Բաքվի տեսակետն է: Մենք էլ այս հարցն ունենք, թող վերականգնվի բանակցային գործընթացը, ու մենք նստենք այդ բոլոր հարցերը բարդ մթնոլորտում էլի բանակցությունների սեղանի շուրջը քննարկենք, տեսնենք՝ բա էդ սահմանների հարցը ո՞նց պետք է լինի»:
Մենք փոխանցեցինք Միլսի խոսքերը՝ «Ինձ զարմացնում է այն, որ Հայաստանում գրեթե քննարկում չկա ընդունելի լուծման կամ հնարավոր փոխզիջումների մասին: Իմ կառավարության երկար տարիների ընկալումն այն էր, որ այդ տարածքներն ի սկզբանե վերցվել էին՝ հետագայում «հող՝ խաղաղության դիմաց» բանաձեւի համար: Իսկապես շատ զարմացած էի, որ այդ տարբերակն այլեւս աջակցություն չունի»: Դավիթ Բաբայանն արձագանքեց. «Ես չգիտեմ՝ իրենց կառավարությունն ինչու է այդպես ընկալել, երեւի թե դեսպանի ու դեսպանատան աշխատանքն է նաեւ դրա պատճառը, որ լավ չեն պատկերացրել: Եթե ուզում էին ավելի լավ պատկերացնել իրավիճակը, թող գային Արցախ, մեզ հետ հանդիպեին, խոսեին, էդ իրե՛նց թերությունն է, որ չգիտեն ու զարմացել են, այն էլ՝ այդ մեծ դեսպանատունը, ինչո՞ւ այդ տվյալները չի հաղորդում: Սա իրենց գործն է, չենք խառնվում իրենց ներքին կյանքին: Բայց այդպես որ խոսում են, թե տարածքները կարգավիճակի դիմաց են տվել, նախեւառաջ՝ ինչո՞ւ Ադրբեջանի վրա ճնշում չեն գործադրում, այդպիսի բառերով ու հռետորաբանությամբ չեն դիմում Ադրբեջանին, որ պետք է ճանաչի Արցախը ու պետք է գնա ինչ-որ փոխզիջումների: Պետք է հավասար լինի, չէ՞: Եթե մյուս կողմն ասում է՝ ես քեզ ոչնչացնելու եմ, Ստեփանակերտը մերն է, Շուշիում թեյ եմ խմելու, Սեւանում ոտ եմ լվալու, Երեւանը մերն է, ոչ ոք չի ասում՝ հո դուք աննորմալ չեք, էս ի՞նչ հայտարարություններ եք անում: Սաֆարովի դեպքի ժամանակ պապանձվեցին՝ հերիք չի, դրանից հետո Բաքվում կազմակերպեցին առաջին համաեվրոպական օլիմպիական խաղերը. ոչ մի տրամաբանության մեջ չի մտնում»:
ՀՌԻՓՍԻՄԵ ՋԵԲԵՋՅԱՆ
«Առավոտ»
18.10.2018
