Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի սեպտեմբերի 8-ին Մոսկվայում Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ ունեցած բանակցություններից հետո հարցազրույց է տվել ռուսական «Կոմերսանտ» թերթին: Հարցազրույցն ամբողջությամբ ներկայացնում ենք ստորև.
— Ինչպես անցան բանակցությունները: Ինչպե՞ս անցավ հանդիպումը Վլադիմիր Պուտինի հետ:
— Հիանալի: Մենք շատ երկար քննարկեցինք մեր հարաբերությունների ողջ շրջանակը: Մեր հանդիպման բանակցությունների արդյունքում կարող եմ ասել, որ հայ-ռուսական հարաբերություններն այժմ գտնվում են շատ բարձր մակարդակի վրա: Ես կասեի, որ աննախադեպ բարձր մակարդակի վրա: Փաստացի մեր հարաբերություններում ոչ մի խնդիր չկա:
— Ես կարդացի Ձեր ելույթը Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպմանը: «Հարաբերություն» բառը Դուք արտասանեցիք 20 անգամ: Բայց, բացի այդ, նշեցիք, որ Հայաստանը հույս ունի և կցանկանար, որ այդ հարաբերությունները զարգանան չմիջամտելու սկզբունքի հիման վրա: Դա միանգամից ականջ ծակեց: Եղե՞լ են Ձեր աշխատանքի ընթացքում միջամտության դեպքեր:
— Երբ Ռուսաստանի ներկայացուցիչները խոսում են Հայաստանի հետ հարաբերությունների մասին, նրանք միշտ ընդգծում են այդ սկզբունքը: Եվ ես դա համարում եմ ևս մեկ նշան այն բանի, որ մեր հարաբերությունները գտնվում են բարձր մակարդակի վրա: Ես նկատի ունեի, որ շատ ուրախ եմ, որ մենք միանման ընկալումներ ունենք մեր հարաբերությունների վերաբերյալ:
— Հարաբերությունների մասին դատում են ոչ միայն քաղաքական գործիչների արած հայտարարություններով, այլև այն արդյունքներով, որոնց հասնում են հանդիպման ընթացքում: Օրինակ, սեպտեմբերի 1-ին հանդիպում եղավ Ադրբեջանի նախագահի և Վլադիմիր Պուտինի միջև: Ստորագրվեցին մոտ տասը տարբեր համաձայնագրեր: Ձեր դեպքում ո՛չ այս անգամ, ո՛չ նախորդ հանդիպումների ժամանակ չի ստորագրվել ոչ մի փաստաթուղթ: Ինչու՞:
— Քանի որ սա աշխատանքային հանդիպում էր, աշխատանքային այց: Ես առայժմ չեմ ունեցել որևէ պաշտոնական այց Մոսկվա, Ռուսաստանի նախագահը պաշտոնական այց չի ունեցել Երևան: Հույս ունեմ, որ առաջիկայում մենք կունենանք փոխադարձ պաշտոնական այցեր, և այդ այցերի ընթացքում կստորագրվեն փաստաթղթեր, որոնք կվերաբերեն տարբեր ճյուղերի. տնտեսական համաձայնագրեր, ռազմատեխնիկական ուղղությամբ պայմանագրեր: Դուք բոլորդ գիտեք՝ ինչ հանգամանքներում են անցնում մեր վերջին հանդիպումները Ռուսաստանի նախագահի հետ: Հայաստանում տեղի են ունեցել հսկայական քաղաքական փոփոխություններ, և ժամանակ է պետք, որպեսզի բոլոր գործող անձիք՝ ես, իմ գործընկերները Հայաստանում և Ռուսաստանում, հարմարվեն նոր իրողություններին: Այսօր մենք կարող ենք փաստել, որ այդ հարմարվելու գործընթացը բարեհաջող է անցել: Մեր հարաբերությունները թևակոխում են նոր փուլ, երբ մենք արդեն կունենանք հստակ արդյունքներ:
— Այցի համար ֆոնն այնքան էլ բարենպաստ չէր: Դուք դա էլ ընդգծեցիք: Այն բանից հետո, երբ Հայաստանում քրեական գործեր հարուցվեցին երկրի նախկին ղեկավարության, մասնավորապես նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի, դեմ, որը համարվում է Վլադիմիր Պուտինի բավականին մոտ ընկերը, Յուրի Խաչատուրովի դեմ, որը ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարն է, Մոսկվան ակնհայտ կերպով ակնարկեց, որ դա իրեն դուր չի գալիս: Դուք այդ հարցերը բարձրացրե՞լ եք: Դա հարթվե՞լ է: Դա կարո՞ղ է հարթվել: Վլադիմիր Պուտինը, օրինակ, օգոստոսի 31-ին հեռախոսով շնորհավորել է Ռոբերտ Քոչարյանի ծննդյան տարեդարձը:
— Վլադիմիր Վլադիմիրովիչն այդպիսի մարդ է. նա բարձր է գնահատում մարդկային կապերը, մարդկային հարաբերությունները: Պետք չէ դա մեկնաբանել և դրանից ինչ-որ հսկայական քաղաքական եզրակացություններ անել: Մենք, իհարկե, քննարկել ենք բազմաթիվ հարցեր, և ես ցանկանում եմ ասել, որ Հայաստանում քրեական գործեր հարուցվում են ոչ թե կոնկրետ անձանց դեմ, այլ Քրեական օրենսգրքի խախտման առկայության դեպքում: Քանի որ Հայաստանի բոլոր քաղաքացիները հավասար են օրենքի առաջ, եթե կա Քրեական օրենսգրքի խախտման փաստ, այդ գործերը հարուցվել են և կհարուցվեն:
— Այդ իրադարձությունները մեկնաբանվում են որպես քաղաքական զտում սպասվող ընտրություններից առաջ:
— Ես կարող եմ Ձեզ հավաստիացնել, որ Ձեր կողմից հիշատակվածներից ոչ մեկին հնարավոր չէ զտել: Նրանք Հայաստանում քաղաքական գործոն չեն, և նրանք չունեն համախոհներ: Ամեն դեպքում այնքան համախոհներ,…
— Որքան Դու՞ք փողոց հանեցիք:
— Ոչ: Այնքան համախոհներ, որը հնարավորություն կտա նրանց համարվել քաղաքական գործոն:
— Այսպես թե այնպես, բայց այսօր քննության տակ հայտնվածներից շատերը ազդեցիկ մարդիկ են, նրանք ռեսուրսներ ունեն: Դուք մտավախություններ չունե՞ք, որ դա կարող է ինչ-որ կերպ խարխլել Ձեր իշխանությունը, Ձեր դիրքերը:
— Ոչ, իհարկե: Քանի որ դա ոչ թե իմ իշխանությունն է, այլ ժողովրդի իշխանությունը: Ոչ մի բան չի կարող խարխլել ժողովրդի իշխանությունը: Հավատացնում եմ Ձեզ, երբ որ ասում են, որ դրանք ազդեցիկ մարդիկ են, դա քաղաքական պատրանք է: Իրականում նրանք այնքան էլ ազդեցիկ չեն: Հայաստանում տեղի ունեցած իրադարձություններից հետո նրանք դադարել են ազդեցիկ մարդիկ լինել: Եթե նրանք ազդեցիկ լինեին, նրանք կկարողանային ազդել քաղաքական գործընթացների վրա: Իսկ քանի որ նրանք չեն կարողացել ազդել և չեն կարողանում, դրանից հետևում է, որ նրանք ընդհանրապես ազդեցիկ մարդիկ չեն: Եվ ես կարծում եմ, որ դուք բոլորդ դրանում շուտով կհամոզվեք:
— Թերևս, ընտրությունները ցույց կտան:
— Այո, իհարկե:
— Որոնք տեղի կունենան ե՞րբ:
— Ես երաշխավորում եմ, որ մեր ընտրությունները կլինեն արդար, օրինական, չեն լինի որևէ կեղծումներ, չնայած այն բանին, որ նախորդ ընտրությունները եղել են անարդար և կեղծվել են: Միայն ժողովուրդը կորոշի՝ ով լինի վարչապետ, պատգամավոր, քաղաքապետ: Ես դա Ձեզ երաշխավորում եմ:
—Ե՞րբ կարող են տեղի ունենալ Հայաստանի ընտրությունները:
— Կարծում եմ՝ վերջին ժամկետը, որ կարող է լինել, 2019թ. մայիսն է: Բայց դրանք կարող են անցկացվել նաև այս տարի, ինչպես նաև տարվա սկզբին: Դա կախված է քաղաքական իրավիճակից:
— Կցանկանայի վերադառնալ այն սյուժեներին, որոնք մեկնաբանվում են որպես ցավոտ, որպես կոնֆլիկտային սյուժեներ Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում: Քրեական գործը Խաչատուրովի՝ ՀԱՊԿ ղեկավարի դեմ: Մոսկվան դժգոհություն է հայտնել, որ իրեն չեն զգուշացրել, որ դա տեղի է ունեցել հանկարծակի: Իսկ քանի որ նա գլխավորում է միջազգային կազմակերպություն, ապա այստեղ կարծում են, որ դա միայն Հայաստանի ներքին գործը չէ: Դուք Խաչատուրովին հե՞տ եք կանչում գլխավոր քարտուղարի պաշտոնից: Ո՞վ է նրան փոխարինելու: Հայաստանի՞ ներկայացուցիչը, թե՞ Բելառուսի: Բելառուսը հաջորդն է ըստ այբբենական կարգի:
—ՀԱՊԿ-ը նաև մեր կազմակերպությունն է: Ինչու՞ են այնպես մեկնաբանում, որ ինչ-որ մեկի համար ՀԱՊԿ-ն ավելի թանկ է, քան Հայաստանի: Դա այդպես չէ: ՀԱՊԿ-ը մեզ համար նույնքան թանկ է, որքան կազմակերպության մյուս անդամների համար: Գոյություն ունի Հայաստանի ներկայացուցչի՝ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնում աշխատանքի ժամկետ: Այն չի լրացել: Մենք առնվազն մեկուկես տարի ունենք: Նշանակություն չունի՝ ինչ ազգանուն է կրում գլխավոր քարտուղարը: Նա պետք է, ինչպես որ նախատեսվում էր, լինի Հայաստանի ներկայացուցիչ հատկացված ժամկետի ամբողջ ընթացքում:
— Վլադիմիր Պուտինը Ձեր այդ տեսակետի հետ համաձայնե՞լ է:
— Մենք պայմանավորվել են, որ այդ հարցը կքննարկենք բոլոր գործընկերների հետ և կփորձենք հասնել փոխհամաձայնության: Երբ կունենանք համաձայնություն այդ հարցում, մենք այդ մասին կհայտարարենք:
— ՀԱՊԿ կանոնակարգում չի ասվում, որ եթե երկիրը ժամանակից շուտ հետ է կանչում գլխավոր քարտուղարին, ապա հաջորդ գլխավոր քարտուղարը պարտադիր պետք է լինի այդ հետ կանչող երկրի ներկայացուցիչը:
— Բայց և չի ասվում, որ եթե ինչ-որ մեկը հետ է կանչում, ապա ժամկետը լրանում է:
— Այսինքն վիճելի՞ հարց է:
— Չէի ասի, որ վիճելի է: Մենք պետք է այդ հարցը լուծենք համագործակցության և գործընկերության մթնոլորտում:
— Վաղուց ակտիվորեն քննարկվում է նաև այն թեման, որ Ադրբեջանը կարող է դառնալ դիտորդ Եվրասիական տնտեսական միությունում: Բացի այդ, խոսում են ՀԱՊԿ-ում դիտորդ-երկրի պաշտոնի և գործընկեր-երկրի կարգավիճակ սահմանելու մասին: Եթե Ադրբեջանը հավակնի այդ կարգավիճակին, ինչպիսի՞ն կլինի Հայաստանի դիրքորոշումը:
— Բոլորին, թերևս, հասկանալի է, որ առանց Հայաստանի մասնակցության նման որոշումներ չեն կարող ընդունվել: Դուք բոլորդ գիտեք՝ ինչպիսին են այժմ Հայաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունները: Մենք ամեն օր Հայաստանի հասցեին սպառնալիքներ ենք լսում Ադրբեջանի կողմից: Ես կարծում եմ, որ դրանից է բխում այդ հարցում Հայաստանի ակնհայտ դիրքորոշումը:
— Այսինքն` պատասխանն է «ո՞չ»:
— Ես արդեն պատասխանեցի այդ հարցին:
— Բայց «ոչ» բառը Դուք չարտաբերեցիք:
— Ես կարծում եմ, որ եթե Ադրբեջանը ցանկանում է հասնել այդ նպատակին, նախ պետք է աշխատի Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու ուղղությամբ:
— Ադրբեջանի նկատմամբ վերջին շրջանում Ձեր կողմից շատ է հնչում «պատերազմ» բառը: Դուք դա ասել եք նաև հուլիսին «Էխո Մոսկվիին» տված հարցազրույցում: Դա ուժեղ բառ է: Իսկապե՞ս իրավիճակը կարող է այդքան հեռու գնալ:
— Հույս ունեմ, որ ոչ: Ինչպիսի՞ն է այսօր Ադրբեջանի քաղաքականությունը: Ադրբեջանը հույս ունի, որ իրեն կհաջողվի հրահրել հարաբերությունների վատթարացում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, որպեսզի այդ ֆոնին սադրիչ գործողություններ սկսի: Բայց քանի որ դուք բոլորդ տեսնում եք, մենք բոլորս համոզվել ենք, որ Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում գլոբալ քաղաքական խնդիրներ չկան և չեն լինի, կարծում եմ, որ Ադրբեջանի այդ սցենարը պարզապես տապալվել է: Խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանի նախագահը մտավախություն ունի, որ ժողովրդավարական գործընթացները, որոնք տեղի են ունենում Հայաստանում, կարող են անցնել Ադրբեջան, և ցանկանում է Ղարաբաղում, Ղարաբաղի հետ շփման գծում իրավիճակը սրել, ինչ-որ սադրանքների միջոցով շեղել իր քաղաքացիների ուշադրությունը ներքին խնդիրներից և ինչ-որ կերպ հաղթահարել այն ներքաղաքական խնդիրները, որոնք այսօր կան:
—Որքա՞ն բարձր է այդ ջերմաստիճանը: Այդ ամենը տեսակա՞ն է, թե իսկապես հիմքեր կան զգուշանալու պատերազմի սցենարից:
— Անկեղծ ասած, շփման գծում իրավիճակը բավականին կայուն է: Բայց երբ մենք Ադրբեջանի կողմից լսում ենք ռազմական հռետորաբանություն, դա բարձրացնում է լարվածության մակարդակը մեր հարաբերություններում: Հույս ունեմ, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը կփոխի իր վարքը: Մենք պետք է բոլորս աշխատենք, որպեսզի պայմաններ ստեղծենք հակամարտության իրական խաղաղ կարգավորման համար: Հայաստանը պետք է գնա այդ ճանապարհով, բայց Ադրբեջանը պետք է իմանա, որ հնարավոր չէ Հայաստանի հետ խոսել սպառնալիքի օգնությամբ:
— Այնուամենայնիվ, ղարաբաղյան կարգավորումը ոչ մի տեղ չի շարժվում, տպավորություն է, որ փակուղում է: Մենք ասել ենք, որ պատրաստ ենք բանակցություններին: Ինչի՞ մասին: Ձեր դիրքորոշումն այնպիսին է, որ Ղարաբաղը պետք է հավասար կերպով մասնակցի այդ գործընթացին:
— Ինչու՞ է գործընթացը փակուղում: Որովհետև Ադրբեջանն օգտագործում է ռազմական հռետորաբանություն, սպառնում է պատերազմով: Այդ մթնոլորտում չեն կարող լինել կառուցողական բանակցություններ: Դրանք սկսելու համար անհրաժեշտ է մթնոլորտ ստեղծել բանակցությունների համար: Մենք պատրաստ ենք դրա վրա աշխատել: Ինչ վերաբերում է ձևաչափին: Ես Հայաստանի վարչապետն եմ, և ես պատրաստ եմ այդ բանակցություններին մասնակցել Հայաստանի Հանրապետության անունից: Բայց ես չեմ կարող խոսել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի անունից: Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը չի մասնակցում Հայաստանում իշխանության ձևավորման գործընթացին: Նրանք ունեն իրենց իշխանությունը, իրենց կառավարությունը, իրենց նախագահը: Ղարաբաղը պետք է ներկայացնի լեգիտիմ ներկայացուցիչ, որն ունի մանդատ՝ ներկայացնելու իր ժողովրդին: Դա չի նշանակում, որ մենք հրաժարվում ենք բանակցություններից, մենք պատրաստ ենք դրանց ցանկացած պահի: Բայց Ղարաբաղի ներկայացուցիչը պետք է լինի Ղարաբաղի ներկայացուցիչ:
Ես ոչ մի սենսացիոն բան չեմ ասում: Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի շուրջ բոլոր երեք հայտարարություններում, որոնք արվել են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ-երկրների՝ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի ղեկավարների կողմից, ասվում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը պետք է որոշվի Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի կամարտահայտման միջոցով: Դա նշանակում է, որ բոլորն ընդունում են, որ Լեռնային Ղարաբաղը հակամարտության մի կողմ է, և հնարավոր չէ պատկերացնել, որ ինչ-որ մեկը կարող է այդ խնդիրը լուծել առանց նրա մասնակցության: Եթե մենք իսկապես խոսում ենք հակամարտության լուծման մասին, ապա մենք պետք է փորձենք լուծել այդ խնդիրը ճիշտ ձևաչափով: Միգուցե մեր բանակցային գործընթացը առկախվել է, որովհետև բանակցությունների մեր ձևաչափն այնքա՞ն էլ ճիշտ չէ: Ես նկատի ունեմ Լեռնային Ղարաբաղի մասնակցությունը:
— Ադրբեջանը կտրուկ դեմ է դրան:
— Եվ իհարկե, մենք պատկերացնում ենք հետագա բանակցային գործընթացը միայն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների շրջանակում:
— Բայց կան հարցեր, որոնք կախված են Հայաստանից: Ես նկատի ունեմ յոթ շրջանները, որոնք անգամ Հայաստանը համարում է ադրբեջանական: Դրանց վերադարձի մասին վաղուց է խոսվում, բայց գործընթացն առաջ չի շարժվում:
— Այժմ գոյություն ունի Լեռնային Ղարաբաղի սահմանադրություն: Ըստ սահմանադրության՝ այդ տարածքները Լեռնային Ղարաբաղի տարածքի մաս են կազմում:
— Նման մոտեցման դեպքում որևէ առաջընթաց բարդ է ակնկալել: Ադրբեջանը դա երբեք չի ընդունի: Հետևաբար, ինչի՞ մասին խոսել:
— Մենք ասում ենք, որ պատրաստ ենք քննարկել այդ հակամարտության խաղաղ կարգավորման հարցը: Հաճախ հարցնում են՝ պատրա՞ստ է Հայաստանը որևէ զիջումների: Բայց ոչ մեկ չի հարցնում՝ պատրա՞ստ է դրան Ադրբեջանը: Բոլորը հարցնում են՝ պատրա՞ստ է Հայաստանը փոխզիջումների, բայց ոչ մեկ չի հարցնում՝ պատրա՞ստ է Ադրբեջանը փոխզիջումների: Եթե Ադրբեջանը պատրաստ է փոխզիջումների, ապա մենք էլ ենք պատրաստ: Եթե պատրաստ չէ, մենք էլ պատրաստ չենք:
Հարցը հնարավոր չէ լուծել առանց փոխզիջումների: Բայց խնդիրն այն է, որ ամեն օր Ադրբեջանը սպառնում է, որ պատերազմ կսկսի, որ Երևանը ադրբեջանական քաղաք է, որ Հայաստանի ողջ տարածքն ադրբեջանական տարածք է: Այս մթնոլորտում մենք պարզապես հրաժարվում ենք խոսել փոխզիջումների մասին, ինչ-որ մեկը կարող է դա ընկալել որպես թուլություն: Մենք դա երբեք թույլ չենք տա: Եթե Ադրբեջանը կարծում է, որ մեզ հետ կարելի է խոսել ուժի դիրքերից, ապա մենք ասում ենք, որ դա հնարավոր չէ: Ոչ մեկ մեզ հետ այդպես չի կարող խոսել:
— Վլադիմիր Պուտինը բազմիցս հանդես է եկել որպես միջնորդ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերություններում: Բոլորովին վերջերս նա Ձեզ ծանոթացրեց Իլհամ Ալիևի հետ: Ռուսաստանի նախագահը ինչ-որ գաղափարներ ունի՞ Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման առնչությամբ: Այդ հարցը նրա հետ քննարկե՞լ եք:
— Մենք ասել ենք, որ պետք է խնդիրը լուծել խաղաղ ճանապարհով: Մենք շատ բարձր ենք գնահատում այն ջանքերը, որ գործադրում է Վլադիմիր Վլադիմիրովիչը հակամարտության կարգավորման համար: Մենք պատրաստ ենք բանակցություններին: Դրանք պետք է լինեն իրական բանակցություններ: Կարծում եմ՝ ոչ մեկին պետք չէ բանակցությունների իմիտացիա: Մենք պատրաստ ենք իրապես ջանքեր գործադրել, որպեսզի հակամարտությունն իսկապես լուծվի խաղաղ ճանապարհով:
— Բոլորը պատրաստ են, բոլորը խոսում են խաղաղության մասին, բայց բանակցությունները, որքան հասկանում եմ, դեռ հեռու են:
— Ինչո՞ւ: Մենք պատրաստ ենք իրական բանակցությունների:
— Հայաստանը կցանկանար շարունակել ռուսական սպառազինության, այդ թվում ինքնաթիռների մատակարարումները: Պայմանագրի կնքումը մո՞տ է: Որևէ հստակ բան պայմանավորվե՞լ եք Վլադիմիր Պուտինի հետ:
— Պայմանավորվել ենք, որ ռուսական սպառազինության մատակարարումը համաչափ կշարունակվի:
— Վարկո՞վ:
— Այո՛, վարկով: Նաև կքննարկենք այլ հնարավորություններ: Սա շատ կարևոր համագործակցություն է, և ես կարծում եմ, որ մենք այս ոլորտում որևէ խնդիր չենք ունենա:
—Մոսկվային անհանգստացնում է հետխորհրդային երկրներում ԱՄՆ ներկայության ցանկացած ձև: Մասնավորապես, բիոլաբորատորիաները, որոնք այսօր ամերիկյան փողերով բացվել են Հայաստանում, Ղազախստանում, Վրաստանում և Ուկրաինայում: Ես լսել եմ, որ հայկական կողմի հետ Ռուսաստանը քննարկում է ռուս փորձագետների՝ այդ լաբորատորիաներ մուտքի հնարավորությունը: Մոսկվան, դա ֆանտաստիկա է հնչում թե ոչ, կարծում է, որ այնտեղ կարող է տեղեկատվություն կուտակվել տարբեր վիրուսների, շտամմերի մասին, և դա ինչ-որ կերպ կարող է օգտագործվել ինչ-որ մեկի դեմ: Այս ուղղությամբ Հայաստանը պատրա՞ստ է առաջ շարժվել:
— Մենք արդեն առաջ ենք շարժվել:
— Պատմեք:
— Բառացիորեն 10-15 օր առաջ իմ հանձնարարությամբ թույլատրվել է ռուս փորձագետների մուտքը այդ լաբորատորիաներ:
— Նրանք ներս մտե՞լ են:
— Իհարկե: Եվ ընդհանրապես, նրանք ընդհանրապես մուտք գործելու խնդիր չեն ունեցել և չեն ունենա այն պահից սկսած, երբ ես դարձել եմ Հայաստանի վարչապետ: Այդ լաբորատորիան լիարժեք կերպով գտնվում են Հայաստանի իշխանությունների վերահսկողության տակ: Մենք պատրաստ ենք համագործակցության, և արդեն ռուս մասնագետներն այնտեղ եղել են և համոզվել, որ այնտեղ՝ այդ լաբորատորիաներում, ոչ մի սարսափելի բան չկա: Իհարկե, դրանք շատ լավ որակի լաբորատորիաներ են: Ես կարծում եմ՝ շատ լավ է, որ մենք ունենք որակյալ լաբորատորիաներ: Դա որևէ կերպ չի կարող օգտագործվել Ռուսաստանի դեմ: Ընդհակառակը, մենք հրավիրում ենք ռուս մասնագետներին և պատրաստ ենք քննարկել այդ լաբորատորիաների համատեղ օգտագործման հարցը: Նրանք այնտեղ արդեն եղել են, և եթե նորից ցանկանան, սահմանափակումներ չեն լինի:
— Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում ևս մեկ ցավոտ հարց էր համարվում «Ռուսական երկաթուղիների» հայկական «դուստր» ընկերությունում իրականացված խուզարկությունները: Խոսվում էր մոտ 19 հազար դոլարի հարկային հավակնությունների մասին:
— Այդ մասին մենք արեն խոսել ենք:
— Նախագահ Պուտինի հե՞տ:
— Իհարկե: Ես պատմել եմ՝ ինչ է տեղի ունեցել, ինչու է տեղի ունեցել: Կարող եմ ասել, որ այդ հարցում ես, Հայաստանի կառավարությունը վայելում է Ռուսաստանի նախագահի լիարժեք աջակցությունը: Քանի որ ակնհայտ է, որ Ռուսաստանի նախագահը մեծապես շահագրգռված է կոռուպցիայի դեմ պայքարում: Մենք կհամագործակցենք նաև այդ ոլորտում, և այլ ոլորտներում, որպեսզի Հայաստանում գործող ռուսական ընկերություններում չարաշահումներ չլինեն: Մենք պայմանավորվել ենք, որ այն ինչ վերաբերում է օրինականությանը, կոռուպցիայի դեմ պայքարին, ոչ մի կերպ չի կարող մեկնաբանվել որպես հակառուսական գործունեություն:
— Ի՞նչ կոռուպցիա կար այնտեղ: Հաղորդում էին, որ ձեռնարկությունը չի վճարել 19 հազար դոլար հարկ:
— Ոչ, այդպես չէ: Այնտեղ, ըստ նախնական տեղեկությունների, կա մոտ 60 մլն դոլարի չարաշահում:
— Դա լուրջ թիվ է: Դրա մասին ոչ մեկ չի խոսել:
— Քանի որ քննչական մարմինները քննում են իրավիճակը, և մոտ ապագայում կլինի պաշտոնական տեղեկատվություն: Այն, ինչ ես ասում եմ, կարող է համարվել պաշտոնական տեղեկատվություն:
— Դժվար է պաշտոնական չհամարել այն տեղեկատվությունը, որն ասում է վարչապետը: Այդ չարաշահումներն իրականացրել են միայն Հայաստանի՞ քաղաքացիները, թե՞ նաև Ռուսաստանի:
— Դա չեմ կարող ասել. դա քննության հարցն է: Կլինի քննություն: Կարող եմ ասել, որ մենք այդ հարցում որևէ տարաձայնություն չունենք Ռուսաստանի նախագահի հետ:
—Նախկինում Դուք ակնարկել եք, որ այնքան էլ բավարարված չեք ՀԱՊԿ-ում աշխատանքով կամ փոխգործակցությամբ: Ի՞նչ նկատի ունեիք: Պարզաբանեք: Ի՞նչն այն չէ՝ Ձեր կարծիքով:
— Կա մի պարզ հարց: Ի՞նչ պարտավորություններ ունեն ՀԱՊԿ անդամները միմյանց և կազմակերպության նկատմամբ, և ի՞նչ կոնկրետ պարտավորություններ ունի կազմակերպությունը անդամ-պետությունների նկատմամբ:
— Ձեզ համար դա մինչև վերջ պարզ չէ՞:
— Կարծում եմ՝ ոչ մեկի համար մինչև վերջ պարզ չէ: Կարծում եմ, որ մենք ունենք ընդհանուր նպատակ՝ բարձրացնել ՀԱՊԿ արդյունավետության մակարդակը: Եկեք չմոռանանք, որ դա նաև մեր կազմակերպությունն է, հավաքական կազմակերպություն: Պետք չէ մտածել, որ որևէ մեկն այնտեղ ավելի շատ է մտածում մեր հեղինակության մասին, մյուսն էլ չի մտածում կամ նրա համար թանկ չէ այդ կազմակերպության հեղինակությունը: Կարող եմ Ձեզ երաշխավորել, որ Հայաստանի համար դա շատ ու շատ կարևոր կազմակերպություն է: Մեզ համար շատ կարևոր է, որպեսզի այն լինի իսկապես արդյունավետ:
— Որքանո՞վ են Ձեզ համար լղոզված պարտականությունները: Եթե Ադրբեջանի հետ պատերազմ սկսվի, Դուք դրա մասին շատ եք խոսում, ՀԱՊԿ-ը այդ դեպքում օգնության գալի՞ս է Հայաստանին, թե՞ ոչ:
— Այո, ՀԱՊԿ-ը պետք է օգնության գա: Եվ մենք պետք է մեխանիզմներ ստեղծենք, որպեսզի դա իրականում տեղի ունենա: Պայմանագրի էությունը դա է: Բայց անհրաժեշտ է մեխանիզմներ զարգացնել և երաշխիքներ ստեղծել, որ իրականում տեղի կունենա այն, ինչ ստորագրված է պայմանագրում: Մեզ համար դա շատ կարևոր հարց է:
— Դուք ասացիք, որ կոնկրետ համաձայնագրերը, այդ թվում ռազմական պայմանագրերը, պետք է ստորագրվեն պաշտոնական այցերի ժամանակ: Ձեր՝ Մոսկվա կատարվելի՞ք, թե Վլադիմիր Պուտինի՝ Հայաստան:
— Ես նկատի ունեի, որ այժմ մենք փաստել ենք, որ մենք համաձայնագիր ունենք հարաբերությունների զարգացման հիմնական հարցերի շուրջ: Այժմ մենք պետք է աշխատենք կոնկրետ պայմանագրերի շուրջ և ստորագրենք դրանք: Մենք պայմանավորվել ենք, որ կաշխատենք որոշ համաձայնագրերի շուրջ՝ գազի, ատոմային էներգետիկայի, ռազմատեխնիկական համագործակցության ոլորտներում:
— Ե՞րբ կարող են իրականանալ այդ այցերը, որոնց մասին խոսում էիք: Դուք Ռուսաստան ժամանել եք արդեն երեք անգամ: Վլադիմիր Պուտինը Ձեր՝ վարչապետ աշխատելու ընթացքում Երևանում չի եղել:
— Ես Վլադիմիր Պուտինին հրավիրել եմ Երևան, և մենք պայմանավորվել ենք, որ մոտ ապագայում այց կիրականացվի:
— Ա՞յս տարի, թե՞ հաջորդ:
— Եթե ոչ մինչև տարեվերջ, ապա հաջորդի սկզբում:
— Հրավերն ընդունվե՞լ է:
— Այո, իհարկե:
Պատրաստեց՝ Վիկտորյա ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆԸ
