Եթե կարող էիր, ինչո՞ւ չարեցիր

-Ի՞նչ է հայրենիքը,- մի օր հարցրեցի իմ անքնության հերթական գիշերվա մեջ ինձ այցելած իմ Նահապետին,- մի՞թե հայրենիքը ընդամենը այն վայրն է, որտեղ դու ծնվել ես եւ առաջին անգամ տեսել արեւի լույսն ու հոսող ջուրը: Եվ մի՞թե հայրենիքը ընդամենը ծննդավայր է:
Իմ Նահապետը երկար լռեց եւ նայեց ինձ` անհայտությունից սկիզբ առած հավերժի հայացքով: Դա գրեթե նույնն էր, երբ ես պատանեկությանս տարիներին մեջքի վրա պառկած նայում էի աստղազարդ երկնքին եւ ուզում էի թափանցել-տեսնել երեւացող եւ չերեւացող աստղերից անդին: Դա նույն հայացքն էր, որին երբ երկար ես նայում, քեզ թվում է, որ ուր որ է կանէանաս կամ կխելագարվես, ուստի փախցրեցի հայացքս ու լսեցի իմ Նահապետի ձայնը.

-Իզուր փակեցիր աչքերդ, միեւնույն է, դու փակ աչքերով էլ տեսնելու ես ինձ: Դու հարցը տվեցիր ու վախեցար իմ պատասխանից: Ուրեմն լսիր ինձ, ուշադիր լսիր:
-Հայրենիքը ծննդավայրը չէ, թեեւ եթե բախտդ բերել է, ու դու ծնվել ես քո հայրենիքում, քո ծննդավայրն ընդամենը մի գյուղ է կամ մի քաղաք, որը քո հայրենիքում է: Իսկ եթե ծնվել ես օտարության մեջ, ինչը որ մեր ցեղի հետ հաճախ պատահել է վերջին հարյուր եւ ավելի տարիների ընթացքում, դժվար ես ապրելու քո ծննդավայրում, որտեղ էլ որ լինի, քանի որ հայրենիքիդ կանչը, որը եթե նույնիսկ չես էլ տեսել, քեզ անվերջ անհանգստացնելու է:
Դուք` գրողներդ ու բանաստեղծներդ, քաղաքական գործիչներդ նաեւ շատ եք խոսում հայրենիքի մասին եւ փառաբանում նրա գեղեցիկ դաշտ ու սարերը, կորցրած ծովերն ու պահպանած լազուր լճերը:

Գովերգում ու չեք ճանաչում, թե որտեղ է հայրենիքը: Չէ՞ որ ցեղեր կան, ում հայրենիքը ի սկզբանե անապատն է եղել` արեւահալած անապատը, եւ նրանք սիրում են անջուր, անծառ իրենց անապատը, քանի որ այդ է իրենց հայրենիքը, ուր ամփոփված պահպանվում է իրենց արյան հիշողությունը, եւ բախտը անապատակյացի: Եվ նրանց հավերժորեն կանչում է անապատակյացի իրենց բախտը:

Դու ինձ հարցրիր` ի՞նչ է հայրենիքը, ու վախեցար լսել ինձ: Մի՛ վախեցիր: Պատկերացրու քո հնագույն նախնիների կողմից կառուցված մի շքեղ տաճար, որտեղից դուրս են հանում բոլոր հին աստվածների անդրիները, բոլոր սրբապատկերները, որ քանդակվել-նկարվել ու պահպանվել են հազարամյակներով, եւ տաճարն այդ սրբազան անմիջապես կվերածվի մի մեծ ու դատարկ շենքի, որտեղ բույն կդնեն չղջիկները, կամ քոչվոր հետապնդողները ոչխար կպահեն, իսկ ձեր փառաբանած գեղեցիկ դաշտ ու սարերը կվերածեն արոտավայրերի:
Քո հայրենիքը քո քսանհինգ հազար տարվա պատմությունն է, եւ քո այսօրը, ուր տերն ու ծառան դու ես…

Նահապետը լռեց, մտածեց երկար եւ հանկարծ ամպրոպաձայն ասաց մի խոսք, որն ինձ սարսռեցրեց.
-Մենք ազգովի գիտենք մի գաղտնիք, որը սակայն աշխարհն ու աշխարհի ժողովուրդները չգիտեն: Բայց թե ի՞նչ գիտենք մենք, մինչ օրս ինքներս էլ չենք գիտակցում: Երբ իմանանք, նորից կդառնանք աշխարհի ժողովուրդների հայրենիքը նախաստեղծ եւ պետությունը` սրբազան օրենքների…
Այսպես խոսում էր իմ Նահապետը, եւ ես աչքերս փակ լսում էի նրան ու հիշում Լեո անունով իմ յոթերորդ թոռնիկին ու մտածում, թե ինչ պիտի անեմ, որ նրան ուժեղ ու փառազարդ հայրենիք թողնեմ, թե չէ կանցնեն տարիներ, երբ ես չեմ լինի, իմ Լեոն ինձ՝ իր պապին հարց կտա.
-Հիշո՞ւմ ես Արեւմտյան Հայաստանը տեսնելուց հետո դու վերադարձար հիվանդ ու նեղացած քո պապերից: Եթե կարող էիր, ինչո՞ւ չարեցիր: Չէ՞ որ դու էլ ի՛մ պապն ես…

ՄԵՐՈՒԺԱՆ ՏԵՐ-ԳՈՒԼԱՆՅԱՆ

«Առավոտ»

31.08.2018