Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր
Տարիներ շարունակ թուրքական կառավարությունը բազմաթիվ ամերիկյան ընկերություններ է վարձել Վաշինգտոնում՝ լոբբիստական գործունեություն ծավալելու և իր անունից հանրային կապեր հաստատելու համար:
Նման ընկերություններ վարձելը շատ թանկ է և հիմնականում գումարի վատնում է, քանի որ նրանք ստեղծում են ավելի շատ փաստաթղթեր, քան իրական արդյունք: Սակայն, նրանք կարող են երբեմն նախապատրաստել հոդվածներ թուրք պաշտոնյաների անունից ու օգնել դրանք հրապարակել ամերիկյան թերթերում և կազմակերպել նրանց այցելություններն ու հանդիպումները Միացյալ Նահանգներում:
Թուրքական կառավարությունը ստիպված է խոշոր գումարներ ծախսել նման ընկերություններ վարձելու համար, քանի որ նա չի կարող ապավինել Ամերիկայի թուրքական համայնքին՝ իր անունից լոբբիստական գործունեություն ծավալելու կամ PR իրականացնելու, անկախ նրանից, թե ինչքան գումարներ են հատկացվում Անկարայից: Նույնը իրավիճակում են Ադրբեջանի կառավարությունն ու Ամերիկայի ադրբեջանական համայնքը: Ոչ թուրքական, ոչ ադրբեջանական համայնքները ակտիվ չեն ամերիկյան քաղաքականության մեջ և նրանք այդքան վաղուց գոյություն չունեն Միացյալ Նահանգներում, ինչպես հայկական համայնքը: Ահա թե ինչու Թուրքիան և Ադրբեջանն ապավինում են վճարովի լոբբիստներին՝ Միացյալ Նահանգներում իրենց շահերն առաջ մղելու համար:
Հաշվի առնելով ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի միջև հարաբերություններում տեղի ունեցած վերջին շրջադարձը, հավանաբար թուրքական կառավարության կողմից վարձված PR ընկերություններից մեկին խնդրել էին սյունակ նախապատրաստել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի անունից և օգտագործել իր կապերը՝ «Նյու Յորք թայմս» թերթում այդ հոդվածը հրապարակելու համար:
Բնականաբար, սյունակը պետք է ավելի շուտ արտացոլեր Էրդողանի տեսակետները, քան PR ընկերության ներկայացուցիչների: Հետաքրքիր կլիներ համեմատել ամերիկյան PR ընկերության առաջարկած առաջին տարբերակը վերջնականի հետ, որը վերանայվել էր Էրդողանի աշխատակազմի կողմից:
Դատելով Էրդողանի հոդվածի բովանդակությունից, կարելի է եզրակացնել, որ PR ընկերության առաջարկած տեքստը՝ գրված նրբանկատորեն և վարպետորեն, չի ընդունվել Անկարայի կողմից: Փոխարենը, այն ինչ հրապարակվել է «Նյու Յորք թայմս» թերթում՝ Էրդողանի բռնակալական և ամբարտավան կեցվածքին բնորոշ ճոռոմ հոդված է… Մերժելով PR ընկերության ավելի դիվանագիտական տեքստը, Էրդողանն իր հոդվածը դարձրել է անիմաստ՝ ամերիկյան հասարակության և կառավարության վրա որևէ դրական ազդեցություն թողնելու իմաստով:
Էրդողանի 2018 թ. օգոստոսի 10-ի քննադատական հոդվածը վերնագրված էր՝ «Ինչպես է Թուրքիան տեսնում ԱՄՆ-ի հետ ճգնաժամը», և ուներ հետևյալ ենթավերնագիրը՝ «Միացյալ Նահանգների դեմ Թուրքիայի միակողմանի գործողությունները կվնասեն ամերիկյան շահերին և կստիպեն Թուրքիային փնտրել այլ բարեկամներ ու դաշնակիցներ»։
Ընթերցողը չի տպավորվում հոդվածի նման վերնագրից՝ իր հակասական տոնի և սպառնացող լեզվի պատճառով, որը չի նպաստում ցանկացած վեճի լուծմանը: Ահա մի քանի օրինակներ Էրդողանի վիճելի տեսակետներից, որոնք տեղ են գտել նրա հակասական խմբագրական սյունակում:
– «… Միացյալ Նահանգները բազմիցս և հետևողականորեն չի հասկացել և չի հարգել թուրք ժողովրդի մտահոգությունները»:
Իսկ ի՞նչ կասեք թուրք ղեկավարի կողմից ամերիկյան ժողովրդի մտահոգությունները հասկանալու և հարգելու մասին… «Պոչը չի շարժում շանը…»։ Էրդողանը չի հասկանում, որ Թուրքիան ավելի շատ Միացյալ Նահանգների կարիքն ունի, քան Միացյալ Նահանգները՝ Թուրքիայի։ Երկար ժամանակ, Վաշինգտոնում թույլ ղեկավարության պատճառով, թուրքական կառավարությունը սանձարձակորեն վարվել է որպես ՆԱՏՕ-ի անդամ և ԱՄՆ դաշնակից։ Ինչքան շատ են ԱՄՆ ղեկավարները հարմարվում թուրքական վատ վարքագծին, նրանք այնքան ավելի թշնամական են դառնում։ Եթե տասնամյակներ առաջ Միացյալ Նահանգները Թուրքիային իր տեղը դներ, նա կսովորեր իրեն պահել որպես ԱՄՆ կրտսեր գործընկեր, ոչ թե որպես խուլիգան…
– Էրդողանը նախազգուշացնում է. «Եթե Միացյալ Նահանգները չսկսի հարգել Թուրքիայի ինքնիշխանությունը և չապացուցի, որ հասկանում է, թե ինչ վտանգների առաջ է կանգնած մեր ազգը, մեր համագործակցությունը կարող է վտանգվել… Թուրքիան այլընտրանքներ ունի։ Միակողմանիության և անհարգալից վերաբերմունքի այս միտումը չփոխելու դեպքում, մենք ստիպված կլինենք փնտրել նոր բարեկամներ և դաշնակիցներ»։
Սա դատարկ սպառնալիք է։ Թուրքիան ազատ է դիմելու Ռուսաստանին կամ Չինաստանին և կորցնելու Միացյալ Նահանգների ու Արևմտյան Եվրոպայի աջակցությունը: Ժամանակն է, որ ՆԱՏՕ-ն դիտարկի Թուրքիային դաշինքից դուրս շպրտելու հնարավորությունը: Գնա՜ս բարով…
– Էրդողանը նաև մեղադրել է Միացյալ Նահանգներին Սիրիայում քուրդ մարտիկներին զինելու և այդ զենքերը «Սիրիայում, Իրաքում և Թուրքիայում» Թուրքիայի դեմ օգտագործելու մեջ։
Նախևառաջ, սուտ է, որ ամերիկյան զենքերը քրդերի կողմից օգտագործվել են Թուրքիայում: Երկրորդ, թուրքական ուժերն իրավունք չունեն ներխուժել Սիրիա և Իրաք՝ խախտելով նրանց տարածքային ինքնիշխանությունը:
Էրդողանը շարունակում է հակազդել նախագահ Թրամփի պահանջին՝ ազատելու ապօրինաբար պահվող ամերիկացի պատվելի Էնդրյու Բրանսոնին՝ խնդրելով Միացյալ Նահանգներին հարգել Թուրքիայի «դատական գործընթացը»: Ի՞նչ դատական գործընթաց Էրդողանի բռնապետության ներքո… Հազարավոր թուրքեր բանտարկվել են առանց պատշաճ դատավարության կամ նշույլ իսկ մեղավորության։ Եթե Էրդողանը խելք ունենար, նա վաղուց հրամայած կլիներ ազատ արձակել պատվելի Բրանսոնին, այդպիսով խուսափելով Միացյալ Նահանգների հետ ավելորդ առճակատումից։ Բայց քանի որ Էրդողանը և նրա կրտսեր եղբայրը՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, անհավասարակշիռ անձնավորություններ են, նրանք հակագովազդ են անում Թուրքիայի և Ադրբեջանի դեմ, որը որևէ PR ընկերություն չի կարող կարգավորել, անկախ նրանից, թե որքան գումար է վճարված։
Հետաքրքիր է, որ «Նյու Յորք թայմսը» նույն օրը, երբ տեղադրել էր Էրդողանի հոդվածը, հրապարակել էր նաև խմբագրական՝ դատապարտելով թուրք ղեկավարների «անամոթ վարքագիծը» պատվելի Բրանսոնին «շինծու մեղադրանքներով» պահելու համար, և հարց բարձրացնելով՝ «արդյոք Թուրքիան դե՞ռ Ամերիկայի դաշնակիցն է»։
Հետևաբար «Նյու Յորք Թայմս» թերթի խմբագրականը կործանեց որևէ օգուտ, որն Էրդողանն ակնկալում էր ստանալ իր քարոզչական հոդվածից, այդպիսով վատնելով խոշոր գումարներ, որոնք Թուրքիան ծախսել էր հանրային կապերի վրա։
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի
