Ռուսա Մեծ արքան իր բազմաթիվ տիրապետումների ընթացքում երբ գրավեց խեթերի երկիրը, և երբ Արարատի Ռուսա Մեծ թագավորին արդեն ենթակա Սուբլիմաս թագավորի թոռ Թութխալիսը իր պալատում մեծամեծ պատիվներ էր տալիս նրան, տարօրինակ բան տեղի ունեցավ՝ լաց լինելով հանդիսության դահլիճ մտավ յոթ տարեկան մի երեխա, և հայր թագավորը հանդիմանեց նաժիշտներին ու գոռաց իր զավակի վրա, որ նա դադարեցնի լացը:
– Մի՛ սաստիր երեխային,- ասաց Ռուսա թագավորը,- քանի որ մարդու հիշողությունը կարճ է, իսկ վերհուշը՝ ցավագին, միևնույն է, նա մեր լեզուն չի հասկանալու:
Չգիտի՝ ինչո՞ւ ենք մենք այստեղ և ի՞նչ ենք անում, թերևս մենք պիտի լսենք իրեն, իսկ ում լսում են, նա է մեծը, արքա՛: Ու այսօր մեզանից ոչ մեկը չգիտի՝ երբ նա մի օր մեծանա, արքա՞ կդառնա, թե՞ արքայասպան ավազակ: Այնպես որ, արքա՛, այս պահին դու և ես կանգնած ենք անհայտի առջև, իսկ անհայտը տիրական է, ավելին է, քան իմ և քո հզորությունը: Այո՛, և այս լաց լինող երեխան է, որ մի օր մեծանալու է ու բերելու կամ քո փառքը, կամ իմ մահը, որ քեզ ստրկացրել եմ: Այնպես որ, թող միասին լսենք նրա լացը:
Պալատականները ուշադիր լսում էին երկու թագավորների զրույցը:
– Լսի՛ր ինձ, արքա՛,- շարունակեց Ռուսա Մեծը,- և մի նեղացիր ինձանից, եթե ես վիրավորում եմ քեզ, բայց քո յոթնամյա լացող զավակին արդեն թագավոր ես հռչակել ինձանից թաքուն, և մի՛ մոռացիր, որ դու ինձ խաբել ես՝ դրժելով հավատարմությունդ, ուստի ես գրավել եմ քո երկիրը…
Ինչպես տարիներ առաջ մի օր ես չնեղացա այն անսանձ հրաշալի նժույգից, որին վարժեցնելու ընթացքում առաջին օրն ինձ քացահարեց և խփեց ուղիղ իմ բերանին, երբ ես գրեթե քո տղայի տարիքին էի: Իմ ատամներից մեկը թռավ դուրս, հիշում եմ, լաց էի լինում ցավից, բայց երբ տեսա հորս՝ արքային, ամաչեցի լաց լինելուց: Հիմա իմ բոլոր ատամներն իրենց տեղում են՝ բացի մեկից, և գուցե ձիու այդ հարվածն էր պատճառը, որ իմ բոլոր ատամներն այս տարիքում տեղում են. այդպես էլ կյանքն է, արքա՛, և ես այսօր իմ նժույգից շնորհակալ եմ:
Ռուսա արքան վերցրեց գինու գավաթը, բարձրացրեց գլխից վեր և շարունակեց խոսքը.
– Կյանքը, արքա՛, այնպես է կառուցված, որ հաճախ մեզ թվում է, թե մենք աստվածներ ենք անմահ և աշխարհում մենք ենք տեր ու տնօրեն և մենք ենք ղեկավարում, այնինչ դա բոլորովին էլ այդպես չէ, քանի որ պետությունները ղեկավարում են ոչ թե թագավորները, այլ նրանց կանայք և զավակները, ինչպես քո լացող տղան, ում համար էլ դու թագավոր ես դարձել…
Եվ հիմա թող լռեն բոլոր բամբիռները, և թող պարուհիները խոնարհվեն, որովհետև մենք դիմավորում ենք խեթերի վաղվա թագավորին, որը լացով մտավ դահլիճ և, ինչպես բոլոր արքաները, լացով էլ հեռանալու է:
Արքաների կենացը,- ասաց Ռուսա թագավորը և պարպեց գավաթը մինչև վերջ:
ՄԵՐՈՒԺԱՆ ՏԵՐ-ԳՈՒԼԱՆՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ,
03.08.2018
