ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ծավալուն հարցազրույց է տվել ռուսական «Էխո Մոսկվի» ռադիոկայանի գլխավոր խմբագիր Ալեքսեյ Վենեդիկտովին: Հարցազրույցն առանց խմբագրական միջամտության ներկայացնում ենք թարգմանաբար:
-Շնորհակալություն, պարո՛ն վարչապետ, որ ընդունեցիք մեզ: Եվ առաջին հարցը մեր կայքից, մի մարդ հարցնում է. «Հարցրեք նրան՝ ծա՞նր է Մոնոմախի գդակը»:
-Ինձ համար մեծ պատիվ է ունենալ իմ ազգի լիարժեք վստահությունը: Եվ ծանրը գդակը չէ, այլ վախը: «Վախը» չէ: Այո՛, կարելի է և «վախ» ասել… հիասթափեցնել այդ ժողովրդին, հիասթափեցնել ժողովրդին և… Այսինքն` չարդարացնել այն հույսերը, որ կապում են մեր կառավարության հետ, ինձ հետ և այլն:
Բայց ընդհանուր առմամբ, ասում եմ, ինձ համար մեծ պատիվ է ծառայել հայ ժողովրդին, ծառայել Հայաստանի Հանրապետությանը:
-Բայց դա պատիվ է, ու նաև բեռ: Ու դա նաև պատասխանատվություն է: Պատիվը մենք բոլորս սիրում ենք, իսկ պատասխանատվությունը բոլորս չէ, որ սիրում ենք:
-Դե հա, իհա՛րկե: Եվ այդ բեռը ես ինձ վրա վերցրել եմ ոչ թե հարկադրաբար, այլ իմ կամքով: Եվ ես… Ինձ համար մեծ բավականություն է կրել այդ բեռը:
-Մենք հիմնականում այսօր կխոսենք ռուս-հայկական հարաբերությունների մասին, քանի որ այն ռուսական լսարանի համար է: Ասացե՛ք, խնդրեմ, երբ Դուք սկսեցիք շփվել մեր նախագահի հետ, Դուք նրան շփման մեջ ավելի հե՞շտ էիք պատկերացնում, թե՞ ավելի բարդ:
-Անկեղծ ասած, ես նրան շատ ավելի բարդ էի պատկերացնում։ Քանի որ ինձ համար շատ հաճելի անակնկալ էր, որ նա շատ անկեղծ և ուղիղ մարդ է։ Ի՞նչն է ինձ դուր գալիս մեր հարաբերություններում։ Այն, որ մենք ամեն ինչի մասին խոսում ենք ուղիղ և անկեղծ: Եվ Մոսկվա կատարած իմ վերջին այցից հետո ես ասացի, որ մեր հարաբերությունները, Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև հարաբերությունները պետք է լինեն հարաբերություններ առանց մութ անկյունների։ Ի՞նչ է դա նշանակում։ Դա չի նշանակում, որ մենք միշտ ամեն հարցում համաձայն ենք լինելու միմյանց հետ։ Դա նշանակում է, որ մենք միշտ անկեղծ ենք լինելու միմյանց հետ։ Դա… Ես կարծում եմ, որ ամենամեծ բարեկամությունն այն է, երբ երկու պետությունները, երկու մարդ նայում են միմյանց աչքերի մեջ և խոսում ուղիղ, անկեղծ և ազնիվ։
-Իսկ եթե ոչ թե աչքերին նայելով, այլ հեռախոսո՞վ, պարո՛ն վարչապետ։ Դուք երկու օր առաջ խոսեցիք նախագահի հետ։
-Դե, ես հիշում եմ նրա աչքերը, նա էլ՝ իմը։
-Նրանց հետաքրքրում է ով է Փաշինյանը և նրա թիմը: Ռուսաստանի նկատմամբ։
-Դե, դուք գիտեք, երբ ես նախքան հեղափոխության հաղթանակը հանդիպեցի մի խումբ ռուս խորհրդարանականների հետ, և նրանք ինձ ասում էին. «Գիտեք, Ռուսաստանը որոշ հարցեր ունի ձեր կապերի վերաբերյալ և այլն, կենսագրության վերաբերյալ և այլն»։ Ես նրանց ասացի. «Լսե՛ք, ընկերնե՛ր, մենք խոսում ենք մի երկրի մասին, որն ունի աշխարհում ամենահզոր և արդյունավետ հատուկ ծառայություններից մեկը: Եթե դուք այս պահին դեռ չունեք…
–Դուք ինչ է, Ճապոնիայի լրտե՞ս եք:
-… չունեք ձեր հարցերի բոլոր պատասխանները, դա ձեզ պետք է անհանգստացնի, որովհետև դուք գիտեն, ես ընդհանրապես հանրային մարդ եմ, և իմ կյանքը բառացիորեն 1991թ.-ից, անգամ մինչ դա, երբ դեռ 16-ամյա ուսանող էին, իմ կյանքը եղել է հանրային, և իմ կյանքում որևէ գաղտնիք չկա: Եվ պարզապես պետք էր նայել մամուլը 1991թ. հետո և գործնականում իմանալ՝ ում հետ եմ ես շփվել, ում հետ եմ խոսել, ում հետ հանդիպել, ինչ մտածել, ինչպես մտածել, ինչպիսին են իմ հայացքները, ինչ զարգացում են դրանք ապրել և այլն:
-Բայց, տեսեք, ես խորհրդարանական չեմ, և փառք աստծո, ես պատասխանատվություն չունեմ: Ես անպատասխանատու լրագրող եմ, և հետևաբար Ձեզ հարցնում եմ ահա թե ինչ: Ես նայեցի Ձեր հարցազրույցը Euronews-ին և հասկացա, որ Հայաստանը կձգտի ՆԱՏՕ-ի անդամակցության: Ես կարծում եմ, նրանք Ձեզ հարցրել են:
-Ո՛չ, իհա՛րկե ոչ:
-Ինչո՞ւ ոչ, այ ինչո՞ւ ոչ:
-Որովհետև մենք հիմա ՀԱՊԿ անդամ ենք, և մենք այժմ ասում ենք, որ մեր նպատակն այն է, որ Հայաստանի անդամակցությունն այդ կազմակերպությանը դառնա ավելի ու ավելի արդյունավետ: Մենք որոշակի հարցեր ունենք ՀԱՊԿ մեր գործընկերների հետ, և այժմ մեր նպատակն է այդ կազմակերպությունը դարձնել առավել արդյունավետ:
-Եվ չփախչել նրանից ՆԱՏՕ:
-Այո՛, իհա՛րկե:
-Բայց Դուք գնացիք ՆԱՏՕ:
-Այո՛, գիտեք, ես գնացի ՆԱՏՕ, և մենք, Հայաստանն արդեն երկար ժամանակ մասնակցում է այդ ծրագրին: Այդ ի՞նչ էիք ասում: Ինչի՞ն էի մասնակցում: Ես մասնակցում էի հավաքի, գագաթնաժողովի… Ոչ թե ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի, այլ այն երկրների գագաթնաժողովին, որոնք մասնակցում են ՆԱՏՕ-ի շրջանակում Աֆղանստանի խաղաղապահ առաքելությանը:
Այսինքն` ՆԱՏՕ-ի շրջանակում մենք ունենք որոշակի ծրագրեր, մենք մասնակցել ենք դեռ Կոսովոյի խաղաղապահ առաքելությանը, մենք ունենք ընդհանուր ծրագրեր, մենք առաջին տարին չէ, որ համագործակցում ենք ՆԱՏՕ-ի հետ, դա բավականին երկար է ձգվում, շատ երկար: Եվ դա կշարունակվի:
-Այդ կապակցությամբ նույնպես…
-Եվ այդ համագործակցությունը որևէ կերպ համագործակցություն չէ ինչ-որ մեկի դեմ: Այդ համագործակցությունը նաև տարածաշրջանային համագործակցության մեթոդ է. դրա շրջանակում մենք համագործակցում ենք նաև Վրաստանի հետ, քանի որ, ցավոք, մենք և Վրաստանն այդ հարցով ունենք տարբեր արտաքին քաղաքականություն, և մենք պետք է ինչ-որ կերպ այդ իրավիճակը հավասարակշռենք: Եվ մեզ համար ՆԱՏՕ-ի շրջանակում շատ կարևոր են նաև մեր հարաբերությունները Վրաստանի հետ:
-Ներեցեք, ուղիղ, գուցե և հիմար հարց. Ձեզ չե՞ն առաջարկել՝ «Ճանաչե՛ք Ղրիմը, և մենք կճանաչենք Ղարաբաղը»:
-Ո՛չ, չեն առաջարկել…
-Անգամ պատգամավորնե՞րը:
-Ո՛չ:
-Տարօրինակ պատգամավորներ: Դե լավ: Եկեք Ղարաբաղի մասին խոսենք: Դուք մի շատ կարևոր արտահայտություն եք արել: Ես այն չհասկացա: Դուք ասացել եք, որ… Մոտավորապես… Ուղղե՛ք ինձ, եթե սխալվեմ… որ Ղարաբաղի հարցը (իմաստն այդ էր) Ռուսաստանի ձեռքում է:
-Ո՛չ, ես այդպես չեմ ասել:
-Բացատրե՛ք՝ ինչ նկատի ունեիք:
-Ո՛չ, ես այլ բան եմ ասել: Ես ասել եմ, որ այժմ մեր տարածաշրջանում շատ լարված իրավիճակ է: Ես նկատի ունեի Ադրբեջանի ագրեսիվ քաղաքականությունը: Եվ կա պատերազմի շատ մեծ հավանականություն: Եվ ես ասել եմ, որ մենք պետք է պատրաստ լինենք պատերազմի:
Բայց ես այլ բան եմ ասել: Որ ես և բոլոր հայերը, և բոլորը Հայաստանում համոզված են, որ Ռուսաստանն ունի բոլոր միջոցները՝ թույլ չտալու լարվածության նոր ալիք մեր տարածաշրջանում և զսպելու Ադրբեջանին Հայաստանի և Ղարաբաղի վրա հարձակումից: Եվ դրանից հետո ես ասել եմ. «Ես չեմ կարող չհավատալ, ես չեմ կարող չհավատալ, որ Ռուսաստանը չի օգտագործի այդ հնարավորությունները՝ պատերազմը կանխելու համար»: Ես ասել եմ, որ Ռուսաստանն ունի բոլոր օջախները, բոլոր հնարավորությունները՝ պատերազմ թույլ չտալու համար, և ես չեմ կարող որևէ կերպ հավատալ, որ մեր ռազմավարական գործընկերը, մեր բազմադարյա եղբայրը և բազմադարյա բարեկամը պատերազմ թույլ կտա: Ես չեմ կարող դրան հավատալ:
-Իսկ ինչու՞ է նման խոսակցություն առաջացել: Որովհետև Ռուսաստանը զե՞նք է վաճառել Ադրբեջանին: Դուք այդ մասին խոսե՞լ եք Պուտինի հետ:
-Այո՛, խոսել եմ:
-Նա երևի Ձեզ ասել է՝ «Դա բիզնես է»:
-Դե, մենք խոսել ենք…
-Չէ, իմաստը նկատի ունեմ, ոչ թե մեջբերումը (բառացի-խմբ.):
-Դե, իմաստը, կարծում եմ, որ այդ զրույցի վերաբերյալ երկու երկրների դիրքորոշումները հանրային կերպով հնչել են, և ես չէի ցանկանա այժմ բացել մեր զրույցի մանրամասները:
-Տեսեք, պարո՛ն վարչապետ: Ես փորձում եմ հասկանալ՝ ինչ միջոցով Ռուսաստանը կարող է, ինչպես Դուք եք ասում, զսպել Ադրբեջանին: Ես հասկանում եմ զենքի էմբարգո:
-Ոչ-ոչ, դա…
-Դա այլ բան է:
-Զենքի էմբարգոն այլ բան է, և այդ խոսակցությունը մենք կշարունակենք ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև Բելառուսի, ՀԱՊԿ-ում մեր գործընկերների հետ: Քանի որ մենք ընդհանուր Անվտանգության կազմակերպության անդամ ենք: Բայց տվյալ պահին իմ մամուլի ասուլիսի ժամանակ ես նկատի ունեի Ռուսաստանի քաղաքական, աշխարհաքաղաքական, տնտեսական ազդեցությունը, Ռուսաստանի հնարավոր ազդեցությունը մեր տարածաշրջանում: Եվ ես կարծում եմ, որ, այո՛, Ռուսաստանն ունի բոլոր օջախները՝ պատերազմ թույլ չտալու համար, և ես հավատում եմ և չեմ կարող չհավատալ, որ Ռուսաստանը կհրաժարվի օգտագործել այդ օջախները՝ պատերազմը կանխելու համար:
-Այս առումով ես գիտեմ, որ մի քանի անգամ նախագահ Պուտինը հանդիպում է կազմակերպել Ադրբեջանի նախագահի և Հայաստանի ղեկավարության միջև… Արդյոք որևէ ձևաչափ նախատեսվո՞ւմ է մոտ ապագայում:
-Դե, գիտեք, Ռուսաստանի նախագահն արդեն առաջին քայլն արել է: Երբ ես Մոսկվայում էի Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության բացմանը, Վլադիմիր Վլադիմիրովիչն ինձ ծանոթացրեց Ադրբեջանի նախագահի հետ: Մենք նրա հետ ծանոթացանք: Պարզապես խնդիրն այն է, որ, ցավոք, այդ ծանոթությունը շատ արդյունավետ չեղավ, քանի որ Իլհամ Ալիևը նույնպես մասնակցում էր ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին, բայց այնտեղ մենք պարզապես չբարևեցինք միմյանց, քանի որ, դե, այդպես ստացվեց:
-Բայց Դուք կարող եք զանգահարել:
-Գիտեք, այո՛, դա լավ գաղափար է, բայց ես չունեմ նրա հեռախոսահամարը:
-Ես հիշեցնեմ, Նիկոլ Փաշինյան, Հայաստանի վարչապետ: Ձեր որդին իսկապե՞ս ծառայում է Ղարաբաղում:
-Այո՛:
-Եվ այսօր կարդացի, որ նա ծառայում է առաջնագծում:
-Դե, ես չեմ կարող ասել, որովհետև, հասկանում եք, դա կարող է…
-Դե բայց ոչ տնտեսական զորամասում:
-Դե, ոչ, իհարկե, ոչ տնտեսականում:
-Ինչու՞ եք Դուք նրան այնտեղ ուղարկել:
-Դե, գիտեք…
-Դուք՝ որպես վարչապետ, կարող էիք նրան այլ տեղ դասավորել: Զիմբաբվեի ռազմական կցորդ:
-(ծիծաղում է) Դե… Զիմբաբվեում, ցավոք, մենք դեսպանատուն չունենք, դրա համար այդպես չարեցի, ինչպես դուք ասացիք: Շատերը դա… Այն, որ իմ որդին մեկնել է Ղարաբաղ… Դե նա այնտեղ կամավոր է մեկնել… դա շատ կարևոր է, և շատերը դա մեկնաբանում են որպես ագրեսիվ ժեստ:
-Այո, այդպես էլ…
-Ընդհակառակը:
-Ընդհակառա՞կը:
-Ընդհակառակը: Դա խաղաղասիրական ժեստ է, քանի որ, ես կարծում եմ, մենք բոլորս հասկանում ենք, որ երբ ես իմ որդուն ուղարկում եմ Ղարաբաղ, ես չեմ ցանկանում, որ այնտեղ պատերազմ սկսվի: Եվ, աստված մի արասցե, իմ որդին և իմ հայրենակիցների որդիները և Ադրբեջանի որդիները, ադրբեջանցի շարքային քաղաքացիների որդիները զոհվեն: Դա տրամաբանական չէ. չէ՞ որ եթե ես… Ինձ համար, իհարկե, դա խնդիր է. ես չեմ ցանկանում, որ նման բան պատահի: Ես ուրախ կլինեի, եթե Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն էլ իր որդուն ուղարկեր այնտեղ ծառայելու: Քանի որ եթե նրա որդին էլ այնտեղ ծառայեր, միգուցե դա… Ես դա կընկալեի որպես խաղաղասիրական ժեստ, քանի որ ես… Մենք բոլորս էլ վստահ կլինեինք, որ պարոն Ալիևը նույնպես չի ցանկանա, որ իր որդին զոհվի:
-Իսկ ինչու՞ եք Դուք կարծում, որ պատերազմի սպառնալիքն աճում է: Ի՞նչ նախանշաններ կան:
-Դե, Ադրբեջանի իշխանությունների հռետորաբանությունը:
-Դե, հռետորաբանությունը, հասկացեք…
-Դե, գիտեք, հռետորաբանությունը… Ի՞նչ է իրականությունը: Իրականությունը այն բանի շարունակությունն է, ինչ մենք մտածում ենք: Հնարավոր չէ իրականում անել մի բան, եթե մենք այդ մասին չենք մտածում: Իսկ մենք ասում ենք այն, ինչ մտածում ենք: Ամեն դեպքում ես սովոր եմ այդպես անել: Ես ասում եմ այն, ինչ մտածում եմ: Ես սովոր չեմ մտածել մի բան…
-Դա վտանգավոր է:
-Դե, չգիտեմ՝ վտանգավոր է դա, թե ոչ, բայց ես միշտ այդպես եմ գործել:
-Իսկ Դուք ընդհանրապես տեսնու՞մ եք ձեր կյանքի, ու հույս ունեմ նաև իմ կյանքի ընթացքում Ղարաբաղի խնդրի լուծման հնարավորություն:
-Այո՛, իհա՛րկե: Այո՛, իհա՛րկե:
-Դե, Դուք հավատում եք, իսկ նրանք չեն… Ահա, փոխզիջումային լուծու՞մ:
-Դուք շատ ճիշտ բան ասացիք՝ «փոխզիջում»: Եվ շատերը մեզ հարցնում են՝ «Իսկ դուք պատրա՞ստ եք փոխզիջման»: Բայց գիտե՞ք, ոչ մեկ չի հարցնում՝ «Իսկ Ադրբեջանը պատրա՞ստ է փոխզիջման»:
Ես ասում եմ, որ մենք ադեկվատ կլինենք ցանկացած իրավիճակում: Եվ այժմ… Ես արդեն ասացի, որ այն, որ իմ որդին ծառայում է Լեռնային Ղարաբաղում, դա խաղաղասիրական ժեստ է: Դա նշանակում է, որ ես պատերազմ չեմ ուզում: Բայց դա նաև նշանակում է, որ ես չեմ խնայի ոչինչ, ոչինչ՝ պաշտպանելու իմ ժողովրդին, իմ երկիրը: Բայց մենք պատերազմ չենք ուզում: Բայց մենք, իհարկե, կկռվենք, եթե Ադրբեջանը հարձակում գործի, պատերազմ սկսի:
Բայց ոչ մեկ չի հարցնում՝ «Իսկ Ադրբեջանը պատրա՞ստ է փոխզիջման»:
-Երբ ես հասնեմ նախագահ Ալիևի մոտ, ես կտամ այդ հարցը:
-Դե… հա, տվեք նրան այդ հարցը:
-Եվ կխնդրեմ նրա հեռախոսահամարը Ձեզ համար:
-Այո՛:
-Այո՛: Ասացեք, խնդրեմ, պարոն վարչապետ: Ես հիմա Ձեզ… Մենք խոսում ենք Ղարաբաղի մասին, և ես հիշեցի, որ հսկայական թվով հայ փախստականներ 90-ականներից ապրում են Ռուսաստանում:
-Այո՛:
-Եվ նրանք տեղ չունեն վերադառնալու: Դուք այդ խնդիրը որևէ կերպ քննարկե՞լ եք:
-Դուք նկատի ունեք Բաքվի՞, Ադրբեջանի՞ փախստականներին:
– Հա, հա, հա:
-Գիտեք, կոնկրետ այդ հարցը ես չեմ քննարկել, քանի որ… Դա մի հարց է, որը պետք է քննարկվի ղարաբաղյան հակամարտության համատեքստում և Հայաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունների միջև համատեքստում:
-Բայց ադրբեջանցի փախստականներ էլ կան: Բայց նրանք չեն ապրում Ռուսաստանում: Ես Ռուսաստանից եմ, դրա համար ես հարցնում եմ նրանց մասին, ովքեր ապրում են Ռուսաստանում:
-Այո՛:
Այսինքն` այդ հարցն առայժմ այդպե՞ս, ամբողջությա՞մբ…
– Դե, գիտեք…
-Նրանք առանց քաղաքացիության ռուսական…
– Շատ հաճախ Ադրբեջանն է բարձրացնում այդ հարցը:
– Դե, հաշվեք, ես բարձրացրի:
-Դե գիտեք, շատ փախստականներ կան, մի քանի հարյուր հազար կամ անգամ ավելի, բայց չգիտես ինչու նրանք չեն ասում, որ շատ հայեր փախել են Ադրբեջանից և փախել են առանց որևէ բանի: Առանց որևէ բանի: Նրանք ոչ թե պարզապես փախստականներ են, նրանք փրկվել են փախուստով, որովհետև նրանց մորթում էին Բաքվում, Սումգայիթում, Կիրովաբադում: Ամեն տեղ Ադրբեջանում: Եվ ղարաբաղյան հակամարտությունը դարձել է այդպիսին, քանի որ ադրբեջանցիները խորհրդային բանակի օգնությամբ սկսեցին մորթել հայերին: Բայց ոչ մեկ չի հարցնում «Իսկ եղե՞լ է Հայաստանում որևէ դեպք, երբ ադրբեջանցիների դեմ, որոնք նույնպես քիչ չէին Հայաստանում, որևէ բռնի գործողություն իրականացվի»:
-Բայց Ղարաբաղում: Ու այդ 11 թե քանի շրջանները…
-Գիտեք, Ղարաբաղն այն ժամանակ, այդ ժամանակ Ղարաբաղը ԼՂԻՄ էր, Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում: Դա շատ կարևոր է: Բայց Լեռնային Ղարաբաղը երբեք չի եղել անկախ Ադրբեջանի կազմում: Եվ Լեռնային Ղարաբաղն Ադրբեջանի կազմի մեջ է մտել Խորհրդային Միության օրենքներով: Դա շատ կարևոր է արձանագրել:
Ես այլ բան եմ ասում: Որ ադրբեջանցիները, որոնք Հայաստանում էին, նրանք չեն փախել Հայաստանից: Նրանց Հայաստանի իշխանությունները շատ քաղաքակիրթ ձևով ուղեկցել են, և չի եղել բռնության որևէ դեպք: Հայաստանի տարածքից:
–Ասացե՛ք, խնդրեմ: Հարցնում են կայքում մեր ունկնդիրները (ես նայեցի. այնտեղ կար ավելի քան հարյուր հարց). «Ռուսական զորքերն ի՞նչ դերակատարություն ունեն Հայաստանի տարածքում»: Ի նկատի ունեն սահմանապահները և մասնավորապես 102-րդ ռազմաբազան:
– Այո: Ռուս սահմանապահները պահպանում են Թուրքիայի և Հայաստանի միջև սահմանը: Եվ դա շատ անհրաժեշտ է Հայաստանին, քանի որ մեզ համար շատ լավ է, որ մենք փաստացիորեն ազատված ենք, մեր զինված ուժերը ազատված են այդ պարտավորությունից: Քանի որ մեզ համար մեծ ծանրաբեռնվածություն կլիներ ստանձնել այդպիսի երկար սահմանի պաշտպանության պատասխանատվությունը:
Ինչ վերաբերում է 102-րդ…
-Ու նաև իրանական սահմանը, հայ-իրանական սահմանը:
-Այո՛, հայ-իրանականը նույնպես: Այո՛:
– Այսինքն դուք չե՞ք պատրաստվում նրանց դուրս հանել:
– Դե, իհա՛րկե: Ես այդ մասին բազմիցս հայտարարել եմ: Եվ, ցավոք սրտի, այն բանից հետո… Դա չունի… Ցավոք, իմ այդ հայտարարությունները չեն նկատվում որոշ ռուս քաղաքագետների, փորձագետների և այլոց կողմից:
– Դե, Դուք էլ կրկնեք:
– Դե, ես արդեն ասացի: Ինչ վերաբերում է 102-րդ ռազմաբազային, այն Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության համակարգի շատ կարևոր մասն է: Քանի որ մենք ունենք պայմանագրեր, և այդ պայմանագրերով այդ ռազմաբազան ունի որոշակի պարտավորություններ: Դա չի նշանակում, որ մենք չունեք ոչ մի խնդիր ռազմաբազայի գործունեության հետ կապված և այլն, և այլն: Սակայն, ընդհանուր առմամբ, ես ասացի, որ Հայաստանում ռուսական 102-րդ ռազմաբազայի գոյությունը համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերին: Դա չի նշանակում, որ համապատասխանում է իմ պատկերացումներին կամ այս կամ այն կառավարության պատկերացումներին: Դա համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերին: Դա բոլորին պարզ է:
–Այսինքն, այլ կերպ ասած, այս պատմության մեջ սահմանապահների և 102-րդ բազայի հարցում ստատուս-քվոն պահպանվու՞մ է:
– Այո՛, իհա՛րկե:
– Դրա հետ կապված ծագեց ևս մեկ հարց: Երբ ես պատրաստվում էի, ուշադրություն դարձրեցի նրան, որ Հայաստանի և Եվրոպական միության միջև կա էներգետիկայի վերաբերյալ մի վավերացված համաձայնագիր: Դուք գիտեք, որ էներգետիկան լուրջ պատմություն է: Եվ ես Ձեզ ուղիղ հարց եմ տալիս ատոմային իրավիճակի վերաբերյալ: Պատրաստվու՞մ եք արդյոք զարգացնել այն: Կամ պատրաստվու՞մ եք այն թողնել, կամ պատրաստվու՞մ եք այն փակել: Քանի որ Ռուսաստանը այնտեղ ներդրումներ է կատարում, իհարկե, սա կրկին ռուսական լրագրողի հարց է:
– Դե, իհարկե, մենք հիմա աշխատում ենք, որպեսզի երկարաձգենք մեր ատոմակայանի շահագործման ժամկետը: Եվ Հայաստանի համար շատ կարևոր է ունենալ ատոմային էներգիա, և մենք հիմա հույս ունենք երկարաձգել ատոմակայանի շահագործման ժամկետը մինչև 2040 թվականը և մինչ այդ փորձել կառուցել նոր ատոմակայան: Եվ ես հույս ունեմ, որ Ռուսաստանը մեզ կօգնի այդ հարցում: Քանի որ, ցավոք, այս պահին մենք չունենք բավարար ֆինանսական միջոցներ, որպեսզի ինքնուրույն սկսենք այդ գործընթացը:
Սակայն եթե Ռուսաստանից մեր գործընկերները օգնեն մեզ, մենք հաճույքով (դա կանենք-խմբ.), և մենք շատ ենք շահագրգռված այդ թեմայով: Մենք չենք պատրաստվում փակել մեր ատոմակայանը:
–Այս առումով՝ երկաթուղու հետ կապված խնդիրը: Մենք ունենք դեռևս 5 րոպե: Ո՞վ է մեղավոր, որ Ռուսաստան-Հայաստան երկաթուղին ինչ-որ չի գործում:
– Դե…
– Որտե՞ղ է խնդիրը: Ո՞վ չի ուզում:
– Մեղավոր է աշխարհաքաղաքական իրավիճակը:
–Դե՛, պարոն վարչապետ: Այդ աղջկան ես չեմ ճանաչում (աշխարհաքաղաքական իրավիճակը): Ռուսաստանը պատրա՞ստ է այն շահագործել, դուք պատրա՞ստ եք, վրացիները պատրա՞ստ են, աբխազները պատրա՞ստ են: Ո՞վ պատրաստ չէ:
-Հիմա, գիտեք, ես… Ես մտածում եմ հիմա մի գործընթաց է ընթանում, երբ շվեյցարական ընկերությունը պետք է խաղա միջնորդի դեր՝ կապված տրանսպորտային փոխադրումների հետ: Սակայն դա ոչ մի կերպ կապված չէ Աբխազիայի երկաթգծի հետ, դա կապված է ավտոմոբիլային ճանապարհների հետ, և ես հույս ունեմ, որ… որպեսզի Վերին Լարսին այլընտրանքային ճանապարհ ունենանք: Եվ ես մտածում եմ, որ այդ հարցին մենք պետք է մոտենանք փուլերով: Եվ եթե մեզ հաջողվի անգամ փոքր քայլերով առաջ գնալ, դա շատ դրական է, և մենք չպետք է փորձենք ամեն ինչ լուծել միանգամից, այլ փոքր քայլերով առաջ գնալ:
-Ինձ մոտ տպավորություն է, որ Դուք ուզում եք խորամանկել, Դուք որոշել եք, շրջանցելով այս խնդիրը, լուծել տրանսպորտային հարցը: Շրջանցելով երկաթուղու խնդիրը: Ո՞չ:
-Ո՛չ: Ես մտածում եմ, որ հիմա մենք պետք է… Այդ հարցը նույնպես մեզ հետաքրքրում է, և մենք կօգտագործենք բոլոր հնարավորությունները, որպեսզի քննարկենք այն՝ երկաթուղու հարցը, մեր վրացի գործընկերների, մեր ռուս գործընկերների հետ: Եվ որպեսզի, իհարկե, դա բխի Հայաստանի շահերից: Դա նաև… Եվ մենք հույս ունենք, որ… Եվ մենք, իհարկե, կանենք մեզնից կախված ամեն ինչ, որպեսզի այդ հարցում ունենանք բեկում:
Սակայն ես ուզում էի ասել, որ, այս շվեյցարական ընկերության հետ կապված հարցը ընդհանրապես այլ հարց է:
-Ես լսեցի: Եվ վերջին հարցը, պարոն վարչապետ: Ահա թե ինչ: Ռուսաստանում շատ են էթնիկ հայերը, այդ թվում՝ Ռուսաստանի քաղաքացիների շրջանում: Չե՞ք պատրաստվում որևէ մեկի կանչել ձեր թիմ:
– Դե, իհարկե, ես պատրաստվում եմ: Սակայն խնդիրը նրանում է, որ մենք ունենք մեծ խոչընդոտ մեր Սահմանադրության մեջ, քանի որ այն մարդիկ, որոնք, այդ քաղաքացիները… Նախարար, օրինակ, կարող է նշանակվել միայն այն քաղաքացին, ով վերջին 5 տարիների ընթացում ունի միայն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիություն և մշտական հիմունքներով բնակվել է Հայաստանի Հանրապետությունում:
Եվ հիմա մենք պատրաստվում ենք փոխել Սահմանադրության այդ հոդվածը, որպեսզի հնարավորություն լինի օգտագործել մեր սփյուռքի պոտենցիալը, այդ թվում՝ ռուսական համայնքի, որպեսզի հրավիրենք նրանց մասնակցել նոր Հայաստանի կառուցմանը:
-Ինձ համար անձնական հարց: Ե՞րբ գամ ընտրություններին: Սեպտեմբերի՞ն, թե՞ մայիսին:
-Դե…
-Ես կգամ:
-Ե՛վ սեպտեմբերին, և՛ մայիսին, որովհետև մեզ մոտ սեպտեմբերին կլինեն Երևանի քաղաքապետի շատ կարևոր ընտրություններ: Իսկ ինչ վերաբերում է խորհրդարանի ընտրություններին, դա մենք կտեսնենք: Դա հնարավոր է, սկզբունքորեն և՛ հոկտեմբերին, և՛ նոյեմբերին, և՛ դեկտեմբերին, և անգամ մայիսին:
Պատրաստեց՝ Վիկտորյա ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆԸ
