Դարձյալ «մղձավանջի» եւ «դրախտի» մասին

1917 թվականին իշխանության եկած ռուս բոլշեւիկների համար ցարական ռեժիմը «մղձավանջ» էր, իսկ նրանք եկել էին «մեկ, առանձին վերցրած երկրում» դրախտ սարքելու: 1956 թվականին Խրուշչովը հայտարարեց, որ Ստալինի կառուցած սոցիալիզմը բավականին սխալ սոցիալիզմ էր, որում «անձի պաշտամունք» կար, իսկ նա «մարդկային դեմքով» սոցիալիզմ է կառուցելու: Բրեժնեւի ժամանակ դատապարտվում էր Խրուշչովի «վոլյունտարիզմը», Գորբաչովի ժամանակ՝ Բրեժնեւի «լճացումը», իսկ Ելցինը դարձյալ հայտարարեց, որ անցած 70 տարիները «մղձավանջ» էին: ՀՀՇ-ն Հայաստանում նույնպես այդ կարծիքին էր: Այնուհետեւ եկավ Քոչարյանը եւ հայտարարեց, որ ՀՀՇ-ական ռեժիմը «թալանչիների» եւ «մարդասպանների» ռեժիմ էր: Հիմա, կարծես թե, եկել է ժամանակը անցած 27 տարիները «մղձավանջ» անվանելու:

Նրանք, ովքեր գիտակից կյանք են ապրել մինչեւ 1990 թվականը, այդ մարդկանց մեծ մասը անկախ Հայաստանի տարիները «մղձավանջ» է համարում այն պատճառով, որ զրկվեց ապահով, բնականոն կյանքով ապրելու հնարավորությունից: Իմ հասակակիցներից շատերը (եկեք անկեղծ խոստովանենք) իրենց մեջ ուժ չեն գտնում ապրելու ներկայով, այսօրվա օրով, եւ նրանց ինքնահաստատման հիմնական ձեւը «հին, բարի ժամանակների» մասին խոսելն է՝ այն համակարգի, որը «սրանք քանդեցին»: Տարիքային այդ խմբի ներկայացուցիչները ողջունեցին «թավշյա հեղափոխությունը» եւ կարծում են, որ դրա արդյունքում, օրինակ, կվերագործարկվի «Նաիրիտը»: Նրանք, ովքեր ծնվել են 1990 թվականից հետո, անցած 27 տարին «մղձավանջ» են համարում, որովհետեւ «երկաթյա վարագույրի» բացակայության եւ տեղեկատվության մատչելիության պայմաններում հնարավորություն ունեն համեմատելու մեր երկրի եւ այլ երկրների վերջին 30 տարիների զարգացումը, եւ այդ համեմատությունը շատ դեպքերում մեր օգտին չէ: Իսկապես, ինչո՞ւ Հայաստանում այնպես չէ, ինչպես Չեխիայում կամ, ասենք, նույն Խորվաթիայում: Հետեւաբար մենք 27 տարի ինչ-որ հիմարություններով ենք զբաղվել, եթե, իհարկե, չենք «պայքարել ռեժիմի դեմ»: Այ, հիմա եկել է հեքիաթային երկիր կառուցելու ժամանակը:

Իրականում անցյալն ու ներկան հակադրելը, դրանցից որեւէ մեկին «+» կամ «-» դնելը, ապագա դրախտի մասին խոստումները ընդամենը վկայում են պատմական մտածողության բացակայության մասին: «Ով մեզ` նորերիս, բան է ասում, նա երազում է նախկին մղձավանջի վերադարձի մասին» փաստարկը լավ է որպես քարոզչություն, բայց վատ է պատմական հեռանկարի առումով: Եթե ես լավն եմ ոչ թե նրանով, որ լավ գործեր եմ անում, այլ միայն նրանով, որ ինձնից առաջ եղածներն էին վատը, ուրեմն ինձնից հետո եկածն էլ իրեն նեղություն չի տա լավ գործեր անելու:

Իսկ մղձավանջը եւ դրախտը «դրսում» չեն: Ամեն մարդ իր հոգում կարող է «ստեղծել» թե՛ մեկը, թե՛ մյուսը:

ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ