Բանաստեղծի երկու որդիները ծառայության ընթացքում պարգևատրվել են գերատեսչական մեդալներով

Շատերն են ճանաչում մեր  ժամանակի լավագույն պոետներից Խաչիկ Մանուկյանին, բայց քչերը գիտեն, որ բանաստեղծի երկու որդիները ծառայության ընթացքում պարգևատրվել են գերատեսչական մեդալներով: Ավագ որդուն՝ Վաչագանին, բանակաշինության և կարգապահ ծառայության համար շնորհվել է «Գարեգին Նժդեհ», իսկ  Արամին` «Մարշալ Բաղրամյան» մեդալ, ապրիլյան պատերազմում մարտական գործողություններին ցուցաբերած ակտիվության համար:

Խաչիկ Մանուկյանի աշխատասենյակում ենք: Զրուցակիցս մշակութաբան Վաչագան  Մանուկյանն է: Սկզբում խոսում ենք  ընտանիքի, հայր-որդի հարաբերությունների մասին.

-Ես ու Արամը անկախության սերունդ ենք, որ ամեն ինչ տեսանք: Հեղափոխության հաղթանակի ողջ պատմությունը լսեցինք մեր մեծերից: Հիմնականում հայրս էր պատմում: Եվ դրանք չէին կարող մեր մեջ հետք չթողնել: Մենք մեծացել ենք սովորական, հայկական ավանդույթներով ապրող ընտանիքում, որտեղ ազատությունն ու կարծիք արտահայտելը խրախուսվել է միշտ: Հայրս անդադար հսկել է, ճանապարհ է ցույց տվել՝ թողնելով ինքնադրսևորվել: Անհոգ մանկությունից զատ, մենք նաև զրկանքներ, մութ ու լույս տարիներ տեսանք: Այնուամենայնիվ, ընտանիքում տիրող դրական մթնոլորտն այդպես էլ չփոխվեց: Մենք մեծացանք ավելի շատ բան լսելով, քան մեր տարիքի երեխաները:

– Ի՞նչ եք հիշում Ձեր և Արամի մանկությունից: Ամենավառ պահերի, խենթությունների ու չարաճճիությունների մասին, մի քանի բառով:

– Իմ ու Արամի տարիքային տարբերությունն ու նախասիրություններն այդքան էլ թույլ չեն տվել, որ մենք ընկերություն անենք: Ես նրան նայել եմ որպես փոքր եղբոր: Եվ ուշադրությամբ փորձել եմ հնարավորինս աչքիս առաջ պահել: Կարող եմ ասել՝ մինչ օրս այդպես է: Մեզ դաստիարակել են միմյանց նկատմամբ ուշադիր ու հոգատար լինելով: Մենք սովորել ենք մեր մեծերից: Խելոք, հանգիստ երեխաներ ենք եղել: Ամենավառ պահն ինձ համար մինչ օրս, երբ երեկոյան ընտանիքը հավաքվում է ճաշելու (ժպտում է):

-Դուք տան ավագ որդին եք: Զորակոչվել եք ծառայության, որից հետո եղբայրդ՝ Արամը զորակոչվեց: Ի՞նչ եք մտաբերում և ի՞նչ զգացողություններ ունեք հիմա, երբ բանակային կյանքն անցյալում է:

-Հիշում եմ: Արդեն չորս տարի է անցել իմ ծառայությունից, իսկ Արամը 2016-ին է զորացրվել: Անկասկած շատ բան կարող եմ հիշել: Ամենադրական բանը, որ մտքիս եկավ Վրեժ Իսրայելյանի հոդվածներն են: Սիրում էի կարդալ: Առանձնանում էի, մնում ինքս ինձ հետ ու շարունակ կարդում: Զգացողությունների մասին ասեմ: Մենք մինչ ծառայելը շատ ենք խոսել բանակի, հայրենիքի մասին: Հետհայացք գցելով միայն ժպտում եմ, հպարտանում և կարոտում ընկերներիս: Լավագույն սպայակազմի հետ եմ ծառայել…

 -Իսկ Արամի մասի՞ն…

-…Արամի պարագայում ամեն բան այլ էր: Նա առողջական խնդիրներ ուներ: Կարող էր նույնիսկ չծառայել, բայց պնդեց, որ պիտի զորակոչվի: Իր որոշմամբ գնաց և պատվով կատարեց հայրենիքի նկատմամբ իր պարտքը:

-Ծնողներդ միանգամից համաձայնեցի՞ն (հարցնում եմ չթաքցնելով զարմանքս):

-Հայրս երբեք չի ընդդիմացել, և ինչպես ասացի թողել է ազատ որոշումներ կայացնենք: Բանակում ծառայելու համար նա միայն ուրախ էր: Հայրս միշտ էլ արդարության և անկեղծության ջատագովն է եղել: Խաչիկ Մանուկյանը երբեք չշեղվեց իր որդիներին տված խրատներից: Համաձայնեց, որ եղբայրս մեկնի ծառայության: Մորս մնում էր միայն համաձայնել…

-Ե՛վ դուք, և՛ Արամը ծառայության ընթացքում գերատեսչական պարգևների եք արժանացել: Այդ մասին չեք խոսում, դրա համար էլ  քչերը գիտեն: Ինչո՞ւ:

-Արամի մասին  արժե խոսել: Ինչպես ես ժամանակին,այնպես էլ նա հիմա, երբեք չենք բարձրաձայնում այն ինչ պարտավոր էինք անել : Մենք բոլորի նման գնացել ենք հայրենիքը պաշտպանելու: Մենք չենք տեսել,որ հայրս օրերից մի օր իր մասին խոսելիս հպարտությամբ պատմեր: Մենք էլ, երբեք չենք պատմել բանակային կյանքի, դժվարությունների մասին: Արամը նույնիսկ մեզ չէր ասել,որ մասնակցել է ապրիլյան քառօրյա պատերազմի ռազմական գործողություններին: Ասում էր`ո՞վ է ինձ դիրքեր տանողը: Միայն զորացրվելուց հետո ենք իմացել ամեն բան:

– Հասկանում եմ, բայց ամեն անգամ ականատես չենք լինում,որ մի տանից երկու եղբայրն էլ արժանանան պաշտպանության նախարարության բարձր գնահատանքին (ոչինչ չի ասում,նույնիսկ կարմրում է Վաչագանը):

-Համեստությունը գենետիկորե՞ն է փոխանցվել…

-Չգիտեմ ինչ ասեմ: Մենք մեծացել ենք մեր առջև ունենալով Խաչիկ Մանուկյանին: Կյանքի ցանկացած փուլում մենք օրինակ ենք վերցրել մեր հորից: Մենք տեսել ենք, թե ինչպես են ուրիշները խոսում, պատմում հորս մասին: Եվ ես կարծում եմ, եթե մարդն իրենից ինչ-որ բան է ներկայացնում՝ վաղ, թե ուշ կնկատեն նրան:

– Լավ, պատմեք, թե ի՞նչ զգացողություն ունեցաք, երբ «Գարեգին Նժդեհ» մեդալը ամրացրեցին զինվորական համազգեստիդ:

-Բնականաբար հպարտ էի: Այդ ժամանակ սերժանտական խորհրդի նախագահն էի: Կարգապահ ծառայության համար էին ներկայացրել: Անկեղծ ասած այդ պահին միայն մի բան էի մտածում՝ հայրս շատ ուրախ կլիներ: Եվ չէի սխալվում:

Ես երբեք դրոշակ չեմ սարքել իմ մեդալը: Ապրիլյան քառօրյան ցույց տվեց,որ տղերքն անձնազոհությամբ ավելին արեցին: Ի՞նչ է իմ մեդալը նրանց քաջության դիմաց…

– Կարո՞ղ ենք փաստել,որ կարգապահությամբ և օրինակելի ծառայությամբ դուք արտահայտել եք ձեր սերը դեպի հայրենիքը:

-Հայրենիքի և հայրենասիրության սահմանը մեդալով,պարգևով ու քարտեզով չի չափվում: Բառերով էլ չենք կարող բացատրել: Իմ հայրենիքը հայրս է, ընտանիքս, տունս: Դժվարության ժամին է երևում, թե մենք ինչքան ենք սիրում մեր հողը՝մեր հայրենիքը: Արամն ինձ համար հայրենասերի լավագույն օրինակն է: Նրա և ապրիլյան պատերազմի ժամանակ մարտնչող  տղաների սխրանքները տեսնելով գիտակցում ենք,թե ինչ է նշանակում հայրենիք: Տանը նստած շատ հեշտ է հայրենասիրական ամպագորգոռ ճառեր ասել: Գործելու պահն է կարևոր…

-Խոսեցիր ապրիլյան պատերազմից: Պատմի՛ր Արամի մասին : Նա այդ օրհասական պահին ծառայության մեջ էր չէ՞:

-Ապրիլյան պատերազմը ցավ էր, բայց միևնույն ժամանակ մեր միասնականության հերթական դրսևորումը: Այո, Արամը ծառայության մեջ էր: Երկու տարի առաջնագծում է ծառայել: Մի քանի ամիս էր մնացել, որ զորացրվի: Լսեցինք, որ պատերազմ է: Հորս հանգստությունը մեզ ուժ տվեց: Նա իրեն այնպես էր պահում, իբրև ամեն բան լավ է: Արամն էլ այնտեղ դիրքերում  էր չափազանց զուսպ: Երբեք չխոսեց կռվի ու պատերազմի մասին: Մեզ հավաստիացնում էր,որ ինքը զորամասում է: Նույնիսկ ասում էր, որ թշնամին չի կրակում: Արամը տրտնջացող չի: Շատ կամային երիտասարդ է: Մենք միայն նրա զորացրվելուց հետո ենք իմացել, որ  կռիվ է տվել: Դա էլ հրամանատարներն ու ընկերներն են պատմել:

-Այն, որ նա չի սիրում խոսել, մենք արդեն հասկացել ենք: Նախնական պայմանավորվածության ժամանակ հայրդ ասաց, որ Արամը դեմ է հարցազրույց տալուն, բայց համաձայնվել է, որ  դուք կխոսեք «Մարշալ Բաղրամյան» մեդալակրի մասին:

-Իսկապես, Արամը համեստության մարմնացում է: Երբ իմացավ,որ լրագրող է գալու, տանից գնաց: Իր փոխարեն շատ բան ասել չեմ կարող: Ակնհայտ է,որ նրա ստացած պարգևը ինքնին ցույց է տալիս զինվորի համարձակության, քաջության և անկոտրում տեսակի մասին: Շատ թանկ գին վճարեցինք մեր խաղաղությունը պահպանելու համար:

Արամը քառօրիյայից հետո ավելի հասուն, ավելի լուրջ  է դարձել: Պատերազմի կնիքը կա: Եվ կան բաներ, որ միայն Արամի ներսում են, իր հուշերն են, իր զգացողությունները: Արամն ինքնամփոփ էր, աշխարհն ավելի վառ ու գունավոր էր զգում, իսկ հիմա ավելի իրատեսական:

-Ինչպե՞ս արձագանքեցին ծնողներդ, երբ իմացան, որ Արամը ոչ միայն դիրքերում է եղել, այլև պարգևատրվել է:

-Արդեն ասացի, որ մենք ամեն բան հետո իմացանք: Հայրս հպարտ էր, մայրս՝ լացակումած լսում էր: Զարմացած չէինք, որովհետև Արամից սպասելի էր: Նա չէր կարող հանգիստ նստել և տեսնել,թե ինչպես են մյուսները կռիվ տալիս: Եվ ես կարծում եմ, որ ոչ մի զինվոր չի կարող նահանջել, երբ հարցը հայրենիքի պաշտպանությանն է վերաբերում:

Իմ կարծիքով՝ ավելի շատ պիտի գործենք, քան խոսենք,-զրույցը եզրափակում է Վաչագան Մանուկյանը:

ՀԱՅԿ ՄԱԳՈՅԱՆ