ՀՀ-ում ԱՄՆ արտակարգ եւ լիազոր դեսպան մեծարգո Ռիչարդ Միլսին
1915թ. ապրիլի 24-ին Թուրքիայի կառավարության կողմից իրականացված Մեծ եղեռնի հետեւանքով իմ ապագա ծնողները՝ Արշակ եւ Լուսիկ Մարգարյանները (հայրս՝ Խնուս, մայրս՝ Կարս քաղաքներում) ենթարկվեցին բռնագաղթի, կորցրին ամեն ինչ՝ տուն ու տեղ, հարազատների մեծ մասին: Հորիցս իբրեւ ժառանգություն մեզ բաժին է հասել գերմանական մի ածելի… Եվ ոչ մի փաստաթուղթ՝ վերը նշված քաղաքներում ունեցած հայրական եւ մայրական սեփականության վերաբերյալ:
Թուրքիայի ներկայիս նախագահը՝ Էրդողանը, հայտարարել է, որ իր երկրից գաղթական դարձած նախկին քաղաքացիները՝ ունեցած սեփականության վերաբերյալ փաստաթղթերը ներկայացնելու դեպքում կստանան ֆինանսական փոխհատուցում, քաջատեղյակ լինելով, որ իր հանցագործ նախնիները ոչնչացրել են արխիվային բոլոր փաստաթղթերը:
Ես գիտեի, որ մայրս՝ Լուսիկ Ավետիսի Մարգարյանը, բռնագաղթի դաժան տարիներին կորցնելով ծնողներին, պատսպարվել է Գյումրի քաղաքի ամերիկյան որբանոցում (որբերի թիվը հասել է 3000-ի):
ՀՀ պետական կենտրոնական արխիվում խնդրեցի ծանոթանալ ամերիկյան որբանոցի սաների ցուցակներին: Միայն Լուսիկ անունով 300 որբուհիներ են եղել: Եվ դրանց մեջ միայն մեկի հայրանունն էր Ավետիս, ծնված 1910թ. (ես հանգուցյալ մորիցս էի իմացել իր հայրանունը): Շատ հուզվեցի՝ գտնելով լուսահոգի մայրիկիս անուն-հայրանունը:
Եթե Մեծ եղեռնը չի եղել, չի եղել բռնի տեղահանությունը, այդ որտեղի՞ց միայն Գյումրի փոքրիկ քաղաքում ամերիկյան որբանոցում հայտնվեցին 3000 որբեր:
Ես, մեծապատիվ դեսպան, իմ խորին երախտագիտությունն ու շնորհակալությունն եմ հայտնում Ձեզ եւ Ձեր՝ այդ տարիների կառավարությանը՝ հազարավոր որբացած երեխաների Գյումրի քաղաքի ամերիկյան որբանոցում փրկելու եւ պատսպարելու, կյանք պարգեւելու համար:
ՎԱՐԴԳԵՍ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ
Խ. Աբովյանի անվան հայկական մանկավարժական համալսարանի նախկին պրոռեկտոր, մանկավարժության ամբիոնի պրոֆեսոր
«Առավոտ»
25.05.2018
