Ճիշտն ասած, չեմ սիրում «ինքնամեջբերումներ», բայց տվյալ դեպքում ցանկանում եմ հիշեցնել, թե ինչ եմ գրել այս տարվա ապրիլի 25-ին, երբ Նիլոլ Փաշինյանը վարչապետ դեռ չէր ընտրվել, բայց պարզ էր, որ կընտրվի: «Եթե ոստիկանական գունդը զենքով գրավելու եւ այլ հանցագործություններ, նաեւ սպանություններ կատարելու մեջ մեղադրվող մարդիկ համարվեն քաղբանտարկյալներ ու առանց ամեն մեկի մեղքը քննելու ազատ արձակվեն, ապա դա լուրջ խնդիրներ կստեղծի ցանկացած իշխանության համար: Դա վտանգավոր է պետության համար… եթե քաղաքացիների մեկ այլ խումբ, արատների դեմ բողոքելով, կրկին փորձի հարցը լուծել «Կալաշնիկով» ավտոմատի միջոցով, «քաղբանտարկյալներ» խաղալը կլինի նախադեպ, որն արդարացնում է զինված քաղաքական պայքարը: (Բոլորովին այլ է Շանթ Հարությունյանի եւ նրա ընկերների դեպքը՝ այն պատիժը, որը նրանք կրում են, խիստ անհամաչափ է այն արարքին, որը նրանք կատարել են, ինչի մասին ես բազմիցս գրել եմ Սերժ Սարգսյանի իշխանության օրոք: Այդ տղաներն իսկապես, իմ կարծիքով, պիտք է անհապաղ ազատ արձակվեն)»:
Ես այսպես էի մտածում 2017 թվականի հուլիսի 17-ին, նույնը մտածում էի հեղափոխությունից առաջ եւ նույն կարծիքի եմ հեղափոխությունից հետո: Հիմա, հուսով եմ, ինձ ոչ ոք չի կարող մեղադրել, որ ես քծնում եմ Սերժ Սարգսյանին կամ ցանկանում եմ հավերժացնել նրա իշխանությունը: Հավանաբար, կհամաձայնեք, որ Սարգսյանի, Փաշինյանի կամ որեւէ այլ գործչի անձը պակաս կարեւոր է, քան պետական կարգը եւ օրինականությունը:
Ասում են՝ եթե չլիներ զինված հարձակումը ՊՊԾ գնդի վրա, այն ժամանակվա իշխանությունն Արցախը կհանձներ Ադրբեջանին: Այդ պնդումը, իմ կարծիքով, որեւէ հիմնավորում չունի: Ասում են նաեւ, որ զինված հարձակումը «ապստամբություն էր բռնապետության դեմ»: Դարձյալ համաձայն չեմ. Հայաստանում բռնապետություն չի եղել երբեք՝ եղել է ավտորիտար ռեժիմ, Քոչարյանի ժամանակ՝ կոշտ, Սարգսյանի ժամանակ՝ մեղմ: Ուրիշ հարց, որ երիտասարդությունն այս հեղափոխությամբ մերժել է ավտորիտարիզմը, եւ հուսանք՝ մենք կկառուցենք լիարժեք ժողովրդավարական պետություն: Բայց անկախ Հայաստանի 27 տարվա պատմության ընթացքում բռնապետություն, դիկտատուրա չի եղել, եւ իմ կողմից հարգված Վարուժան Ավետիսյանի համեմատությունը նացիստական Գերմանիայի հետ, իմ կարծիքով, տեղին չէ:
Այդ ամենը չի նշանակում, սակայն, որ այս գործով ամբաստանյալները չպիտի ազատություն ստանան: Հարցն այն է, թե ինչպես: Լուծումներ, անշուշտ, կան: Անձամբ ինձ թվում է՝ դատաքննությունը պետք է ավարտվի, ամեն մեկը ստանա օրենքով սահմանված պատիժը, որից հետո նրանք կարող են ներման խնդրանք ներկայացնել եւ խոստովանել, որ սխալվել են՝ Հայաստանում հնարավոր է առանց զենքի եւ առանց բռնությունների իշխանություն փոխել:
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Ընդհանուր առմամբ համաձայն լինելով հոդվածում շարադրված մտքերին, կուզենայի մի հարց տալ. արդյո՞ք հնարավոր կլիներ իրականացնել բաց ձեռքերի հեղափոխություն, եթե չլիներ Սասնա Ծռերի բարձրացրած բռունցքը: Անձամբ ես համոզված եմ՝ ոչ:
Երկու կերպով կարելի է վերլուծել այս նիւթը – որ արդարեւ, կարեւոր է – ՝
ա) ոստիկանատան արիւնալի գրավումը ժողովուրդին մէջ բողոքի ուժ մը գոյացուց, եւ երկար հասողութեամբ զայն սնանեց: Փաշինեանի ղեկավարած շարժումը օգտագործեց այդ ուժը, առանց որուն, տեղ չէր հասներ: Այս կէտը կ’ամբողջանայ այն տեսութեամբ որ այդ գրավման առիթով նախկին վարչակարգն ալ անդրադարձաւ պետական բռնութեան գործադրութեան սահմաններուն, եւ հետեւաբար Փաշինեանի շարժումը չհանդիպեցաւ այդ խոչընդոտին:
կամ ել,
բ) այդ դէպքը ժողովուրդին ապացուցեց, հասկնալ տուաւ, թէ բռնի եւ նախատեսելիօրէն մահացու ուժի գործադրութիւնը արդիւնաւետ չէ, հասնելու համար փոփոխութիւններու, եւ աւելի ազդու է խաղաղապաշտ, յարաբերաբար համբերատար մօտեցումը:
Երկրորդ տրամաբանութիւնը աւելի ի զօրու կը թուի, նկատի ունենալով որ յիշեալ զինեալ գործողութեան հետ համաձայն եղող հայերու եւ Փաշինեանի հետեւորդներուն միջեւ էական տարբերութիւններ կան, ոչ միայն քաղաքական միջոցներու եւ մօտեցումներու վերաբերեալ, այլ նաեւ՝ թիրախուած փոփոխութիւնների բնոյթին, չափին եւ տարողութեան:
Այս պահին, հասկնալի ջանքեր կան այդ տարբերութիւնները ծածկելու, այն հնարամիտ կեցուածքով թէ՝ ինչ որ տակաւին սխալ կը համարուի, դա նախկին վարչակարգի մնացորդի պատճառով է, մթին ուժերը դեռ մութին մէջ գործում են, եւայլն.
Սակայն դժուար չէ տեսնելը թէ արմատական յեղափոխականները Փաշինեանի շարժումը կը համարեն պարզապէս որպէս օգտակար հանգրուան մը, իրենց աւելի ամբողջական, վախճանական նպատակներու ճանապարհին վրայ:
Ամենայն յարգանքով, վերեւի Խմբագրականում առաջարկուած լուծման իրագործումը հաւանական չէ: Պարզապէս անհնար է որ այդ անձերը այդպիսի խնդրանք եւ մանաւանդ խոստովանութիւն կատարեն: Դա, իրենց համար, ինքզինք ուրանալ կը նշանակէ: Վստահաբար պիտի նախընտրեն նստիլ, եւ քարոզչական մակարդակի վրայ շարունակել իրենք իրենց վիճակած առաքելութիւնը:
Սակայն ամէն դէպքում, խորքին մէջ, այդ լուծումն ալ – որ շատ բացառիկ պարագաներու կը գործադրուի, կարգ մը երկիրներում -, համազօր է գործադիր իշխանութեան գերակայութեան՝ դատական իշխանութեան վրայ:
Աւելի օրինական, օրինաւոր լուծումը, կը սկսի դատավճռի խստութեան զուսպ չափով: Դա տեսականօրէն կախեալ է միայն դատարանէն, որ ի դէպ, ստիպուած չէ հետեւելու այդ ուղղութեամբ դատախազութեան պահանջքին (սակայն զգուշ, սա նշանակում է որ դատարանը կարող է նաեւ դատախազի պահանջքից աւելի ծանր պատժավճիռ արձակել) : Յետոյ, կու գայ պայմանաւորուած ազատագրման գործընթացը (parole), ուր սակայն դարձեալ անհրաժեշտ է որոշ զղջումի մը արտայայտութիւնը, թէկուզ նուազ հանրային կերպով:
Այս պահին սակայն, կարելի է լրջօրէն առարկել որ Հայաստանում պետութիւն իսկ չկայ: Կան պետական ստորադաս, քիչ թէ շատ շուարած պաշտօնեաներ միայն: Պետութեան ցարդ միակ կայուն բաղադրիչը դատական իշխանութիւնն է, որու հանդէպ ալ չկայ ոչ տարրական յարգանք, ոչ ել նուազագոյն վստահութիւն, ճանաչում:
Հետեւաբար, այդտեղ այժմ ամէն բան կարելի է: Կամ ել՝ անկարելի: Տեսանկիւնի հարց է:
Հարգարժան Արամ Աբրահամյանը վստա՞հ է,որ սպանությունները կատարված են Ծռերի կողմից:Ես ՀՀԿ-ից ամեն ինչ սպասում եմ….
եթէ տեղեակ չէք դատարանում ներկայացուած առարկայական փաստերին, կամ անոնց ալ չէք ուզում հաւատալ, ուրեմն հաճեցէք տեղեկանալ թէ՝
. գոնէ երկու զոհերու պարագային, կայ խոստովանութիւն, թեպէտ ինքնապաշտպանական ոճով՝
https://www.aravot.am/2016/08/18/727218/ ..
«Մյուս երկուսն իրենց վերքերը ստացել են փոխհրաձգության ժամանակ, մենք ունեցել ենք նաև բազմաթիվ այլ վիրավորներ, որոնք իրենց կյանքերը չեն կորցրել, և այդ երկու ոստիկանները, բնականաբար, միակ զոհերը չեն: Այո, նրանք իրենց կյանքերն են տվել: Այնտեղ եղել է փոխհրաձգություն, պաշտպանություն և դրա արդյունքում զոհվել է երկու ոստիկան: Զուտ մարդկային առումով ես հերթական անգամ իմ ցավն եմ հայտնում այդ զոհերի կապակցությամբ և ցավակցություն եմ հայտնում նրանց հարազատներին և մտերիմներին» …
սա մէկ նմոյշ է միայն, բազմիցս կրկնուեցան նոյնանման յայտարարութիւններ, խումբի կողմնակիցներուն կամ նոյնիսկ անդամներուն կողմէ, տեսնել՝ստորեւ.
ընդգծենք սակայն որ վերեւի մէջբերման մէջ յայտնուած ցաւակցութեան արտայայտութիւնը շատ քիչ անգամ է լսուել… մինչ շատ աւելի են լսուել սպանութիւնները արդարացնող խօսքեր…) …
Պարոն Վ. Ավետիսյանը մի քանի օրեր առաջ իսկ ըսաւ հետեւեալը՝ «Չմոռանանք, որ ռեժիմին ծառայող ոստիկանությունը այդ ռեժիմի զինված պահակն է և եթե անհրաժեշտ է ջարդել ռեժիմի դիմադրությունը, ապա, ցավոք սրտի, պետք է չեզոքացվի զինված պահակի դիմադրությունը և, բնականաբար, այդ ժամանակ կարող էին լինել նաև զոհեր, ինչպես «Սասնա ծռերի», այնպես էլ՝ ոստիկանների շրջանում։ Այդ ամենի մեղավորը հանցավոր համագործակցությունն է, և նրանք պետք է պատասխան տան այդ զոհերի համար։ Զոհերով հանդերձ, այդ գործողությունները տեղավորվում են ապստամբության իրավունքի, ինքնապաշտպանության իրավունքի շրջանակում»
(Առավոտը այլ լրատուական աղբիւրներու կայքէջի կապերը կը ջնջէ մեկնաբանութիւններում, ես ալ չգտայ այս կայքի վրայ վերոյիշեալ լուրը, սակայն զայն հեշտօրէն կարող էք ստուգել, համացանցում )
. Պարոն Փաշինեանը, յատկապէս այս նիւթով, իր վերջին ելոյթի ընթացքին բառացիօրէն նշեց համերաշխութեան գրաւականը: Հետեւաբար, այս նիւթի կապակցութեամբ, օգտակար կը լինի մի քիչ դադրիլ սպանութիւնները արդարացնել փորձելէ – գոնէ օրինական գետնի վրայ, ամէն դէպքում, դա ի զուր է -, եւ մի քիչ աւելի կարեկցութիւն յայտնել զոհերի ընտանիքներին՝ որբեր, այրիներ, մայր, եղբայր…
Իմ իրաւաբանական կարծիքով (ի դէպ, հայ ահաբեկիչների փաստաբանն եմ եղել, տասից աւելի տարիներ շարունակ, իմ ապրած երկրիս մէջ), երրորդ ոստիկանի սպանութիւնը դիտումնաւոր չէր: Սակայն սա ել չի նշանակում որ քրէական պատասխանատւութիւն չկայ:
Պէտք է լաւապէս հասկանալ մի բան՝ ըստ Օրէնքի, գոյութիւն չունի քրէական արարք, եւ նամանաւանդ ոչ մարդասպանութիւն, առանց որեւէ օրինական հետեւանքի: Մնացեալը չափ ու կշիռի հարց է, եւ, վճիռի պատժական հանգրուանին միայն – ոչ թէ անոր նախորդող, յանցանքի հաստատման փուլում -, ըստ կիրարուող Օրէնսգիրքի, հնարաւոր է որ նկատի առնուին մեղմացուցիչ հանգամանքներ:
Իսկ մարդասպանութենէն զատ, այս օրինական թղթածրարում, այդքան ալ աննշան չէ նաեւ պատանդներու պարագան:
Սկիզբէն ի վեր, փաստաբանները սխալ կերպով են զբաղւում այս գործով, նիւթը միայն ու բացառապէս տեղաւորելով քաղաքական գետնի վրայ: Եւ դեռ մինչեւ օրս շարունակում են այդ սխալ ընթացքը:
Սակայն անշուշտ, ամէն ինչ որ ես ալ ասում եմ՝ զեռօ իմաստ եւ արժէք ունի, այլազան ոչ-օրինական մակարդակների վրայ:
Հարգելի Հ. Շ.
2016 – ի յուլիսից մինչ թաւշեա յեղափոխութեան օրեր, նկատում էի Ձեր մեկնաբանութիւններում խիստ ընդգծուած իշխանական, ես կասեի թշնամական դիրքորոշում ժողովուրդի ամեն արդարացի եւ տեղին բողոքի արտահայտման յանդէպ : Արհամարանքով, կծու հեգնանքով Ձեր խօսքէրը չէին տարբերվում մոլի հանրապէտականների խոսքերից : Արդեո՞ք արդէն փոխէլ եք ձեր կարծիքը այժմ:
Յարգելի Կարեն, ի տարբերութիւն վերջերս մեծաթիւ այլ անձերի, ես իմ անցեալի կարծիքներէս ոչ մէկը չեմ փոխած, որեւէ չափով. միայն թէ, Դուք սխալ կերպով էք հասկացել – ու այստեղ ներկայացնում – այդ կարծիքներս. սակայն հասկնալի է որ կարգ մը – տարրական իսկ – ճշմարտութիւնների արտայայտումը, կարող են վիրաւորական հնչել ոմանց ականջներուն. ոչ մի բառ կը փոխեմ նախորդ որեւէ գրութիւններէս, ոչ մի ստորակէտ, սակայն Ձեզ ու Ձեր նմաններին բարիացակամօրէն կը հրաւիրեմ տարբեր ակնոցով կարդալ ու ըմբռնել զանոնք.
Հարգելի «Առավոտ»- ի խմբագրություն
կխնդրեի որ տեղադրեք առաջին մեկնաբանությունս
Շնորհակալություն
Կներեք, այլ մեկնաբանություն չենք ստացել Ձեզնից:
մի մտահոգուիք, Կարեն ջան. հրատարակեցին, ես ալ սիրով պատասխանեցի. եւ միշտ պատրաստ եմ լուսաբանութիւններ հայթայթելու, բոլոր այն նիւթերու կապակցութեամբ որոնց մասին ատակ եմ կարծիք յայտնելու. եթէ այդ իրաւունքը կը շնորհէք ինծի անշուշտ, նոր վարչակարգի ներքոյ…
թոյլ տուէք մի բան ել բացատրեմ՝ բուն փաստաբանը Օրէնքի հիման կը պաշտպանէ նոյնիսկ – ու մանաւանդ – այն մեղադրեալը, որու գործած արարքին հետ համաձայն չէ, անձնապէս. եւ կը կրկնեմ՝ գրեթէ երկու ընթացքին, գտէք մի հատ, մի հատիկ օրինական պաշտպանողական, խնդրոյ առարկայ մեղադրեալների գործը ստանձնած փաստաբաններին կողմէ. իրենց միմիակ հանկերգը՝ դուք դատարան չէք, զանգի էք սպասում, ամօթ ձեզի, եւայլն. արդեօք այս կերպով կը ջանային ծածկե՞լ իրենց փրոֆեսիոնալ անատակութիւնը… հիմա ել, Փաշինեանը խնդրում է որ ըստ Օրէնքի մի բան անեն, եւ անոնք նորէն միմիայն քաղաքական ճարեր են արտասանում. խորքին մէջ յուսալով որ դարձեալ այդ զանգը կը հնչէ դատաւորին գրասենեակում…
Հարգելի Հ. Շ
շնորհակալ եմ Ձեր պատասխանի համար
պարզապես հիշեցի Ձեր մեկնաբանություններից մեկը,որում եթե ճիշտ եմ հիշում
ցուցարարներին թե Խորենացու փողոցում թե Բաղրամյան փողոցում սպառնում եիք ոստիկանութեան կողմից ծեծվելու եւ գնդակահարվելու հեռանկարով:
Աստուած Ձեզ հետ, միշտ առողջ եղեք :
ոհ, ես ել յիշում եմ այդ մեկնաբանութիւնս. սպառնում էի ?! ես, 10 000 kms հեռուից, սպառնում էի, հա՞… Ձեզ ասում եմ, գրածներս շիտակ կերպով կարդալու խնդիր ունիք…
իրավապահ մարմինների դէմ ֆիզիքական լուրջ բախումներով ապստամբութեան փորձ կատարող ցուցարարներին խորհուրդ էի տալիս որ զսպուին, որպէսզի ծեծ կամ գնդակ չստանան ոստիկաններից… սխա՞լ էի ասում… բա, Պարոն Փաշինեանը ինք ճի՛շդ նոյն բաներն էր ասում, իր ոճով, ճիշդ նոյն պահին… որու համար արդէն զինք վռնտեցին… իսկ նա նոյն բաներն ալ շարունակեց կրկնել, անդադար, անցած շաբաթների իր ղեկավարած շարժման ամբողջ տեւողութեան…
Ձեզ ալ կը մաղթեմ առողջութիւն, եւ Աստուած բոլորիս հետ.
(այսինքն, ինք ալ ասում էր՝ մի կռուիք ոստիկաններուն հետ, հանդարտեցէք, որպէսզի չծեծեն կամ չկրակեն… տուն երթալու մասը իմ խորհուրդս էր, քանզի ես քաղաքական յեղաշրջման ղեկավար չեմ, այլ լիովին կազմաւորուած երկրի մը մէջ ապրող, Օրէնքի մարդ. իսկ այդ խաղաղ դիմադրութեան յղացքն ալ կարգին նորութիւն եղաւ արդէն, վերջին շաբաթներին միայն, Հայաստանի համար)