Մեր խնդիրներից մեկն այն է, որ մենք չգիտենք, թե որոնք են մեր այն իրավունքները, որոնց համար արժե պայքարել, եւ որոնք են, որ ընդհանրապես իրավունքների շարքին չեն պատկանում: Օրինակ՝ հայկական ֆեյսբուքում պայքար են մղում ոստիկանական գունդը զենքով գրավելու իրավունքի համար՝ հանուն սպանելու, պատանդ վերցնելու, մեքենաներ վառելու իրավունքի: Այդ դեպքում կարելի է վերցնել Քրեական օրենսգիրքը եւ այնտեղ զետեղված բոլոր հոդվածները դիտարկել որպես իրավունք, ոչ թե որպես հանցագործություն:
Կամ՝ վերցնենք ավելի «թեթեւ դեպք»: Մարդիկ պայքարում են՝ քաղաքում 100 կիլոմետր ժամ արագությամբ քշելու եւ չտուգանվելու իրավունքի համար: Եվ իրար են առաջարկում զանազան հնարքներ, թե ինչպես քշել այդ վտանգավոր արագությամբ ու չտուգանվել:
Նույնը՝ ծխողների իրավունքը՝ նստել փակ տարածքում եւ կայֆ ստանալ՝ ուրիշներին թունավորելով: Բայց հիշենք, որ Հայաստանի տարածքը 29 հազար քառակուսի կիլոմետր է: Դրանից փակ տարածքն են կազմում բոլորը միասին վերցրած, ենթադրենք, 100 քառակուսի կիլոմետր (իրականում, երեւի, ավելի քիչ է): Հետեւաբար 28 հազար 900 քառակուսի կիլոմետրը ծխողների տրամադրության տակ է: Դուրս եկեք փակ տարածքից մաքուր օդի ու ծխեք՝ որքան ուզում եք: Դրանից լավ իրավո՞ւնք:
Եվ հակառակը՝ կան իրավունքներ, որոնք պետք է պաշտպանել: Դա, նախեւառաջ, սեփական համոզմունքներն ունենալու եւ արտահայտելու իրավունքն է: Ես, օրինակ, զգում եմ, որ շատ հարցերում համաձայն չեմ իմ համաքաղաքացիների տեսակետների հետ, ես ակնհայտորեն փոքրամասնության մեջ եմ թեկուզ վերը շարադրված խնդիրներում, բայց մեծամասնության ոչ մի ճնշում, ոչ մի շանտաժ չի կարող ինձ ստիպել մտնել ընդհանուր հոսանքի մեջ:
Ճիշտ նույն ձեւով մարդը լիակատար իրավունք ունի որոշելու, թե ինչպես է հագնվում, ինչ գույնի է ներկում մազերը, երբ է սկսում սեռական կյանքը, ում հետ եւ ինչպես է այն անցկացնում եւ այլն: Այդ իրավունքը չընդունող «քյարթուները» կարող են ապրել ինչպես հեռավոր լեռնային գյուղում, այնպես էլ Երեւանի կենտրոնում, այնպես որ՝ այստեղ ինչ-որ աշխարհագրական կամ տեղայնական խնդիր չկա:
Խնդիրը հետեւյալն է՝ մեզանում «ազգի զավակները» լիքն են, իսկ քաղաքացիները՝ քիչ: Որպես «ազգի զավակներ» մենք կարող ենք ընդդիմանալ, երբ որեւէ մեկի վարքը, մեր կարծիքով, չի համապատասխանում «հայու գենի» մասին մեր պատկերացումներին: Բայց քանի որ մենք քաղաքացի չենք, մենք չափազանց հանդուրժող ենք մարդկանց բացահայտ ապօրինի վարքի հանդեպ:
…Վերջերս երթուղային տաքսիում մի կին նկատողություն արեց վարորդին եւ խնդրեց, որ չծխի: Վարորդը խոնարհաբար գցեց ծխախոտը, բայց փնթփնթաց՝ «էս ի՞նչ ա դառել էս երկիրը»:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Լաւ յօդուած է,,
Պետությունը բանակի դերն է կատարում, իսկ քաղաքացին՝ զինծառայողի, այսինքն՝ քաղաքացին այլ կերպ պետք է կոչվի քաղծառայող: Եւ քաղծառայողը եւ զինծառայողը ծառայում են ազգի զավակի հայի գենի պաշտպանությանն ու զարգացմանը: Ազգ բանակը գաղափարի հոմանիշն է քաղաքացի զինծառայող գաղափարը: Զինծառայողը ունի եւ իրավունքներ եւ պարտավորություններ, նրան բանակն է դաստիարակում ու մասնագիտական հմտություններ սովորեցնում: Նմանապես, պետությունը քաղծառայողին պետք է դաստիարակի ու քաղաքացիական հմտություններ սովորեցնի, ոչ թե միայն ընտրաթերթիկները ընտրաարկղներ լցնել: Զինծառայողի ռազմական պատրաստակամության մակարդակի համար բանակն է պատասխանատու, նմանապես՝ քաղծառայողի քաղաքացիական մակարդակի համար պատասխանատու է պետությունը: Ի՞նչ կլիներ, եթե բանակը իր զինծառայողին որպես ռազմական գործոն չդիտարկեր, զինծառայողը կհետադիմեր ռազմական արվեստում, իսկ ի՞նչ է կատարվում քաղծառայողի հետ, երբ պետությունը իր քաղաքացուն որպես քաղաքական գործոն չի դիտարկում՝ քաղաքացին հետադիմում է: Հզոր ռազմական բանակ հնարավոր է ունենալ միայն հզոր քաղաքացիական բանակ ունենալու դեպքում: