Քաղաքակրթությունների պատմությունը մարդու շարունակական փախուստն է մահվանից եւ տարտամ, չգիտակցված ձգտումը անմահության:
Այդ է պատճառը թերեւս, որ մարդը, տեսնելով մահը, չի ճանաչում այն, եւ իրեն միշտ թվում է, որ մահը ուրիշի համար է եւ ոչ թե իր: Չի հավատում նաեւ, որ կա այլաշխարհային կյանք ու, չնկատելով իր ամենօրյա այլափոխությունները, օր օրի դառնում է չնչհավատ, ինքնամեծար, անձնապաստան, հացը ծնկին ուտող եւ հանճարամերժ արարած: Եվ նրա ուժը դառնում է աստվածամերժ բթությունը եւ անկարողությունը՝ հասկանալու, որ ինքը մենակ ու անօգնական է ջրհեղեղների, երկրաշարժերի, հրդեհների եւ շարունակվող երեւութական եւ աներեւույթ աղետների առջեւ:
Եվ ճիշտ է թերեւս այն, որ պետություններն ուժեղ են, քանի դեռ եղանակը լավ է: Նույնիսկ այն պետությունները, որոնց ինքնավստահ բթությունն այնքան է կարծրացել, որ իրենց իրավունք են վերապահում կարգի հրավիրել ուրիշ ժողովուրդների, նրանց տան ներսը կահավորել այնպես, ինչպես իրենց է հաճո՝ թքած ունենալով տանտերերի՝ հազարամյակներով հավաքած սրբազան մասունքների վրա…
Հետո ինչպես Դուդու Բարեպաշտը, որը չորս կրոն էր դավանում եւ գերմանական Կայսրի նշանավոր լրտես էր Բաթուխանի բանակում, անմեղ տեսքով որեւէ տաճարում աղոթում է ի տես ուրիշների եւ ոչ հանուն Աստծո կամ արդարության: Եվ լսելով ուրիշներին մոլորեցնող այդ անհոգի աղոթքները՝ Աստված ամեն օր պարտվում է: Քանզի մտնել տաճար եւ բարեկեցություն խնդրել կամ աղերսել կյանք մահվանից հետո, դեռ չի նշանակում առնչվել Աստծուն:
Այնինչ Աստված այդ կյանքը մեզ շնորհել է ի սկզբանե, եւ այդ կյանքը կա, միայն թե ոչ մի կերպ մենք չենք հասկանում մի բան, որ գալիքն է ձեւավորում-իմաստավորում անցյալը:
Այսինքն թե՝ մեր երազանքը, մեր ձգտումն է ձեւավորում մեր ներկան, այսինքն թե՝ մենք մեր երազանքն ենք: Սակայն ափսոս, որ մենք այնքան ենք զբաղված մեր առտնին հաճույքներով եւ մեր խղճուկ ցանկությունների մեծարումով, որ չենք էլ զգում, թե ինչ է մտածում երեխան աշխարհ գալուց առաջ: – Տեսնես այս կյանքից դուրս ուրիշ կյանք կա՞,- հարցնում է նա: Եվ նրան՝ այդ անմեղ երեխային, պատասխանում է մեր ներսի չնչհավատը. – Չգիտեմ, այն աշխարհից դեռ ոչ ոք չի վերադարձել:
Այսինքն թե՝ Աստված ի սկզբանե գիտի իր պարտության մասին, բայց սիրելով մեզ՝ հնարավորություն է տալիս նորից ծնվել, քանի դեռ չենք ծնվել որպես Նրա կատարյալ տեսիլք:
ՄԵՐՈՒԺԱՆ ՏԵՐ-ԳՈՒԼԱՆՅԱՆ
«Առավոտ»
09.03.2018
