«Ազդակ». Վերնագիրը բնականաբար պիտի ցնցէ ընթերցողը, ընդվզում, թերեւս նոյնիսկ զայրոյթ յառաջացնէ անոր մօտ: Բայց թոյլ տուէք հիմնաւորեմ վերնագիրի ընտրութիւնը:
Անոնք, որոնք ներկայ գտնուեցան Վարդան Պետրոսեանի «Իմ կիսատ թողած երգը» մենաներկայացման, վստահաբար վայրկեանուան մը համար իրենց միտքէն այս տողը ըսին: Իսկ ես ամբողջ ելոյթի ընթացքին նոյն տողին մասին էր, որ կը մտածէի:
Ինչո՞ւ:
Որովհետեւ, եթէ Վարդանը չբանտարկուէր, մենք առիթը պիտի չունենայինք վայելելու այս հրաշալի մենաներկայացումը: Սխալ չհասկնաք. անձնասէր չեմ, ոչ ալ կը փափաքէի Վարդանին բանտարկութիւնը, բայց այս ներկայացումը շատ բան տուաւ ինծի:
Լա՛ւ որ բանտարկուեր է Վարդան Պետրոսեանը, որովհետեւ ոչ ոք պիտի կարենար այսքան լաւ ներկայացնել ու նկարագրել դատական եւ բանտային օրերը, չարչարանքը:
Ոչ ոք պիտի կարենար մատը վէրքին վրայ դնել ու խօսիլ անարդարութեան մասին, այնքա՛ն յանդուգն, որքան ինք` վեր առնելով ճշմարտութիւններ, որոնք շատ յաճախ չեն արծարծուիր ու կը պահուին:
Լա՛ւ որ բանտարկուեր է Վարդան Պետրոսեանը, որովհետեւ ան յաջողած է փոխել բանտի տղոց մտածելակերպը, նոր յոյս տուած է անոնց, փոխած է կեանքը անոնց, որոնք վստահաբար այսօր բանտի ճաղերուն ետին նստած` կը յիշեն Վարդանի խօսքերը, ամենավատ պայմաններու մէջ իսկ լաւատես են եւ կը շարունակեն նամակներ գրել իրենց հարազատներուն ու կը կարդան Աստուածաշունչը, ինչպէս որ Վարդանը վարժեցուցած էր անոնց:
Ի՜նչ մարդ է Վարդան Պետրոսեանը, որ կրցած է փոխել բանտի տղոց նկարագիրն ու առօրեան` առանց փոխուելու ինք կամ հեռանալու իր նկարագրային գիծերէն (սովորաբար բանտին մէջ նոր բանտարկեալը կը համակերպի բանտի առօրեային):
Որքան ամուր նկարագիր, հզօր կամք ու հաւատք ունի Վարդանը, որ տոկաց այդքան անարդարութեան, ուսերուն շալկեց ցաւն ու տառապանքը, ամենավատ պայմաններու մէջ մնաց կանգուն եւ յաղթահարեց զանոնք եւ բեմ բարձրացուց գլուխ գործոց մը:
Լա՛ւ որ բանտարկուեր է Վարդան Պետրոսեանը, որովհետեւ ան կրցաւ չյուսահատելու ամէնէն կենդանի եւ յստակ օրինակը դառնալ: Պատճառ չունինք յուսահատելու, չդիմադրելու մեր դժուարութիւններուն, պատճառ չունինք չհաւատալու, որ ամէն բան կարելի է յաղթահարել, եթէ կը հաւատանք ու լաւատես ենք, եթէ կը տեսնենք գեղեցիկը, լաւն ու բարին:
Լա՛ւ որ բանտարկուեր է Վարդան Պետրոսեանը, որովհետեւ առիթը ունեցանք խնդալու եւ յուզուելու, սորվելու եւ տեղեկանալու, բայց ամենագեղեցիկը` առիթը ունեցանք «Յ. Տէր Մելքոնեան» թատերասրահին մէջ, ձեռք ձեռքի բռնելու եւ միասնաբար երգելու «Ով սիրուն սիրուն» երգը:
Յուզիչ էր այդ պահը, կախարդական, ցած ձայնով ամբողջ սրահը կ՛երգէր` «… ընկեր կը դառնամ ես քո վշտերին»:
Ի՜նչ գեղեցիկ էր այդ երգեցողութիւնը, ի՜նչ ազդեցիկ էր այդ մեղեդին: Կարծես բոլորս փորձ ըրած էինք` այնքան համաչափ եւ ներդաշնակութեամբ երգելու այդ տողերը: Կարծես իրապէս ընկեր կը դառնայինք Վարդանին վիշտերուն, եւ ինք փոխադարձաբար մեզի յոյս կը ներշնչէր:
Պահ մը մտածեցի` արդեօ՞ք Վարդանին «Կիսատ թողած երգը» ամբողջացուցինք:
Ան խօսեցաւ, պատմեց եւ պարպեց ամբողջ իր զգացումներն ու հոգեվիճակները, իսկ մենք լսեցինք եւ ապա միասնաբար, միաբերան աւարտեցինք երգը, կամ ալ տակաւին շատ բան կայ ըսելիք…
Վերջապէս պէտք է ըսել, թէ ոչ ոք կ՛ուզէր Վարդանին բանտարկութիւնը կամ չարչարանքը, բայց երբ այդ բոլորէն ետք այսպէս կ՛ըլլայ յաղթահարելն ու պատասխանը, բան չենք կրնար ընել` յարգանքէ, ծափահարելէ ու խոնարհելէ զատ:
ՆԺԴԵՀ ՄԿՐՏԻՉԵԱՆ
