ՀՀԿ փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանը`
նախագահի եւ վարչապետի ընտրությունների մասին
– Պարոն Աշոտյան, ի՞նչ տպավորություն ստացաք նախագահի թեկնածու Արմեն Սարգսյանի` խորհրդարանի ամբիոնից ունեցած ելույթից:
– Նախագահի թեկնածուի ելույթից հետո ԱԺ ամբիոնից առիթ ունեցա ելույթ ունենալու` խոստովանելով, որ նման դեպքերում բարդ է խոսելը: Որովհետեւ երբ սկսում ես թվարկել տվյալ մարդու առաջադրման շարժառիթները, տպավորություն կարող է ստեղծվել, թե զբաղված ես հաճոյախոսությամբ:
Արմեն Սարգսյանի ելույթը ռացիոնալ էր եւ զգացմունքային միաժամանակ: Դրա ապացույցն էր նաեւ այն, որ տարբեր գրառումներ էր հնչեցնում` ի լրումն իր ծրագրային ելույթի: Իր համար էլ էր առաջին փորձը, խորհրդարանի համար էլ է առաջին փորձը` նախագահ ընտրելու: Սա, կարծեք թե, ինտերակտիվ դաս է, փորձ է, որը կուտակվելու է, որը վեց տարի հետո օգտակար կլինի հաջորդ նախագահի ընտրության համար:
Մեր ընդդիմադիր գործընկերները, շեշտը դնելով այլընտրանքի կարեւորության վրա, այնուհանդերձ, այլընտրանք հասկացությունը կապում էին բացառապես անձերի հետ եւ ոչ թե ծրագրերի: Ծրագրային, այլընտրանքային ելույթներ անգամ եզրափակիչ խոսքում ես չլսեցի: Միակ թեման տեղեկանքի առկայության հարցն է, որին մի քանի անգամ համարժեք պատասխան է հնչել: Այսինքն՝ դա արդեն նյութ է դառնում, որը, կարծում եմ, քարոզչական մարտավարություն է` ֆիքսել այս հորինված խնդիրը: Ասում եմ՝ հորինված, բայց դա անհարգալից վերաբերմունք չէ մեր օրենքների հանդեպ: Առկա իրավական փաստաթղթերն ապացուցում են, որ փաստաթղթերի փաթեթի հետ կապված մտահոգությունը, մեղմ ասած, տեղին չէ:
– Այնուհանդերձ, «Ելք» խմբակցության ղեկավարը շարունակում է պնդել` թագավորն իրական չէ:
– Նիկոլ Փաշինյանը բավականաչափ հեռատես գործիչ է` այսօրվանից որոշակի ելման կետեր ստեղծելու` գալիք վեց տարիների ընթացքում նոր նախագահին քննադատելու համար: Այս տեսակետից ես դա քարոզչական մարտավարություն եմ համարում: Իրավական կողմը, կարծում եմ, իրենց քիչ է հետաքրքրում, մանավանդ, որ նախագահի թեկնածուն մի քանի անգամ սպառիչ պատասխաններ տվել է այդ մտահոգություններին: Երեկ էլ տվեց: Սա ակնհայտ էր, կարծում եմ:
– Որքան էլ Դուք զերծ մնացիք ձեր ելույթում Արմեն Սարգսյանին դիֆերամբներ ձոնելուց, բայց ձեր կուսակից պատգամավորների ելույթները աչք եւ ականջ էին «ծակում» այդ առումով:
– Պատգամավորներն ազատ են իրենց կամարտահայտության եւ ելույթների բովանդակությունը ձեւակերպելու մեջ:
– Ընդդիմադիրների ելույթներում տեսակետներ հնչեցին, որ ՀՀԿ-ն վարկաբեկում է Արմեն Սարգսյանին: Ինչո՞ւ եք վարկաբեկում այդ մարդուն:
– Եթե մեր հարցազրույցը կառուցելու ենք ընդդիմադիրների կողմից հնչեցված մեղադրանքներին հակադարձելու վրա, ապա նշանակում է՝ ջուր ենք լցնելու իրենց քարոզչական ջրաղացին, ինչի ցանկությունը ես չունեմ:
– Իր ելույթում Արմեն Սարգսյանն ասաց, որ երբ 30 տարի առաջ բեռլինյան պատը քանդվում էր, բոլորն ուրախ էին, բաց մեր երկրում այս տարիների ընթացքում իշխանությունները պատեր եւ պատնեշներ դրեցին, խորացրեցին սոցիալական բեւեռացվածությունը: Փաստորեն, մեղադրանք էր հնչեցնում նաեւ իրեն առաջադրող ուժի` ՀՀԿ-ի հասցեին, որովհետեւ վերջին 20 տարիների ընթացքում ՀՀԿ-ն՝ կոալիցիայով կամ միանձնյա, եղել է իշխանության:
– Ես նման գծային կերպով չէի ընկալի Արմեն Սարգսյանի այդ հայտարարությունը: Ես կընկալեի որպես քաղաքական առաջնորդության հավակնություններ վերահաստատող ազնիվ մարդու գնահատականներ, որովհետեւ խնդիրների մասին խոսել ենք մենք` ինքներս, միշտ: Եվ, ցավոք, այս տարիների ընթացքում՝ ոչ առաջին, ոչ երկրորդ, ոչ էլ երրորդ նախագահների իշխանությունների օրոք, հնարավոր չի եղել լուծել բոլոր խնդիրները միանգամից:
Եթե մենք չառերեսվենք առկա մարտահրավերների հետ, ապա ակնհայտ է, որ չենք կարող համարժեք արձագանքել Հայաստանի համար արդիական բազմաթիվ խնդիրների, չենք կարող լուծել դրանք: Ուստի ես նախագահի թեկնածուի խոսքերը կդիտարկեմ որպես ախտորոշում, ոչ թե որպես դատավճիռ: Հետեւաբար ախտորոշումը պահանջելու է բուժում, բուժումն անելու ենք միասին. քաղաքական մեծամասնությունը եւ ընդդիմությունը միասնական պարտավորություն ունեն այս տեսակետից: Ամբիոնից իմ խոսքում ես, համեմատություններ անցկացնելով Հռոմի կայսրերից մեկի հետ, ասացի, որ այդ «կաղամբը» միասին պետք է աճեցնենք: Ցավում եմ, որ որոշ պարզունակ մեկնաբանությունների պարագայում «կաղամբ» բառը կարող է առանց չակերտների գրվել: Լուսավորեմ կիսագրագետ արձագանքներին` իմ մի շարք ելույթների հետ կապված. այնուհանդերձ, ակնհայտ է, որ խորհրդարանական ընդդիմությունն ունի բավարար պոտենցյալ խորհրդարանում ապահովելու բովանդակային այլընտրանք: Ցավում եմ, որ դա տեղի չունեցավ այս քննարկումների ժամանակ: Հուսամ, որ գալիք տարիները շահեկանորեն կտարբերվեն:
– Այդ բուժումների ընթացքում հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ ՀՀԿ-ում զտումներ լինեն, եւ բավականին վատ համբավ ունեցող գործիչները լքեն իշխող ուժը:
– ՀՀԿ-ն այն քաղաքական ուժերից է եղել, որ միշտ փոփոխվել է ինքը եւ փոփոխել է երկիրը: Եթե հետեւեք մեր ամբողջ հետագծին, կտեսնեք, որ ամենադինամիկ քաղաքական ուժն ենք` ոչ միայն մարդկային ռեսուրսի հետ կապված, այլ նաեւ գաղափարական, ծրագրային, մեր միջազգայնացման: Արմատները պահելով՝ մենք միշտ արդիական ենք մնում: Կարծում եմ՝ խնդիրն ավելի գլոբալ է դրված, քան պարզապես այն անձերը, որոնք կարող են այս կամ այն ժամանակահատվածում ինչ-որ պատասխանատվություն կրել որեւէ ոլորտի համար` լինեն պատգամավորներ, նախարարներ կամ այլ պաշտոնյաներ:
– Ձեր գործընկերներից հույս հայտնեցին, որ Արմեն Սարգսյանի եւ ՀՀ հաջորդ իշխանության անունը պատմության մեջ ոսկե տառերով կգրվի: Կարծում եք` կգրվի՞:
– Որպես ՀՀ կրթության եւ գիտության նախկին նախարար՝ իմ վերաբերմունքը պատմությանն այդքան հռետորական չէ, ինչպես դուք հնչեցրիք: Առհասարակ, ասում են, որ պատմությունը գրում են հաղթողները: Հայաստանի պատմության պարագայում, կարծում եմ, այս մոտեցումը պետք է բացառենք: Չպետք է ունենանք տրամաբանություն, որ մեր պատմությունը կախված է նրանից, թե ով է այդ պահին իշխանության ղեկին: Չեմ կարծում, որ ճիշտ է պատմություն գրել` ելնելով այն տեսանկյունից, որ երկրի ներսում ինչ-որ մեկը կարող է հաղթող լինել, ինչ-որ մեկը` պարտվող: Մեր պատմությունը շատ ավելի բարդ է գրվել, գրվում եւ գրվելու, քան պարզապես առկա դասական մոտեցումներն են: Մի բան ակնհայտ է` Հայաստանում այսօր դեռ պակասում է խորքային քաղաքագիտական միտքը: Կան տարբեր փորձագիտական կենտրոններ, հաջողության հասած փորձագետներ, բայց քաղաքականության ինտելեկտուալ բաղադրիչը դեռեւս լավ արտահայտված չէ: Իհարկե, դրան նպաստում է նաեւ այն, որ պարզունակությունն ու պոպուլիզմը կարող են ավելի արագ հաջողությունների բերել, գոնե հանրային մի հատվածի ընկալումների պարագայում: Բայց դա չի նշանակում, որ այդպես էլ պետք է անել: Եթե փոփ երաժշտությունն ավելի մեծ դահլիճներ է հավաքում, քան դասական երաժշտությունը, դա չի նշանակում, որ դասականն այլեւս պետք չէ:
– Բոլորը սպասում են, որ Արմեն Սարգսյանի միջազգային վարկն ու հեղինակությունը փրկելու է Հայաստանը: Ձեր կարծիքով՝ աշխարհաքաղաքական այս բարդ իրավիճակում ի՞նչ լուծումներ կարող է նա բերել:
– Արմեն Սարգսյանի թեկնածության հետ կապված երկու մոտեցումներն էլ համարում եմ ոչ տեղին: Մի մոտեցումը` «էս ո՞ւր էիր, չկայիր, լավ է՝ եկել ես», մյուսը` «ո՞վ ես դու, ինչո՞ւ ես եկել»: Ծայրահեղ մոտեցումներն օգուտ չեն տալիս: Հանրային քննարկումներում գուցե հռետորաբանության մեջ կարելի է ծայրահեղությունների ելեւէջներ օգտագործել, բայց երբեք չդարձնել աշխարհայացքային դիրքորոշում: Հետեւաբար խորհրդարանական մոդելի անցնելով՝ մենք պետք է հասկանանք, որ քաղաքական իմիջի տեսակետից փրկիչների սեզոնը վաղուց անցել է: Այսինքն՝ խորհրդարանական կառավարման մոդելը տեղ չի թողնում փրկիչների իմիջի ձեւավորման համար: Հետեւաբար մեծագույն հարգանք ունենալով բոլոր քաղաքական գործիչների եւ առաջնորդների հանդեպ՝ ասեմ, որ խորհրդարանական հանրապետությունը չի ունենալու փրկիչներ, եւ կապ չունի` դա Արմեն Սարգսյանն է, Նիկոլ Փաշինյանը, թե Արմեն Աշոտյանը: Այդպիսի փրկիչներ չեն լինելու:
– Իսկ Սերժ Սարգսյա՞նը:
– Սերժ Սարգսյանը երբեք չի հավակնել քաղաքական փրկչի իմիջ ձեւավորելուն: Դա ավելի շատ ընդդիմության կողմից տարիներ շարունակ օգտագործված քաղաքական տեխնոլոգիա է եղել: Եվ հատկապես խորհրդարանական հանրապետության պարագայում պետք է նաեւ քաղաքացիական մակարդակից սկսենք ձեւավորել այն ընկալումը, որ ապագան կախված է յուրաքանչյուրիցս: Էպոսային, լեգենդար կերպարներ քաղաքականության մեջ, այն էլ՝ 21-րդ դարում, դժվար է պատկերացնել: Չթերագնահատելով որեւէ մեկի քաղաքական խարիզման՝ խորհրդարանական հանրապետությունը վերջ է դնում նաեւ քաղաքական իմիջի տեսակետից փրկիչներ որոնելու անհագուրդ ցանկությանը:
– Վերջին շրջանում կարծես ՀՀԿ-ականներն են Սերժ Սարգսյանի համար հետեւողականորեն փրկչի իմիջ ձեւավորում` հայտարարելով, որ անվտանգության հարցերում նա միակն ու անկրկնելին է, հետեւաբար իբրեւ շարքային ՀՀԿ-ական պարտավոր է ենթարկվել եւ ստանձնել վարչապետի պաշտոնը, եթե կուսակցությունը նման որոշում կայացնի:
– Մի փոքրիկ խորամանկություն արեցիք հարցի մեջ: Փրկիչ հասկացությունը հանրային ընկալման մեջ նշանակում է ամենափրկիչ: Այսինքն՝ մարդ, որը կարող է միանգամից լուծել բոլոր խնդիրները: Դյուցազնական ընկալում է: Իսկ քաղաքական այն գնահատականները, որոնք տրվում են գործող նախագահի՝ հատկապես անվտանգային եւ արտաքին քաղաքական ուղղություններին, հիմնված են բացառապես ոլորտային հաջողությունների եւ, որպես քաղաքացի եմ ասում` ցավալի է նշել, նաեւ տեսանելի այլընտրանքի բացակայության վրա:
– Ե՞րբ ՀՀԿ-ն որոշում կընդունի պարտավորեցնել կուսակցական Սերժ Սարգսյանին ստանձնել վարչապետի պաշտոնը:
– Նման ձեւակերպմամբ որոշում ՀՀԿ-ն, վստահ եմ, երբեք չի ընդունի: Ի՞նչ է նշանակում` պարտավորեցնել, ստանձնել… ուզում եք հասկանալ` ե՞րբ ենք առաջադրելու վարչապետի թեկնածուին: Պատշաճ ժամկետներում, Սահմանադրությամբ ուրվագծված ժամանակացույցով` երկրի վարչապետի թեկնածուի առաջադրումը կկատարվի կուսակցության կողմից՝ որպես քաղաքական մեծամասնության: Կոնսուլտացիաներ ՀՅԴ-ի հետ նույնպես կլինեն:
Ի դեպ, «պարտավորեցումը» «պահանջարկից» պետք է տարբերենք: Մի բան է պարտավորեցնել ինչ-որ մարդու, այլ բան` եթե կա նրա պահանջարկը:
– Ներկայիս նախագահի լիազորությունների ավարտից հետո մինչեւ նոր վարչապետը ստանձնի իր լիազորությունները մի քանի օր ժամանակ է մնում. ՀՀԿ-ում մտավախություն չկա՞ այդ ընթացքում իշխանությունը կորցնելու:
– Հայաստանում իշխանությունը կարող է փոփոխվել բացառապես ընտրությունների միջոցով: Եթե նախկինում ունեցել ենք այլ պատմություններ, ապա այդ պատմություններից պետք է դաս քաղել, շրջել այդ էջը` հիշելով, որ կայուն քաղաքական համակարգ, հետեւաբար կայուն պետականություն ունենալու համար նման նախադեպերը, որոնք գուցե հատուկ էին 1990-ականներին կամ վաղ 2000-ականներին, գոյություն չեն կարող ունենալ այլեւս:
Զրույցը`
ՆԵԼԼԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ
«Առավոտ»
02.03.2018
