ՎՍԴՀԿ ատենապետ Լյուդմիլա Սարգսյանի հարցազրույցը
– ՀՀԿ-ն հրապարակեց նախագահի թեկնածուի իր չափորոշիչները` ոչ կուսակցական, հեղինակություն եւ հանրային վստահություն ունեցող մարդ: Անցած շաբաթվա վերջում էլ նախագահ Սերժ Սարգսյանն էր իր մոտ հրավիրել ԱԺ ղեկավարությանը` փորձելով նախագահի թեկնածուի շուրջ լայն կոնսենսուս ձեւավորել: Տեսնո՞ւմ եք այն անձին կամ անձանց, ովքեր կհամապատասխանեն նշյալ չափանիշներին եւ կլինեն լայն կոնսենսուսի թեկնածու:
– Նախագահի թեկնածուի համար առաջադրված պահանջները միանգամայն ընդունելի են եւ նորմալ: Բայց այս պահին ես չեմ տեսնում որեւէ մեկին, ով հանրային նման ընկալումներ ունի: Համենայնդեպս, քաղաքական դաշտում չեմ տեսնում այն մարդուն, ում հասարակությունը միանշանակ կընդունի այդ դերում: Բայց ես չեմ բացառում, որ նման մարդ կամ մարդիկ կան: Թեկնածուն կարող է լինել նաեւ Սփյուռքից: Մի բանում վստահ եմ` նախագահ Սերժ Սարգսյանը թեկնածու կամ թեկնածուներ, այսպես ասած, իր աչքի առջեւ ունի: Թե որքանո՞վ այդ թեկնածուն ընդունելի եւ ընկալելի կլինի բոլորի համար` դժվար է ասել: Մի բանում էլ եմ վստահ` այս փուլում նախագահը փորձում է գտնել մարդու, ով կբավարարի խորհրդարանում ներկայացված երկրորդ քաղաքական ուժին: Միայն «Ծառուկյան» դաշինքի աջակցության դեպքում կարելի կլինի խոսել կոնսենսուսի մասին:
– Օրինակ՝ նախկին նախագահներից Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը կամ Ռոբերտ Քոչարյանը կարո՞ղ է լինել այդ անհատը:
– Ես մտածել եմ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի մասով: Նա շատ լուրջ դիվանագետ է, մեծ փորձառություն ունի: Չեմ բացառում, որ այդ մասին կարող է նաեւ նախագահ Սերժ Սարգսյանը մտածած լինել: Բայց ես կարծում եմ, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը դժվար թե ընդունի այդ առաջարկությունը, եթե, իհարկե, այն լինի: Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը շատ լավ պատկերացնում է, որ երկրի նախագահն այլեւս առավելապես խորհրդանշական դերակատար է լինելու: Միգուցե սխալվում եմ, բայց իմ պատկերացմամբ՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն իրեն միշտ էլ ավելի ուրիշ դերում է տեսել: Չգիտեմ: Միգուցե ինչ-որ բան փոխված լինի: Բայց եթե ինձ տրված լիներ հնարավորություն ընտրելու Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի եւ Ռոբերտ Քոչարյանի միջեւ, ես միանշանակ կընտրեի Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին: Թեեւ նաեւ պետք է խոստովանել, որ առաջին նախագահն էլ այժմ հանրության շրջանում չունի այն չափով համակրանք, ինչ ուներ 2008 թվականին: Այսինքն՝ որպես լայն կոնսենսուսի թեկնածու՝ նա եւս չի դիտարկվում:
– Հիմնական ինտրիգը մնում է այն հարցի շուրջ, թե ո՞վ է լինելու Հայաստանի հաջորդ վարչապետը: Մոտ օրերս Սերժ Սարգսյանը կհայտարարի՞ իր հավակնությունների մասին:
– Չեմ կարծում: Ինտրիգը հավանաբար կշարունակվի մինչեւ մարտի վերջ: Ու խնդիրը բնավ էլ այն չէ` այդ որոշումն ինքն իր ներսում ունի՞, թե՞ ոչ: Պարզապես որքան հնարավոր է՝ ինտրիգը պետք է ձգել, որպեսզի եւ թիմը համախումբ մնա, եւ այլ հավակնորդների կողմից ամբիցիաներ չդրսեւորվեն:
Անկեղծ ասած, մեծ հաշվով ինձ համար էական էլ չէ, թե ով կլինի վարչապետ: Ինձ համար շատ էական է, թե ստանձնելով այդ պատասխանատվությունը՝ վարչապետն ի՞նչ համակարգային փոփոխություններ կիրականացնի: Թիվ մեկ խնդիրը ես սա եմ համարում: Քաջություն, քաղաքական կամք, գիտակցություն եւ զորություն կունենա՞, կկարողանա՞ նորընտիր վարչապետը այսօրվա արատավոր համակարգը բարեփոխելու: Իսկ որ համակարգն արատավոր է, դա իշխանությունում էլ շատ լավ գիտեն: Այլեւս պատասխանատվությունը բացառապես վարչապետի վրա է դրվելու, եւ բոլոր պահանջներն էլ նրան են ուղղված լինելու: Իսկ այժմ, կարծում եմ, մեր երկրի նկատմամբ ուշադրությունը մեծ է լինելու, քանի որ ԵՄ-ի հետ ստորագրված շրջանակային համաձայնագրով պարտավորություններ ենք ստանձնել: Ես չեմ կարծում, որ այդ համաձայնագիրը մեզ համար այնքան փոքր նշանակություն ունի, որ նրա արժեքն ու նշանակությունն անտեսվեն: Հետեւաբար փոփոխությունների շրջան ենք մտնում: Ո՞վ կկարողանա այդ շրջանը պատվով տանել` կիմանանք ապրիլին: Բայց ով էլ որ նա լինի, փոփոխություններն ուղղակի անխուսափելի են:
– Հնարավո՞ր է մինչեւ ապրիլ ականատես լինենք ֆորս-մաժորների եւ իրադարձությունների անկանխատեսելի զարգացումների:
– Անկառավարելի, անկանխատեսելի զարգացումների որեւէ նախադրյալ չեմ տեսնում: Այո, հասարակական տարբեր շերտեր սոցիալական խնդիրների հետ կապված լրջագույն խնդիրներ ունեն` գումարած ԵԱՏՄ-ի մաքսային նոր օրենսգրքի սահմանափակումները, մաքսային տուրքերը, հարկային բեռի ավելացումը` նոր Հարկային օրենսգրքով եւ այլն: Ժողովրդի կյանքը բավական անտանելի է դառնալու. հատկապես վառելանյութի թանկացումը անխուսափելիորեն կբերի շղթայական թանկացումների: Դա լուրջ խնդիր է իշխանության համար՝ մանավանդ, որ հասկանալի չէ, թե այդ բեռի տակ կքած ժողովուրդն ի՞նչ կերպ կարձագանքի: Այդ ամենով հանդերձ՝ նախադրյալներ, որոնք կբերեն արմատական բեկումների, չեմ տեսնում:
Լուրջ անհանգստություններ կլինեն՝ մանավանդ հայտարարություններ եւ կոչեր են հնչում, երթեր են անցկացվելու:
– «Ելք»-ում կարծում են, որ սոցիալական ընդվզումը հնարավոր է քաղաքական գործընթացի վերածել:
– Որպեսզի սոցիալական ընդվզումը քաղաքական որակի բարձրացվի, համախմբում է պետք: Ես չեմ կարծում, որ միայն «Ելքն» իր ուժերով կարող է այդ խնդիրը բարձրացնել եւ վեր հանել քաղաքական մակարդակի: Իսկ քաղաքական դաշտն այսօր խորը թմբիրի մեջ է, չկա միասնական ընդդիմություն: Խնդիր, որը մշտապես ուղեկցել է մեզ:
– Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ «Ելք»-ը չի փորձում համախմբել ընդդիմադիր դաշտը, ընդամենն անհասցե կոչով դիմեց քաղաքական ուժերին: Ի դեպ, տեսակետներ հնչեցին, որ պատճառն իշխանության հետ պայմանավորված «Ելք»-ի համագործակցությունն է:
– Ես ոչինչ չեմ բացառում: Բայց, միեւնույն է, ողջունում եմ այդ նախաձեռնությունը: Ընտրություններից հետո հասարակությունն ապատիայի մեջ է, իրեն լքված է զգում. ընդդիմադիր դաշտում չկա այն քաղաքական ուժը, որը զբաղվում է հանրության սոցիալական խնդիրներով, ընդհուպ մինչեւ դրանց լուծումներ տալով: «Ելք»-ի նախաձեռնած երթը փոքրիկ կայծ է, ու քանի որ «Ելք»-ը խորհրդարանական ընդդիմություն է, առավել պատասխանատու է հանրության առջեւ:
Պատճառը, թե ինչո՞ւ «Ելք»-ը չի գնում մյուս ընդդիմադիրներին համախմբելու ճանապարհով, կարծում եմ, բավական խորքային է. ընդդիմադիր հատվածում տարաձայնությունները, հակասություններն այնքան խորքային են, որ իրար հետ աշխատելու հնարավորություն լուրջ քաղաքական ուժերը չունեն: Միմյանց նկատմամբ անվստահությունը շատ մեծ է: Դրանից քաղաքական ուժերը չեն շահում, ժողովուրդն էլ չի շահում: Սեփական կշիռը բարձրացնելու կամ բարձր պահելու համար չի կարելի այլոց նսեմացնել, եթե անգամ վստահ ես, որ ինչ-որ բան այնպես չէ: Չի կարելի ոչնչացնել քո քաղաքական ընդդիմախոսին, անգամ քաղաքական հակառակորդին: Դա մշակույթ է, որը պետք է կարողանանք ընդունել, եթե ցանկանում ենք աշխարհին քաղաքակիրթ ներկայանալ: Ժողովուրդն ամեն ինչ տեսնում եւ հետեւություն է անում: Ես կարծում եմ, որ մեր առաջնային խնդիրը մեկը մյուսի նկատմամբ ամնիստիա եւ զինադադար հայտարարելն է:
Ժամանակին ինքս էլ առնչվել եմ համանման խնդրի հետ. ամեն կողմից հարձակում էր իմ նկատմամբ, որը բացարձակ արդարացված եւ հիմնավոր չէր: Դրանից եթե ես չեմ շահել, հակառակ կողմն էլ չի շահել, հակահարված եմ տվել: Բայց այդ հոգեվիճակից պետք է դուրս գալ, եթե ցանկանում ենք երկրում լուրջ ընդդիմություն ունենալ, ինչ-որ բան փոխել: Անկախ իշխանության նկատմամբ տվյալ ուժի վերաբերմունքից՝ իշխանությանն էլ լուրջ եւ ուժեղ ընդդիմություն է անհրաժեշտ: Իսկ ուժեղ ընդդիմություն լինում է միայն մեկ դեպքում` երբ մարդիկ հարգում են միմյանց կարծիքները եւ չեն փորձում իրար տակ փորել:
Ամսի 19-ի երթին հանրության ինչ-որ հատված կմիավորվի, բայց դա չի լինի այն քանակը, որը կարող է կայծը բոցի վերածել: Առավել եւս` զարգացումներն անվերահսկելի ուղղությամբ տանելով:
Անկախ ամեն ինչից՝ ես հավատում եմ իմ երկրի ապագային, ես ցանկանում եմ, որ 2018-ը մեր եւ մեր երկրի համար լինի դրական փոփոխությունների տարի: Ես հավատում եմ, որ ինչ-որ բան տեղից շարժվելու է: Իհարկե, դեռ համակարգային բարեփոխումների մասին է խոսքը: Դրանից հետո միայն հնարավոր կլինի խոսել տնտեսական, սոցիալական խնդիրների բարելավման մասին:
Զրույցը`
ՆԵԼԼԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ
«Առավոտ»
17.01.2018
