«Փաստ»-ի հյուրն է Հրանտ Բագրատյանը:
– Կարելի՞ է ասել, որ եթե մարդը հագենում է նյութից, հոգնում է նրա իշխանությունից, այսինքն՝ մարսում է հարստությունը, արդեն նոր գաղափարախոսությամբ կսկսի իր տնտեսական գործունեությունը, հետևաբար նոր գաղափարախոսությամբ կամրապնդվի տնտեսական հետագա կառուցվածքը։
– Ճիշտ է։ Ռուսաստանում ևս 20, 30 տարի հետո օլիգարխները կսկսեն բարիանալ։ Բայց որն է հետաքրքիրը. Չինաստանում, գիտակցելով այս ամենը, կառավարությունն այս գլխից այնպիսի քաղաքականություն է վարում, որ հետագայում նման խնդիրներ ընդհանրապես չառաջանան, որևէ մեկն անարդար չհարստանա, հետագայում էլ այդ հարստությունը ցրելու կարիք չլինի։ Մի հասարակ օրինակ, ենթադրենք կղզում ապրում են տասը մարդ, կա տասը տուն։ Ներկայացնենք բաշխման երեք օրինակ։ Մի դեպքում ամեն մեկին հասնում է մեկական տուն, սա ծայրահեղ բաշխում է, որն աշխատելու խթան չի ստեղծում։ Մեկ այլ տարբերակով մեկին տասը տուն է հասնում, ինը մարդ տուն չունի։ Սա երկրորդ ծայրահեղությունն է, որը կրկին խթան չի ստեղծում. Չունևորները շահագրգիռ չեն աշխատել, միևնույն է՝ տները մեկի ձեռքին են։
Հաջորդ տարբերակը՝ ութը մարդ ունեն մեկական տուն, մեկն ունի երկու տուն, մեկն էլ տուն չունի։ Սա համարվում է իդեալական դեպքը, երբ վատ աշխատողը պատժվել է՝ տուն չունի, լավ աշխատողն էլ ունի երկու տուն։ Համարվում է, որ նման հասարակության մեջ կա մրցակցություն։ Չինաստանն իրականացնում է հենց այսպիսի՝ կասկադային տնտեսական քաղաքականություն։
– Իսկ մե՞ր երկրում՝ Հայաստանում։
– Մեզ մոտ խոշոր բիզնեսն ամբողջությամբ է միաձուլվել պետությանը։ Այն աստիճանի, որ կապիտալիզմի մյուս տեսակների համար տեղ չի մնացել։ Արդյունքում այնպիսի բևեռացում գոյություն ունի, որպիսին չկա որևէ երկրում։ Եվ ո՞րն է էականը, արդեն մի տասը տարի առաջ ակնհայտ էր, թե ինչ էր տեղի ունենալու, ինչ վայրենի դրսևորումների էր հանգեցնելու մեր երկրում իրականացվող տնտեսական քաղաքականությունը։ Ժամանակին պետք էր մտածել՝ արժե՞ր դրան գնալ թե՝ ոչ։
Գոհար ՍԱՐԴԱՐՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ կարող եք կարդալ «Փաստ» թերթի այսօրվա համարում
