Թեև ասում են, որ շունը մարդու բարեկամն է` որպես այդ կենդանու նկատմամբ ջերմ վերաբերմունքի տարածված արտահայտություն, այնուամենայնիվ, հայերենում կան այդ կենդանու վարքագծի բազմաթիվ հակասական արտահայտություններ:
Ավելին, իրարամերժ և երկիմաստ է դառնում շան դերը, երբ այն դիտարկվում է քաղաքականության մեջ: Որպես կանոն, երբ ոմանք իրար հետ գժտված վիճակում են կամ շունն ու կատու են իրար հետ, ժողովուրդն համերաշխ ապրելու կոչ է անում մի դռան շան նման յոլա գնացեք: Իսկ երբ առերես անգամ հարգալից են, իրականում արհամարհում են միմյանց կարծիքները, որի դեպքում սովորաբար ասում են իրար շան տեղ չեն դնում, իսկ լավագույն դեպքում ասում են թող շունը հաչա` քամին փչի: Սա, թերևս արդարացված է այն ժամանակ, երբ մեզ հայտնի գործիչներից ոմանք սիրում են անընդմեջ նույն թեմայի շուրջ անպտուղ խոսակցություններ ծավալել, իրենց ինչ-որ կերպ «դրսևորելու» համար` զազրախոսել, այլ խոսքով շան հացը կտրել: Սա է պատճառը, որ ոմանք որևէ վտանգ չեն էլ կարող ներկայացնել իրենց հակառակորդներին. նրանց մասին էլ ասում են հաչացող շունը չի կծում: Իրականում, փորձված քաղաքական հակառակորդները ներքին ձայնով կամ սուր զգացողություն, այլ խոսքով, շան հոտառությամբ և վտանգի սրված կանխազգացողությամբ, տիրապետում են նաև տելեպատիայի որոշ հիմունքների և երբ այն արդարանում է, ասում են շան անունը տուր, փայտը վերցրու ձեռքդ: Իսկ մեկ այլ պարագայում, երբ փայտն արդեն ձեռքիդ է, խորհուրդ է տրվում. շանը փայտ պարզիր, բայց մի խփիր: Հատկապես պետք չէ խփել երբ խոսքը սեփական շանն է վերաբերվում, քանի որ անգամ զայրույթի պահին յուրայինին կամ ղեկավարին հնազանդ շունը տիրոջը չի կծում:
Գաղտնիք չեն նաև անինքնասեր անձինք քաղաքականության մեջ, որոնցից շատերն անգամ խուսափում են, բայց նրանք, որպես կանոն, շան երես ունեն և շարունակում են միաժամանակ մի քանի ազդեցիկ ուժերի կամ անձանց ծառայելու, հաճոյանալու փորձերը (երբ ժողովուրդը զգուշացնում է, որ խոսք տանող – բերողը` ոսկոր բերող շունը ոսկոր էլ տանում է), և որի համար կա նաև մեկ այլ դիպուկ արտահայտություն. երկու տիրոջ շուն են դառնում, ի վերջո մնալով առանց քաղաքական «տանիքի» կամ ավելի պատկերավոր` անտեր շուն: Դրանք հիմնականում բարոյազուրկ մարդիկ են, որոնց համար ժողովրդական խոսք-խրատ կա. նամուսը շան առաջ գցել են, շունը չի կերել: Այս խրատն, իհարկե, ավելի հաճախ շրջանցվում է, քան կատարվում: Նամուսն, իհարկե, շունը չի կերել, բայց պարզվում է` շաքար կարող է ուտել: Սա ընկալվում է որպես անարժան մարդուն բացառիկ հնարավորության ընձեռում, որակելով որպես շաքարը շան բերան:
Կան այդ գործում առավել հաջողված գործիչներ, որոնք շան հոտառությամբ զգում են, թե որտեղ են ամենահամեղ պատառները և շնչակտուր վազքով, այն է` շուն խեղդելով, շտապում են քաղաքականության մեջ հայտնի ամեն գնով բարեկեցիկ տեղ զբաղեցնել և թագավորի շան տեղում հայտնվել: Իսկ երբ նման բարոյազուրկ անձը, որի տմարդի նկարագիրն ուղղակի որակվում է որպես շուն, շան որդի, երբևէ հայտնվում է խաղից դուրս, խղճալի վիճակում, որպես փորձանքի պահին ձեռք չմեկնելու հիմնավորում ասվում է շունը կաղալով չի սատկի:
Ընդհանուր առմամբ, այս ամենը բոլորովին պատահական չէ, քանի որ առայժմ քաղաքական դաշտն այնքան էլ ձևավորված չէ, ավելին, քաոսային է, որը ժողովրդական լեզվով որակվում է հետևյալ կերպ. շունը մարդու չի ճանաչում, կամ շունը տիրոջը չի ճանաչում: Եվ նման իրավիճակում, անպարկեշտներն ամեն ինչ անում են ժողովրդից վերջին կտոր հացն էլ փախցնելու և հալածանքի գնով սեփական հարստությունը բազմապատկելու:
Իհարկե, բնության մեջ և կյանքում ամեն ինչ հավասարակշռված է և գալիս է պահը` ժողովրդին վնասներ հասցրածներին հատուցման, երբ ինչպես տարբեր երկրներում է պատահել, մարդիկ իրենց հալածողներին շան ծեծ են տալիս, կամ ի վերջո, շան սատակ անում, քանի որ համբերության բաժակը լցվում է, և այդ պահին լինում են նաև անզուսպ զայրույթի դրսևորումներ, երբ ինքնատիրապետման կորուստի դեպքում ասում են շներին կապեցին, իրեն բաց թողեցին:
Իսկ երբ բարոյազուրկների հանդեպ մարդիկ փորձում են ներողամիտ լինել, խորհուրդ է տրվում չկորցնել զգոնությունը, այլ խոսքով, շան հետ ընկերացիր, բայց փայտը ձեռքիցդ մի գցիր:
Իսկ ոմանք գտնում են, որ պետք է խելամտորեն օգտագործել անգամ անցանկալի անձից կարողությունն ի շահ մարդկանց, որ անգամ փոքր արդյունք ստանալն էլ ոչնչից լավ է, ասելով, թե շնից մազ պոկելն էլ օգուտ է: Ավելի ներողամիտ մարդիկ, ովքեր գտնում են, որ պետք է պատժելիս հաշվի առնել ավելի ընդհանուր շահը և հորդորում են. շանը խփիր, բայց տիրոջը խաթր արա: Իսկ ոմանք էլ պարզապես փորձում են արդարացնել ամենատարբեր թերություններն ու արատները և պատճառաբանում, թե գյուղ չկա, որ շուն չլինի: Այս ամենը հեռացնում է իրականությանն անաչառ գնահատական տալու հնարավորությունից և վերջապես պարզել հարցի բուն էությունը, այլ կերպ ասած, ամեն ինչ քողարկվում է և անհնար է դառնում պարզել, թե որտեղ է թաղված շան գլուխը:
Այս ամենը կարող է ընկալվել որպես կես-կատակ, կես-լուրջ: Իսկ եթե փորձենք մեկ ընդհանուր խորհուրդ քաղել տարվա խորհրդանիշից թե’ սովորական կյանքի, թե’ քաղաքականության համար, հավանաբար դա անբարո գայթակղություններից զերծ մնալու պատվիրանը պետք է լինի` մի շնացիր:
Թաթուլ ՄԱՆԱՍԵՐՅԱՆ
