Ազատամարտիկ, նախկին պատգամավոր Մյասնիկ Մալխասյանը` տարկետման իրավունքի սահմանափակումների եւ Արցախի հարցում ցավոտ լուծումների մասին:
– Տարկետման իրավունքի փոփոխությունների շուրջ ստեղծված այս իրավիճակն ինչպե՞ս կմեկնաբանեք. իշխանությունը զիջումների չի ցանկանում գնալ, ուսանողները բողոքի ակցիաները չեն դադարեցնում:
– 20 տարի առաջ այս վեճը փոխզիջումային լուծում գտավ, բայց հիմա ես քննարկում չեմ տեսնում: Ուսանողներն իրենց խնդիրները բարձրացնում են, բայց քննարկում, որը կփակի այդ հարցը, չեմ տեսնում: Ընդհանրապես, տպավորություն ունեմ, որ այս օրենքով այլ հարց է փորձ արվում լուծել. բանակում այսօր խնդիր կա, զորահավաքի խնդիր կա: Ես չեմ կարծում, թե սա այդ հարցը կլուծի:
– Դուք կարծում եք, որ սա ընդամենը քանա՞կ ապահովելու խնդիր է: Պաշտպանության նախարարն ասում է, որ այսպիսով ընդհանուր բարեփոխումների հարց են փորձում լուծել:
– Գիտեք, ընդհանուր բարեփոխումներ անելու համար պետք է վստահության ռեսուրս ունենալ: Այսօր, կարծում եմ, լավագույն նախագիծն էլ որ բերի իշխանությունը, հասարակությունը չի ընդունի: Ես ինչ-որ տեղ տրամաբանություն տեսնում եմ այդ նախագծում, որ բոլորը պետք է հավասար լինեն: Բայց արդյո՞ք այդ օրենսդրական նախաձեռնությամբ խնդիրը լուծվում է: Չեմ կարծում: Նախ` հավասարության մասին այսօր խոսողների մեծ մասը ինչ-ինչ պատճառներով չի ծառայել, խուսափել են, իրենց երեխաներին էլ ծառայությունից փախցրել են: Իսկ նման մարդիկ, իմ կարծիքով, ընդհանրապես իրավունք չունեն քննարկելու այդ հարցը:
– Պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանն ասում է, որ բոլոր 18 տարեկանների ծառայությունը պարտադիր նորմ դարձնելով` նաեւ լուծում են այդ խնդիրը, որպեսզի պաշտոնյաների եւ օլիգարխների զավակները այլեւս չկարողանան խուսափել ծառայությունից:
– Այսինքն՝ մինչեւ հիմա իրենք ա՞յդ ճանապարհով էին գնում: Իրենք իրենց երեխաներին տարբեր ճանապարհներով արդեն հանել են հանրապետությունից, այլ երկրի քաղաքացիներ են դարձրել կամ մանկուց տարբեր տեսակի հիվանդության փաստաթղթեր են պատրաստել: Երբ հրապարակվեց չծառայած պաշտոնյաների կամ նրանց զավակների ցանկը, շատ աբսուրդ բացատրություններ հնչեցին. ինչի՞ մասին է խոսքը:
– Ասում եք` բանավեճ չկա այս հարցի շուրջ, բայց վարչապետը կրթության եւ պաշտպանության նախարարների հետ հրավիրեց ուսանողներին, դա բանավեճ չէ՞ր:
– Այսինքն՝ հրավիրեցին, զրուցեցին, եւ ի՞նչ: Բավարարեցի՞ն: Ուսանողների բարձրացրած հարցերին եթե կոնկրետ եւ հստակ պատասխան չի լինում, իրենք էլ իրենցն ասում են ու վերջ, դա եղավ բանավե՞ճ:
– Ձեր կարծիքով՝ եթե տարկետման իրավունքը մնա այն տարբերակով, ինչ կար, Հայաստանում կրթությունն ու գիտությունը կզարգանա՞ն:
– Ես չեմ կարծում, որ կզարգանան, որովհետեւ զարգացումը դրանով չի պայմանավորված: Իշխանությունը նախ պիտի արժեւորի կրթությունն ու գիտությունը, առաջնային պլան մղի դրանք: Ընդհանրապես, ոչ միայն այդ ոլորտները: Նույն ձեւով արժեւորված չի գյուղացին, հողի հետ աշխատող, տառապող-տանջվող, բարիքներ ստեղծող մարդը: Դրա համար էլ գյուղերը դատարկվում են: Մարդիկ լքում են գյուղերը, չեն ուզում հողագործությամբ զբաղվել: Ի դեպ, մի հետաքրքիր վիճակագրություն կար, դրա մասին ես առիթներ ունեցել եմ ասելու. երբ ես ծառայում էի բանակում, ՊՆ սոցիալական վարչության պետն էի, այցելում էինք տարբեր զորամասեր, բուժմասերում պառկած երեխաները հիմնականում քաղաքաբնակ երեխաներն էին: Գյուղաբնակ տղաների դիմադրողականությունը ծառայության նկատմամբ ավելի մեծ էր: Դեռ այն տարիներից մենք այս խնդրի վրա ուշադրություն էինք հրավիրում:
Ինչեւէ, այս հարցը ծավալուն է, երկար եւ խորը քննարկումներ պահանջող, եւ ես համոզված չեմ, որ այս փոփոխությունների ընդունմամբ հարցերը կարգավորվելու են, մանավանդ, որ վստահության պակասը մեծ է, գնալով խորանում է. երեկոյան 6-ին խորհրդարանի պաշտպանության հանձնաժողովը քվորում չկարողացավ ապահովել, երեկոյան 9-ին գաղտագողի հավաքեցին ու անցկացրեցին: Սա ավելի է խորացնելու ուսանողների մեջ կասկածները: Այս ամենը հարցեր են, որոնք պատասխաններ են ուզում:
– Դուք պատերազմով անցած մարդ եք, իշխանությունն ասում է, որ Հայաստանի համար անվտանգությունն առաջնային խնդիր է, ճի՞շտ են բանակում ծառայել-չծառայելու շուրջ բանավեճերը:
– Իշխանությունն արդեն հասկացել է, որ անվտանգության հարցերն առաջնային են. բա եթե մտածում են, ինչո՞ւ այնպես չէին անում, որ երկիրը չդատարկվեր: Երկրի թիվ մեկ ապահովությունը բնակչությունն է: Օր օրի երկիրը դատարկվում է, իշխանությունը քայլեր չի ձեռնարկում արտագաղթը կասեցնելու համար: Մարդ պիտի լինի, որ ծառայի ու անվտանգությունն ապահովի: Մանավանդ, երբ մեր հակառակորդի բնակչությունը կրկնապատկվում է: Բա մեզ մոտ ի՞նչ են մտածում: Իհարկե, անվտանգությունը թիվ մեկ խնդիրն է:
– Իշխանությունը չի զիջում դիրքերը, պաշտպանության նախարարն ասում է` նախագծում փոփոխություններ չեն լինելու, ուսանողներն էլ ետ չեն քաշվում, բողոքի ակցիաները շարունակվելու են, այսօր էլ խորհրդարանում նախագիծը կքննարկվի երկրորդ ընթերցմամբ. այս իրավիճակից որեւէ ելք կա՞:
– Իշխանությունն իր «էշը քշելու է», նախագիծն ընդունելու են, իրենք ունեն մեծամասնություն` ՀՅԴ-ի հետ եւ առանց ՀՅԴ-ի էլ: Ի՞նչ անի ուսանողությունը: Մի քանի օր էլ փողոցներում կբողոքեն… շարժումը պետք է հասարակության լայն աջակցությունը ստանա: Հասարակությունը պետք է աջակցի, որ հնարավոր լինի ճնշում գործադրել իշխանության վրա: Բայց իշխանությունը անգամ 2008-ի մարտի 1-ին այդ հսկայական շարժումը, երբ ամբողջ բնակչությունը ոտքի կանգնեց, Երեւանի փողոցներում գնդակահարեցին ու զիջման չգնացին: Հիմա պետք է ուսանողների բողոքին ընդառա՞ջ գնան:
– Սերժ Սարգսյանն ու Իլհամ Ալիեւը Ժնեւում պայմանավորվեցին, որ լարվածությունը թուլացնեն, բայց երկու օր անց արդեն մենք զոհ ունեցանք, չեն դադարում նաեւ հայկական սահմանամերձ բնակավայրերի գնդակոծությունները: Ըստ Ձեզ՝ նոր պատերազմի վտանգը մո՞տ է:
– Տեղեկությունների չեմ տիրապետում, բայց պատերազմի վտանգը միշտ էլ եղել է: Ի պատիվ մեր զինվորների` մեր հակառակորդն ապրիլյան պատերազմի ժամանակ արժանի հակահարված ստացավ: Բայց այս ձեւով Ադրբեջանը փորձում է հարցի վրա միջազգային հանրության ուշադրությունը սեւեռել: Իհարկե, ադրբեջանական կողմից էլ են զոհեր լինում, բայց, կարծում եմ, Ադրբեջանում շատ լավ հասկանում են, որ այս ձեւով, անընդհատ պատերազմական վիճակի մեջ պահելով, նաեւ հարց են լուծում` Հայաստանի բնակչությունը նվազում է: Սա շատ հստակ հաշվարկ է, իրենք սա լավ գիտակցում են:
Բանակցություններ այսօր չկան, դրանք պարզապես հանդիպումներ են, եւ իմ կարծիքով՝ հարցի կարգավորումն այսօր Հայաստանից եւ Ադրբեջանից կախված չէ: Դա գերտերությունների լուծելիք հարց է: Այս հարցն ուրիշ կաբինետներում է լուծվելու: Համենայնդեպս, կողմերը մանդատը փոխանցել են գերտերություններին:
– Հայաստանի երեք նախագահներն էլ խոսել են փոխզիջումների մասին, բայց վերջերս «Անդրանիկ Մարգարյան» քաղաքական դպրոցում, երբ Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, որ Արցախի հարցում ցավոտ լուծումներ են լինելու, բավական մեծ աղմուկ բարձրացավ:
– Ավելի մե՞ծ աղմուկ էր, երբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն էր ասում, որ… Բայց ժամանակին, երբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն առաջարկում էր, Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը դեմ էին: Նույնիսկ երկրորդ նախագահի արտաքին գործերի նախարար Վարդան Օսկանյանն ասում է, որ անգամ շրջափակման պայմաններում Ղարաբաղը կարող է թռիչքային զարգացում ապահովել: Հիմա նոր գիտակցո՞ւմ են: Եթե հիմա գիտակցում են, ուրեմն պետք է ժողովրդից ներողություն հայցեն, որ իրենց վարած քաղաքականությամբ անցած տարիների ընթացքում երկիրը հյուծել են, դատարկել են, տնտեսությունը անկում է ապրել, բանակում զոհերի թիվն ավելացել է: Լավ է, որ իշխանությունում գիտակցում են, որ ցավոտ լուծումներ են լինելու, բայց ես չեմ կարծում, թե ժողովուրդը դա ցավոտ ընդունեց, ընդվզեց:
– Այսինքն՝ հիմա ավելի հե՞շտ կլինի Արցախի հարցում հասարակությանը փոխզիջումների տանելը:
– Հասարակության այն հատվածը, որը այն ժամանակ պայքարում էր, մեծամասամբ արտագաղթել է: Ընդդիմության մեջքը կոտրել են, ու դա հստակ երեւաց վերջին տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների ժամանակ: Ընդդիմությունը բացարձակ չմասնակցեց այդ ընտրություններին: Սա խոսում է այն մասին, որ ընդդիմությունը, հասարակությունը անտարբեր են երկրի ճակատագրի նկատմամբ: Իշխանությունը հասավ դրան, որ ընդդիմությանը մեկուսացնի: Ասում եք` իշխանությունն ասում է` երկրի թիվ մեկ խնդիրը անվտանգությունն է: Դա այսօր է, իսկ երեկ իշխանության թիվ մեկ խնդիրը ընդդիմությանը ոչնչացնելը, ընդդիմության ակտիվիստներին բանտերը լցնելն էր: Լավ է, որ այսօր գիտակցում են` երկրի անվտանգությունը թիվ մեկ խնդիր է: Բայց իրենք հասան նրան, որ վերջին համայնքային խնդիրներին ոչ մի քաղաքական ուժ չմասնակցեց:
ՆԵԼԼԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
«Առավոտ»
14.11.2017
