Մենք` հայերս, սիրում ենք պայմանական ժամանակը: Սպորտային մեկնաբաններն ասում են՝ եթե հարվածը մի փոքր ավելի ուժեղ լիներ եւ մի փոքր ավելի ձախ, ապա մրցակից թիմի դարպասապահն անզոր կլիներ: Գոլի հնարավորությունն արդեն բաց է թողած, բայց մեկնաբանը շարունակում է մեզ, այսպես ասած, «մղկտացնել»՝ «ախ, ինչ հնարավորություն էր, եթե մեր ֆուտբոլիստներն օգտագործեին այդ հնարավորությունը, ապա հաշիվը կլիներ»… եւ այլն: Վարորդը, թեքվելով աջ եւ անցնելով այդ ճանապարհով մի քանի կիլոմետր, ճանապարհի ողջ ընթացքում մտքերի մեջ է՝ «չէ, ես պիտի ձախ թեքվեի, եթե ձախ թեքվեի, ապա…»: Քաղաքական կյանքում նույնն է՝ «եթե 1996 թվականին Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն իշխանությունը զիջեր Վազգեն Մանուկյանին, ապա…»: Մենք չենք կարող էմպիրիկ ճանապարհով ստուգել, թե ինչ կլիներ՝ գուցե ավելի վատ կլիներ: Չնայած ինձ թվում է, որ պարտվելու դեպքում իշխանությունը պետք է փոխանցել ընդդիմախոսիդ, բայց ես հեռու եմ «եթե»-ներից:
Իմ գործընկեր Թաթուլ Հակոբյանը բազմաթիվ հետաքրքիր հրապարակումներ է արել Առաջին հանրապետության մասին, որոնցից պարզ է դառնում, որ այդ հանրապետության լիդերները ունեցել են բազմաթիվ մոլորություններ, գործել են բազմաթիվ սխալներ, անգամ մեղքեր՝ ղեկավարվելով նաեւ անձնական ամբիցիաներով: Թե որքանով են ամբողջական այդ հետաքրքիր փաստաթղթերը, չեմ կարող դատել՝ մասնագետ չեմ: Բայց տվյալ դեպքերում կարեւոր է մեկ այլ հանգամանք. այդ հրապարակումներում չկա հակագիտական, հակապատմական եւ կասեի անգամ՝ հակալրագրողական պայմանական ժամանակը: Ասենք՝ եթե այս կամ այն լիդերը վարվեր այլ կերպ, ապա մենք հիմա կունենայինք ոչ թե 29 հազար, այլ 56 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածք: Ի դեպ, դա մեր հայրենակիցների սիրած թեմաներից մեկն է՝ «վախ, ինչքան մենք ունեինք եւ ինչքան ենք կորցրել այսինչի կամ այնինչի պատճառով»: Վերքերը քչփորելու ամենահայտնի ձեւերից մեկն է: Մինչդեռ խնդիրը, իմ կարծիքով, տարածքի չափերը չեն, այլ ցանկացած տարածքում արժանապատվորեն ապրելը:
Փորձը նմանատիպ իրավիճակներում նույն սխալները չանելու մեջ է, ոչ թե արդեն արված սխալների, արդեն թափված ջրի, արդեն գնացած գնացքի մասին «վայ-վույ» անելը: Բերեմ կոնկրետ օրինակ. ամերիկացի մեր եղբայրները հսկայական միջոցներ եւ ժամանակ են ծախսում, որպեսզի ԱՄՆ այս կամ այն նահանգը պաշտոնական հայտարարություն անի Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ: Հպարտությամբ ասում ենք՝ «48-րդ նահանգը ճանաչել է ցեղասպանությունը»: Եվս միլիոնավոր դոլարներ, եւս մի քանի տարի կծախսվի 49-րդ եւ 50-րդ նահանգի վրա: Եվ հընթացս դատողություններ կարվեն, թե ինչու ԱՄՆ նախագահը չարտասանեց «ցեղասպանություն» բառը: Այ, եթե արտասաներ… Բայց ի՞նչ կլիներ, եթե արտասաներ, եւ, ի դեպ, մի անգամ մեկն արտասանել է: Դարձյալ հնարավոր չէ ստուգել, թե ինչ կլիներ: Ապրել «եթե»-ներով, նշանակում է գլուխը շրջել 180 աստիճանով: Հետ նայելով՝ առաջ գնալ հնարավոր չէ:
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Երանի՜ մարդիկ ձեզ պէս մտածէին,,
Յ.Գ. լիդեր=ԱՌԱՋՆՈՐԴ, ամբիցիա=փառասիրութիւն, փառամոլութիւն, տենչ, հակում, ձգտում։ Հազար հատ հոմանիշ ունենք, պիտի անպայման ամբիցիա՞ գրէիք 🙂
Նախորդ օրն էլ գրել էիք “պոզիտիվ”։
Այդ բառը հայերէնում վաղո՜ւց ԴՐԱԿԱՆ է թարգմանուել։
դա չուղղեցիք, ինչը նշանակում է, որ համաձայն չէք։ Խնդիր չկայ, բնական է։
Ու այստեղ է, որ հարցեր են առաջանում. ով ինչ սխալ բառ, նախադասութիւն ուզում գրում է եւ չկայ հայերէնի հարցերով զբաղուող մի խորհուրդ, որը սրբագրի եթերը, թերթերը եւ այլն։ Չէ՞ որ ‘անաղարտ’ հայերէնը սահմանադրական չափանիշ է, որը պարտաւոր ենք սրբօրէն պահել։ Թէ՞ իրաւական պետութիւնը միայն «Սասնայ ծռեր» քննադատելով է կառուցւում 🙂
Հաճելի օր ձեզ,,
Հարգելի պրն Լազարյան, մի դիտարկում՝ Ձեր թվարկած շարքից «ամբիցիա=փառասիրութիւն, փառամոլութիւն, տենչ, հակում, ձգտում» եւ ոչ մեկը չի արտահայտում այդ բառի իմաստը: Թերեւս ավելի մոտ է «հավակնություն» բառը:
Բարի օր տիկին Իսրայէլեան,
Շնորհակալութիւն արձագանքի համար:
Նախ ճշտեմ բառի իմաստը, նոր անցնեմ բուն ասելիքիս:
Լատիներէնից ֆրանսերէնի, ապա ռուսերէնի միջոցով անցել է հայերէնին:
Ֆրանսիացիները բառը բացատրում են “Désir ardent de gloire, d’honneurs, de réussite sociale” (Dictionnaire de français Larousse): Մօտաւորապէս նոյն կերպ է բացատրում Օքսֆորդի բառարանը՝ “A strong desire to do or achieve something” – «Որեւէ բան անելու կամ որեւէ բանի (փառքի, երջանկութեան, յաջողութեան) հասնելու մեծ ցանկութիւն»:
Հայերէնի բառարանները (նկատի ունեմ մեծարժէք գործերը) կազմուել են խորհրդային ժամանակաշրջանում: Ցաւօք, յետխորհրդային շրջանում հրատարակուած ծանրակշիռ բառարան չունենք: Չկայ նաեւ մի լուրջ կառոյց, որը կը կանոնակարգէր այդ խնդիրը:
***
Ինձ համար ամբիցիան ՁԳՏՈՒՄՆ է: Առանձին վերցրած՝ փառամոլութիւնը եւ փառասիրութիւնն անշուշտ ամբիցիա չեն (թէեւ ֆրանսերէն բացատրութիւնը դա է փաստում՝ Désir ardent de gloire), բայց հրաշալի կերպով կարող էր փոխարինել Արամ Աբրահամեանի արտայայտած միտքը.
«Իմ գործընկեր Թաթուլ Յակոբեանը …, … անգամ մեղքեր՝ ղեկավարուելով նաեւ անձնական փառասիրութեամբ (փառամոլութեամբ)» 🙂
***
Դուք լրագրող էք՝ բանասիրական կրթութեամբ:
ՀԱՐՑ՝ ո՞րն է “ամբիցիա” բառի հայերէնը: Կա՞յ թարգմանութիւն: Եւ առհասարակ, երբ հայերէն որեւէ բառի հետ կապուած հարց է ծագում, ի՞նչ էք անում. լեզուի պետական տեսչութի՞ւն, բառարա՞ն, ծանօթ լեզուաբա՞ն …
***
«Առաւօտում» վիճակն անհամեմատ լաւ է: Կայքեր կան, որոնց լուրերում նախադասութեան կէսը օտար բառեր են: Ու հարց է առաջանում՝ ինչպէ՞ս սրա դէմն առնենք: Սա է իմ մտահոգութիւնը:
Հարգելի պրն Լազարյան: Շնորհակալություն գրառման համար: Եթե հայերենին առնչվող որեւէ հարց է ծագում՝ ճշտում ենք հետեւյալ բառարանների օգնությամբ:
Oնլայն բառարաններ.
1. https://www.nayiri.com/ կայքում
Հր. Աճառյան, Արմատական բռրն.
Էդ. Աղայան, Բացատրական բռրն.
Ստ. Մալխասյանց, Բացատրական բռրն. ևն:
2. https://dic.academic.ru/
3. https://brrn.armenia.ru/ հայերեն-ռուսերեն, ռուսերեն-հայերեն
4. https://www.onlinepararan.com/
5. https://www.dict.am/
6. https://www.arm-translate.net/
7. https://bararanonline.com/
…Իսկ մայրաքաղաքի երկնքով,ցածր բարձրությամբ, հռնդյունով թռչում էն ինչ որ խմբակային ինքնաթիռներ,որոնք հաստատ մերը չեն՝մենք այդ տիպի ՄԻԳ-ր,կամ ՍՈՒ-ր չունենք մեր ԶՈՒ-ում։ Եւ արդյոք՞ մենք ժամանակին բացթողումներ չենք ունեցել մեր անկախության թրծման հարցում,եւ ահա,հավանաբար,մենք մոտենում էնք ՝մի կարմիր գծի,( Հայաստան-ԵՄ ) որը,ինչ որ մեկին դուր չի քալիս,պարզից էլ պարզ է թե ում. եւ դա նրանք կարող էն անել տարբեր միջոցներով եւ արդյո՞ք ժամանակը չե,բարձրացնել այդ հարցը,որպեսզի դադարեցբեն այդ չարաքույժ թռիչքները,որը հիշեցնում է,ոչ վաղ անցյալում, Անկախության Հրապարակում ՝անկախության զարթոնքի ,հավաքների ժամանակ՝սովետների ուղղաթիռների սադրիչ թռիչքները,ինչ որ,ձեռագրերը շատ նման էն….Տա աստված,որ ես սխալվում էմ։
Հարգելի պրն Լազարյան, շնորհակալություն ձեր ուշադրության համար: