ՓԱՍՏԱԲԱՆՆԵՐԻ ՊԱԼԱՏԻ ԴԻՐՔՈՐՈՇՈՒՄԸ ՀՀ ԴԱՏԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ
Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանների պալատը «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» ՀՀ սահմանադրական օրենքի նախագծով նախատեսված փաստաբանի նկատմամբ դատարանի կողմից, որպես դատական սանկցիա տուգանքի կիրառումն անթույլատրելի է համարում:
ՀՀ Սահմանադրության 64-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ իրավաբանական օգնություն ապահովելու նպատակով երաշխավորվում է անկախության, ինքնակառավարման և փաստաբանների իրավահավասարության վրա հիմնված փաստաբանության գործունեությունը: Փաստաբանների կարգավիճակը, իրավունքները և պարտականությունները սահմանվում են օրենքով:
Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի՝ «Փաստաբանի մասնագիտական գործունեության ազատության մասին» 25.10.2000թ. №Rec(2000)21 հանձնարարականի 1-ին սկզբունքի 1-ին կետի համաձայն՝ հարկավոր է ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները, որպեսզի հարգվի, պաշտպանվի և խթանվի փաստաբանի մասնագիտական գործունեության ազատությունը առանց խտրականության և իշխանությունների կամ հասարակության կողմից անիրավաչափ միջամտության, հատկապես Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի համապատասխան դրույթների լույսի ներքո:
Նույն սկզբունքի 4-րդ կետի համաձայն՝ փաստաբանները չպետք է տուժեն հետևանքներից կամ ենթարկվեն ցանկացած պատժամիջոցների կամ ճնշումների վտանգի, երբ գործում են իրենց մասնագիտական չափանիշներին համապատասխան:
ՄԱԿ-ի կողմից 1990թ. ընդունված «Փաստաբանների դերին վերաբերող հիմնարար սկզբունքներ»-ի 16-րդ կետի «ա» ենթակետի համաձայն՝ կառավարություններն ապահովում են, որպեսզի փաստաբանները կարողանան իրենց մասնագիտական բոլոր պարտականությունները կատարել սպառնալիքներից, խոչընդոտներից, ահաբեկումից կամ անարդարացի միջամտությունից զերծ մթնոլորտում:
Փաստաբանի նկատմամբ դատարանի ներգործության միջոցն այսօր ունի միջնորդավորված բնույթ և իրավական հետևանք կարող է առաջացնել միայն այն դեպքում, երբ ՀՀ փաստաբանների պալատի խորհուրդն է փաստաբանի վարքագծում խախտում տեսնում:
Գործող նշված իրավակարգավորումը փաստաբանի լավագույն երաշխիքն է դատարանի հնարավոր անհիմն ներգործության միջոցներից պաշտպանվելու համար:
Օրենսդրական այս նախաձեռնության հիմքում հավանաբար դրված է այն պատճառը, որ ՀՀ փաստաբանների պալատի խորհուրդը շատ դեպքերում կարճում է դատական սանկցիայի հիմքով փաստաբանների նկատմամբ հարուցված կարգապահական վարույթները: Կարճման ելքով ավարտված շատ վարույթներով ՀՀ փաստաբանների պալատի խորհուրդն արձանագրել է դատավորների չհիմնավորված մոտեցումները փաստաբանների նկատմամբ: Եղել են դեպքեր, երբ ՀՀ փաստաբանների պալատի խորհուրդը դիմել է պատկան մարմնին դատավորի վարքագիծը քննարկելու համար:
Այս պայմաններում, գործող իրավակարգավորումը շատ լավ զտիչ է հանդիսանում է փաստաբանական համայնքի և դատական համակարգի հարաբերություններում, հետևաբար դրա փոփոխությունը (դատարանին՝ փաստաբանի նկատմամբ տուգանք նշանակելու անմիջական ներգործության միջոց կիրառելու լիազորությունը տալը) կարող է վնասել փաստաբանի անկախությանը:
ՀՀ դատական օրենսգրքի նախագծի վերոհիշյալ և այլ կարգավորումների կապակցությամբ Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանների պալատը կներկայացնի իր դիտողությունները և առաջարկությունները՝ փաստաբանների կարծիքները ստանալուց հետո:
Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանների պալատի նախագահ՝
Արա Զոհրաբյան
