«Վերջապես համարձակություն եղավ մեր պատգամավորների կողմից հարցը բարձրացնելու: Շատ դրական եմ գնահատում տիկին Զոհրաբյանի քայլը: Մենք մեր մեջ`նկարիչներ, երաժիշտներ, վաղուց ենք այդ մասին խոսում`ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո այդ միությունները պետք է վերանայվեին եւ ավելի կոնստրուկտիվ, ժամանակի պահանջներին համապատասխան կառույցներ ստեղծվեին: Բայց ստեղծագործական միությունները դեռ կան ու շարժվում են 25 տարվա վաղեմության ճանապարհով, նույն ճահճացած վիճակով»,- Aravot.am-ի հետ զրույցում ասաց գեղանկարիչ Արթուր Սարգսյանը:
«Ես լինելու եմ նախաձեռնողներից մեկը, որպեսզի այստեղ լսումներ կազմակերպվեն՝ պե՞տք են մեզ ստեղծագործական միությունները: Եվ միայն դրանից հետո կխոսենք կոչումներ շնորհելու մասին: Մի կոչում ավել, մի կոչում պակաս, եղանակ չի ստեղծում»,- մի քանի ամիս առաջ, խորհրդարանում, կոչումներ շնորհելու մասին նախագծի քննարկումների ժամանակ հայտարարել էր Նաիրա Զոհրաբյանը: Իսկ օրերս «Ճարտարապետական գործունեություն մասին» նախագծի քննարկումների ժամանակ քաղաքաշինության պետական կոմիտեի նախագահ Նարեկ Սարգսյանին էր դիմել. «Պարոն Սարգսյան, կուզեի Ձեր տեսակետն իմանալ Հայաստանում ստեղծագործական միությունների մասին: Ինչի՞ համար են դրանք: Միության նախագահները վարձակալության են տալիս փոքր կենտրոնի շենքերի տարբեր հարկերը, որ ասենք՝ մի գրողի վիրահատեն կամ ուրիշ բանի համար, բայց աշխարհում նման բան չկա»:
Նաիրա Զոհրաբյանի վերջին դիտարկումներին անդրադարձել է նկարիչների միության նախագահ Կարեն Աղամյանը տարակուսանք հայտնելով, թե նման հայտարարություններով «ո՞ւմ ծառն է ջրում Նաիրա Զոհրաբյանը»:
Ինչո՞ւ են ստեղծագործող մարդիկ կաղապարված եւ ինչո՞ւ են սվիններով ընկալում այդ միությունների անգործության մասին այս տարիների ընթացքում հնչող կարծիքները`հարցին, մեր զրուցակիցը պատասխանում է. «Երեւի աթոռից կառչած են: Ես չեմ հասկանում`ստեղծագործո՞ղ են, թե՞ աթոռի մարդ են: Երեւի շահ ունեն: Չգիտեմ այդ շահը ո՞րն է»:
Արթուր Սարգսյանը նկարիչների միության անդամ չէ: Ժամանակին դիմել է, հետո չի հետաքրքրվել իր դիմումի ճակատագրով, հիմա էլ մտքով չի անցնում հետաքրքրվել. «Տարբեր երկրներում ենք լինում`լեգեոներների կարգավիճակով, ցուցադրվում ենք ամենուր: Ոչ մի երկրում նման խնդիր չկա, որ նկարիչը, գրողը կամ այլ ստեղծագործող ինչ-որ միության անդամ լինի: Դա միայն ԽՍՀՄ-ից մնացած ճահճացած հասարակական բնույթի բան է: Այդ միությունները արվեստը զարգացնելու համար ոչինչ չեն տալիս: Նկարիչների միությունում ես դեռ չեմ տեսել մի խելքը գլխին ցուցահանդեսների շարք: Էդ միություն ընդհանրապես չեմ էլ մտնում: Շատ քիչ նախագծեր են եղել, որ մենք`նկարիչներով արել ենք. գումարը տվել ենք`սրահը վարձակալել, բայց որ մեզ որեւէ օգուտ, առավելություն տա այդ միությունը`չենք տեսել նման բան»:
Նա կարծում է, որ արվեստագետը, գիտնականը իրենք են որոշել արվեստով եւ գիտությամբ զբաղվել ու իրենք են իրենց ճանապարհի հարթողները: Ու մանավանդ, որ Հայաստանն այսօր խնդիր ունի մեր սահմաններն ամուր պահելու`ավելի լավ է դա պատշաճ կատարի, քան արվեստագետի կամ գիտնականի սոցիալական հարցերը հոգա: «Արվեստն ավելի անհատական ուղի է գնում: Երիտասարդներն այսօր կարողանում են դուրս գնալ, ցուցադրվել, վաճառել իրենց գործերը, տպագրվել եւ այլն: Տարբեր ծրագրեր կան, դրամաշնորհներ»-, ասում է նա:
Դիտարկմանը`համապատասխան օրենսդրությամբ կարելի՞ է վերակազմավորել ստեղծագործական միությունների գործունեությունը, մեր զրուցակիցը հակադարձեց. «Զարգացում է պետք: Փակել է պետք դրանք, իրենց դարն ապրել են: Ասենք` նկարիչների միության փոխարեն այդ տարածքը բաժանում են ցուցասրահների եւ մարդիկ ներկայացնում են իրենց գործերը: Բայց այսպես`մեկը որոշում է`ո՞ւմ դահլիճ տա, ի՞նչ անի»:
Նա նկատում է, որ արտերկրի իր գործընկերներն էլ են դժգոհություններ հայտնել առ այն, որ դրսում ցուցադրվում են «վատ նկարիչները» ու դա դառնում է ՀՀ-ի դեմքը: «Ես էլ պատասխանում եմ`ոչ տեղյակ եմ, ոչ էլ մասնակցում եմ: Ընդունել եմ լեգեոների կարգավիճակը: Հայաստանում ժամանակակից արվեստը չի զարգանում: Այսինքն, զարգանում է`դրսի համար: Գնում ենք դրսում ցուցադրվում`գալիս ենք: Բուն ՀՀ-ում շարժ չկա: Նույնիսկ մշակույթի նախարարությունում չգիտեն թե ի՞նչ բան է ժամանակակից արվեստը»,- եզրափակեց մեր զրուցակիցը:
Ինքը`Նաիրա Զոհրաբյանը, իր հասցեին հնչած քննադատություններից հետո չի վերանայել կարծիքը: Չի էլ վերանայելու: Ինչ ասել է`իր համոզմունքն է: Ասում է`խոսքս մտահոգ մարդու խոսք է. «Հարգում եմ արվեստ եւ մշակույթ ստեղծող յուրաքանչյուր մարդու: Լավ`աշխատանքային եւ մարդկային, հարաբերություններ ունեմ ստեղծագործական միությունների ղեկավարներից շատերի հետ:
Տիկին Զոհրաբյանը նկատում է, որ նրանցից շատերը քանիցս բարձրաձայնել են`ստեղծագործական միությունների մասին օրենքը դեգերում է խորհրդարանից-խորհրդարան ու այդպես էլ վերջնական տեսք չի ստանում, որպեսզի գոնե այդպես հնարավոր լիներ որոշ կարգավորումներ անել: «Ստեղծագործական միությունները ֆունդամենտալ փոփոխության կարիք ունեն: Ստեղծագործական միությունը նպաստառու-նպաստատու կառույց չէ: Խոսքս միտված չէր դատապարտելու կամ մեղադրելու այդ միություններին: Հասկանում եմ, որ երկրի սոցիալ-տնտեսական աղետալի վիճակից ելնելով իրենք դրվել են այսպիսի վիճակի մեջ, որ ստիպված են նաեւ կարիքավոր գրողների, կոմպոզիտորների, նկարիչների նվազագույն խնդիրները լուծելու համար գնալ նման քայլերի: Ես չեմ չարախնդացել: Ես գտնում եմ, որ ժամանակն է այս վիճակը շտկելու: Ես հորդորում եմ ստեղծագործական միությունների ղեկավարներին`նամակներ գրելու, արագ մոբիլիզանալու եւ միասնական հայտարարություններ անելու փոխարեն, փորձեն հասկանալ իմ իսկապես մտահոգությունը եւ ստեղծված իրավիճակից ելք գտնել: Ցավում եմ, որ իմ մտահոգությունը տրանսֆորմացվել է, որպես ստեղծագործական միություններին հայտարարված պատերազմ»,- ասաց Նաիրա Զոհրաբյանը:
Նա կարծում է, որ ելք կարող է լինել ստեղծագործական միությունների մասին օրենքը: Կոչ է անում ստեղծագործական միությունների ղեկավարներին`նամակներ եւ ուղերձներ գրելու փոխարեն անցնել առողջ քննարկումների:
Նելլի ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
