Շարունակում է հասարակական լայն դիսկուրսի դաշտում մնալ Երևանի ավագանու Ելք խմբակցության ներկայացրած առաջարկությունը փողոցների անվանափոխության շուրջ: Ըստ այդմ, առաջարկվում է անվանափոխել հետևյալ փողոցները․ Կասյան փողոցը՝ Վազգեն Ա, Միկոյան փողոցը՝ Քըրք Քըրքորյան, Ֆրունզեի փողոցը՝ Ապրիլյան պատերազմի հերոսների, Ամիրյան փողոցը՝ Վռամշապուհ, Լենինգրադյան փողոցը՝ Լեոնիդ Ազգալդյան և այլն:
Ստորև կներկայացնենք վերոնշյալ բոլշևիկյան գործիչներից որոշների կյանքի ուշագրավ մանրամասներ, որոնք հատկապես վերաբերվում են հակահայ քաղաքականությանը:
Եթե Արսեն Ամիրյանի և Մյասնիկյանի պարագայում հակահայկական գործունեության տարրեր չկան, առաջինն ունեցավ շատ կարճ կյանք և գնդակահարվեց հայտնի 26 կոմիսարների դեպքի ժամանակ, իսկ երկրորդը՝ բավականին ծավալուն քայլեր կատարեց Հայաստանում վիճակը կայունացնելու համար, ապա այլ է խնդիրը Սարգիս Կասյանի և Անաստաս Միկոյանի պարագայում:
Սարգիս Կասյան
1920թ. դեկտեմբերի 2-ի պայմանագրով, Հայաստանում իշխանությունն անցավ բոլշևիկներին: Իշխանության փաստացի ղեկավար մարմինը Հայհեղկոմն էր, որի ղեկավարն էր Սարգիս Կասյանը: Մինչ Հայաստանում իշխանության գալը, Կասյանը հասցրել էր արտաքսվել երկրից և երկու անգամ ձերբակալվել Վրաստանի իշխանությունների կողմից հակապետական գործունեության համար: Կասյանի քայքայիչ գործունեության մասին կարելի է բավականին երկար տեքստ ներկայացնել, սակայն բավարարվենք մի քանի փաստերով: Թուրք-հայկական պատերազմի ժամանակ նա և մի շարք այլ հայ գործիչներ նամակ են ուղարկում Հայաստանում գործող բոլշևիկներին: Ըստ այդ նամակի.
«…Կազմալուծել հայկական կռվող բանակը բոլոր միջոցներով, այն է.
ա/ կազմակերպել դասալքություն և ամեն կերպ խանգարել զորահավաքին;
բ/ ռազմաճակատներում հասկացնել զինվորներին, որպեսզի նրանք չկրակեն առաջացող թուրքական զինվորների վրա, այլ լքելով դիրքերը վերադառնան թիկունք;
գ/ չենթարկվել սպաների հրամաններին և հարկ եղած դեպքում ոչնչացնել նրանց:
Այս ամենի հետ ամենաէականն է հասկացնել հանրապետական Հայաստանի զինվորներին, որ հաղթող թուրքական ասքյարը հեղափոխական ասքյար է, որը ոչ միայն իրեն թույլ չի տա որևէ գործողություն պարտված երկրի վերաբերյալ, այլ կօժանդակի աշխատավոր հայ ժողովրդին ազատվելու իմպերիալիստական գործակալ Դաշնակցությունից:
Նորից ու նորից բացատրել, որ դաշնակցականների տիրապետությունից ազատվելով՝ Հայաստանը ընդմիշտ կկապվի Ռուսաստանի հետ, ընդմիշտ վերջ կտրվի պատերազմին և սովին ու մշտական ընդհարումներից քայքայված երկիրը կլիանա Ռուսաստանի հացով և մասնակիցը կդառնա համաշխարհային հեղափոխության մեծ գործին:
Ծանոթություն – Գրությունը կարդալ սահմանափակ ժողովում և կարդալուց հետո անմիջապես այրել: Հայաստանի կոմ. կուս. կենտրոնական կոմիտեի անդամներ՝ Ս. Կասյան, Ա. Մռավյան, Ա. Նուրիջանյան, Շ. Ամիրխանյան, Ի. Դովլաթյան, Ա. Հովհաննիսյան:
Բաքու, 1920, Սեպ. 20»
Դեկտեմբերի 2-ից անմիջապես հետո, խախտելով համաձայնագրի կետերը, Սարգիս Կասյանի գլխավորությամբ սկսվեցին զանգվածային ձերբակալությունները: Երևան հասնելուց հետո, բոլշևիկները 11-րդ բանակի օգնությամբ սկսում են իրականացնել զանգվածային բռնագրավումներ, ձերբակալություններ։ Ձերբակալվում է շուրջ 1000 նախկին պաշտոնյա, և սպա՝ 1921թ. հունվարի 24-ին, դեռևս կենդանի մնացած շուրջ 1400 հայ սպա ոտքով, բոկոտն, առանց հագուստի և սննդի աքսորվեց Ռուսաստան: Հեղկոմի հրամանով Երևանի բանտում կացնահարվեցին հայ քաղաքական, ռազմական մի շարք գործիչներ:
Անաստաս Միկոյան
Այս գործչի անունն արդեն հասցրել է բավականին լայն ու բուռն քննարկումների առարկա դառնալ: Երդվյալ բոլշևիկն իր տեղն է ունեցել ԽՍՀՄ բոլոր կառավարություններում: Սակայն, հայերի հանդեպ ունեցած դրսևորումները հիմք են տալիս նրան դասելու հայատյացների շարքում:
Այսպես, դեռև 1919թ․-ին Միկոյանը նամակով դիմում է Լենինին, որտեղ հանդես գալով պրոթուրքական դիրքերից, առաջարկում է փակել հայկական հարցը և հայկական միասնական պետության խնդիրը՝ դրանք համարելով նեղ ազգային՝ շովինիստական, դրսևորումներ:
1920թ. հունիսի 19-ին, երբ Զանգեզուրը զենքի ուժով և փաստացի աշխարհազորով պահում էին Նժդեհն ու Դրոն, իսկ Ղարաբաղը մեկ ամիս առաջ հանձնվել էր բոլշևիկներին, Անաստաս Միկոյանն ու այլ կոմունիստներ հեռագիր են ուղարկում Գեորգի Չիչերինին հետևյալ բովանդակությամբ. «Հայերը Ադրբեջանի հետ փաստացի պատերազմական հարաբերությունների մեջ են: Ինչ վերաբերում է արդեն Սովետական Ադրբեջանի մեջ մտած իբրև թե վիճարկելի Զանգեզուրին ու Ղարաբաղին, ապա կատեգորիկ հայտարարում ենք, որ այդ վայրերն անառարկելիորեն և այսուհետև պետք է գտնվեն Ադրբեջանի սահմաններում»:
Սակայն, Միկոյանը, չբավարարվելով այդքանով, իր պարտքն է համարել 1920թ. հուլիսի 29-ին միայն իր ստորագրությամբ ևս մի հեռագիր ուղարկել Գրիգորի Օրջոնիկիձեին. «Ղարաբաղի և Զանգեզուրի հարցով մենք զայրացած ենք Կենտրոնի քաղաքականությամբ: Դու նույնպես պնդիր Կենտրոնում մեր տեսակետը: Մենք դեմ չենք Հայաստանի հետ խաղաղությանը, բայց ոչ մի դեպքում Ղարաբաղի ու Զանգեզուրի գնով»:
Խանջյանի սպանությունից հետո, 1937թ․ աշնանը Անաստաս Միկոյանը Լավրենտի Բերիայի հետ մեկնել են Հայաստան՝ կուսակցական և պետական աշխատողների մաքրում, փաստացի՝ ռեպրեսիա իրականացնելու: Ռուսաստանի պետական արխիվում հայտնաբերվել է Եժովի ստորագրությամբ 1937թ. սեպտեմբերի 22-ով թվագրված մի փաստաթուղթ, որով Եժովը տեղեկացնում է Ստալինին այն մասին, որ Միկոյանը խնդրում է «Դաշնակցական և այլ հակասովետական տարրերից» գնդակահարվողների թիվն ավելացնել 700 մարդով: Նույն փաստաթղթով Եժովն ինքն առաջարկում է գնդակահարվողների թիվն ավելացնել 1500 մարդով և նախկին թիվն էլ ունենալով՝ այն հասցնել 2000-ի: Այդ փաստաթուղթը համաձայնությամբ ստորագրել են Ստալինը, Մոլոտովը, Կագանովիչը, Չուբարը, Լոգինովը:
Վահրամ Թոքմաջյան,
«Իրազեկ քաղաքացիների միավորում»
Խորհրդային Հայաստանի առաջին ղեկավարները՝
Տեր-Գաբրիելյան Սահակը (Միրզոյի),
Բեկզադյան Ալեքսանդրը (Հարությունի),
Հովհաննիսյան Աշոտը (Գարեգինի),
Տեր-Գասպարյան Սարգիսը (Հովհաննեսի) (Սարգիս Կասյան),
իսկապե՞ս թշնամի էին ՀՀ («հայ») Հեղափոխական Ֆեդերացիայի (Դաշնության) նախարարներին:
Ի՞նչն է եղել պատճառը, որ դաշնակ (Ֆեդերալ) բյուրոյի անդամներըները ինքնակամ հանձնեցին իշխանությունը ղարաբաղցի բոլշեւիկներին:
Վաղը կամ մյուս օրը կգան նոր կրոնա-կուսակցական առաջնորդներ եւ նորի՞ց կփոխեն փողոցների անունները (օրինակ՝ Վազգեն Սարգսյանի անվան փողոցը, էս ինչը, էն ինչը…):