Փաստ է, որ ժամանակին Մեծն Յովհաննէս Շիրազը խորհրդային «Երկաթէ վարագոյրին» արհամարհելով՝ հայրենի շնչի իր իմաստալից գնահատականն է տւել՝ 1983 թ. յուլիսի 27-ի Լիսբոնեան հերոսական սխրանքի մասին…: Դա, ինչ խօսք, նաեւ այն փաստի արձանագրումն է, որով բանաստեղծը պատգամել է Սփիւռք-Հայաստանի (դեռ այն ժամանակ հոգե-մտաւոր) միասնութեան փրկարար խորհուրդ-արժէքի հեռանկարայնութիւնը…
Հեռանկարն այդ՝ այսօր ահա, իրողութիւն է ու իր արդիական ձեւակերպումն է ստացել «Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք» եռամիասնութեան ռազմավարական-նպատակային բանաձեւումով:
Ասել է թէ՝ -փոխաբերական իմաստով- ինչպէս թումանեանական, իսահակեանական, այնպէս էլ՝ Չարենցեան, Սեւակեան ու տւեալ դէպքում Շիրազեան կենարար շունչը կա՛յ, բայցեւ հարկաւոր են անընդհատ դա ներշնչելու- կենսաւորելու կոչւած մերօրեայ շնչաւորողներ…, յատկապէս երբ վերջիններս օժտւած են 25-ամեայ պետական թէեւ ոչ լիարժէք կայացած մտածողութեամբ ու կարգուսարքով:
…. Յաջորդ տարի Լիսբոնեան իմացեալ մահով յաւերժացած հինգ հերոսների նահատակութեան 35-րդ ամեակն է, որն համընկնելու է հայոց պետականութեան փառապանծ անկախութեան 100-րդ տարեդարձին:
Նորովի շունչ ու խորհուրդ է հարկաւոր հաղորդել Լիսբոնեան իգիթներին, որոնք արհամարհեցին մահը՝ յանուն նոյն պետականութեան վերականգնման Սուրբ գաղափարի…
Իսկ այդ գաղափարի առարկայացման ու ներշնչման աղբիւրը դա՝ յաւերժահոս երախտայուշ եռաբլուրում վեր խոյացող Լիսբոնի հինգի յուշապարիսպն է կարող լինել՝ մակագրւած նոյն Շիրազեան պատգամով…
«ԱԼԻՔ» ՕՐԱԹԵՐԹԻ ԳԼԽԱՒՈՐ ԽՄԲԱԳԻՐ
ԴԵՐԵՆԻԿ ՄԵԼԻՔԵԱՆ
