Հայաստանում կինոյի աջակցության թերևս միակ կառույցը Մշակույթի նախարարության ենթակայության տակ գործող Հայաստանի Ազգային կինոկենտրոնն է: Պետությունը հայ կինոյի ստեղծման, նաև՝ մասնակիորեն տարածման մեկ մեխանիզմ ունի՝ պետբյուջեից գումար է հատկացվում Ազգային կինոկենտրոնին, որն իր հերթին, տարբեր չափաբաժիններով, մրցութային կարգով աջակցություն է տրամադրում դիմած կինոնախագծերին:
Կինոկենտրոնի գործունեության և դրամաշնորհային քաղաքականության մասին մենք զրուցել ենք Կինոկենտրոնի տնօրեն Գևորգ Գևորգյանի և կինոնախագծերի քննարկման համար ամեն տարի ռոտացիոն կարգով գործող հանձնաժողովի անդամների հետ:
-Պարոն Գևորգյան, որո՞նք են Կինոկենտրոնի քաղաքականության սկզբունքները, որքա՞ն գումար է տրամադրում պետությունը ազգային կինոյի աջակցության համար
-Կինոկենտրոնը կինոմշակութային քաղաքականություն վարող կառույց է: Մենք աջակցում ենք ֆիլմարտադրությանը, օգնում ենք նաև ֆիլմարտադրողներին հաստատել միջազգային կապեր: Աուդիովիզուալ օբսերվատորիայի անդամ ենք. Եվրոպայում լավագույն տասնյակի մեջ ենք: Համատեղ ֆիլմարտադրության պայմանագրի համաձայն համագործակցում ենք CNC-ի (Ֆրանսիայի պետական կինեմատոգրաֆիայի կենտրոն) հետ: 2016-ին դարձանք նաև EURIMAGES-ի (Կինոյի աջակցության եվրոպական հիմնադրամ) անդամ: Վերականգնեցինք Սերգեյ Փարաջանովի «Նռան գույնը» և 2014թ. այն ցուցադրվեց Կաննի կինոփառատոնի շրջանակներում: Այժմ բանակցում ենք Փելեշյանի ֆիլմերը վերականգնելու ուղղությամբ: Առհասարակ, Կաննի կինոշուկա 8-12 նախագիծ էինք տանում՝ հեղինակների հետ միասին, նրանք փիչինգ էին անում իրենց նախագծերը: Նախապես կազմակերպում էինք շահագրգռված կազմակերպությունների ու պրոդյուսերների ներկայությունը այդ փիչինգներին:
Ազգային կինոկենտրոնին, ֆիլմերի արտադրությանը աջակցելու համար ՀՀ պետբյուջեից տրամադրվող գումարը կազմում է 300 մլն դրամ: Խաղարկային ֆիլմերին՝ ներառյալ դեբյուտային, կարճամետրաժ, հատկացվող գումարը 293 մլն դրամ է:
-Ազգային կինոկենտրոնը կինոարտադրողներին ֆինանսական աջակցություն տրամադրում է դրամաշնորհի տեսքով: Ի՞նչ սկզբունքով է որոշվում՝ որ նախագիծը որքան աջակցություն ստանա
-Կանոնադրության համաձայն, նախապես ընդունվում են հայտերը: Պարտադիր են՝ նախագծի ամբողջական փաթեթը, համարտադրողների առկայությունը, ռեժիսորի նախորդ գործերը և կինոկենտրոնից ակնկալվող աջակցության չափը:
Մենք կարող ենք ֆինանսավորել նախագծի բյուջեի մինչև 70 տոկոս չափով: Բայց դա հարաբերական է: Բացի այդ, նախագծի թեման պետք է ունենա համամարդկային ասելիք, լինի ազգային նշանակության, ունենա նաև կոմերցիոն պոտենցիալ: Այդ սկզբունքները հաշվի առնելով, որոշում ենք նախագծերին մեր աջակցության չափը: Եթե դա պրոդյուսերին բավարարում է, պայմանագիր ենք կնքում, արտադրում է: Եթե ոչ՝ նա ֆինանսավորման այլ աղբյուրներ է որոնում:
–Ինչպե՞ս է կազմակերպվում դրամաշնորհի դիմած նախագծերի մրցույթը
-Նախագծերի ընտրության հարցում հենվում ենք Գեղարվեստական խորհրդի կարծիքների վրա: Հանձնաժողովը ամեն տարի հավաքվում է նոր կազմով: Ավելի մեծ ուշադրություն ենք դարձնում գեղարվեստական, թեմատիկ մասին: Ցանկացած կինոարտադրող կարող է դիմել Կինոկենտրոնի աջակցությանը: Մինչև հանձնաժողովի նիստը խմբագրական կոլեգիան նայում է սցենարները, որովհետև կան թեմաներ (հակապետական, հակահայկական, բռնություն, էրոտիկա), որ ի սկզբանե մերժում ենք:
«Մենք ավելի շատ խորհրդատվական մարմին ենք, ոչ թե որոշում կայացնող»
Պետական աջակցության դիմած և 2017թ. արտադրություն մտած կինոնախագծերը քննարկվել են Գեղարվեստական խորհրդի կողմից: Խորհրդի կազմում, համաձայն, Կինոկենտրոնի տեղեկույթի, եղել են անկախ փորձագետներ՝
Սուրեն Հասմիկյանը, կինոգետ, Երևանի կինոյի և թատրոնի պետական ինստիտուտի պրոֆեսոր
Կարինե Խոդիկյանը, դրամատուրգ
Անետա Երզնկյանը, կինոգետ, Երևանի կինոյի և թատրոնի պետական ինստիտուտի կինոյի ամբիոնի վարիչ
Գայանե Մարտիրոսյանը, կինոռեժիսոր
Յուրի Հարությունյանը, կոմպոզիտոր
Հովհաննես Երանյանը, գրող, արձակագիր
Սերգեյ Գալստյանը, գրող
Վահագն Տեր–Հակոբյանը, կինոօպերատոր
Գարեգին Զաքոյանը, կինոգետ
Զավեն Բոյաջյանը, կինոգետ
Ռոբերտ Մաթոսյանը, «ԿԻՆՈ+» հանդեսի գլխավոր խմբագիր
«Առավոտը» զրուցել է Գեղ. խորհրդի անդամների հետ՝ պարզաբանելու նրանց աշխատանքի սկզբունքները և կարծիքները արտադրություն մտած ֆիլմերի նախագծերի վերաբերյալ.
Ռոբերտ Մաթոսյան- 2016թ. հանձնաժողովի նիստերին մասնակցել եմ, սցենարները կարդացել եմ, որևէ մեկը չեմ հավանել: Մեր սցենարական դրամատուրգիան շատ թույլ է: Կինոդրամատուրգիան լուրջ բան է: Կինոյի ինստիտուտի սցենարական բաժինը ավարտում են, կարծում են սցենարիստ են:
Մենք պարտաճանաչ կարդում և քննարկում ենք ներկայացված բոլոր սցենարները: Հետո ինչ նախագիծ է մտնում արտադրություն, մենք չենք որոշում, երբեմն չենք էլ իմանում: Դրա հիմնական պատճառը ֆինանսական կողմն է. Եթե պրոդյուսերը հայտնում է, որ գումարի մի մասը ունի նկարահանելու համար, էն մնացած մասն էլ Կինոկենտրոնից է ակնկալում, էդ նախագիծը հավանաբար մտնում է արտադրություն: Ես, միայն որպես պատասխանատու մարդ, սցենարը կարդում եմ, էն գլխից ասում եմ՝ սրանից բան դուրս չի գա:
Զավեն Բոյաջյան– Հանձնաժողովի նիստերին մասնակցել եմ 2016թ. վերջին: Բավական ծանր աշխատանք է, արտահաստիքային: Բարեխղճորեն պետք է նայել բոլոր փաթեթները, կարդալ սցենարը, դիտողություններ անել, հիմնավորումներ տալ՝ թե հավանելու, թե չհավանելու դեպքում:
Փաթեթները լինում էին շատ տարբեր՝ պատահում էր միայն սցենարը, լինում էր նաև ռեժիսորական նոթ, արտադրողի և համարտադրողի առկայության տվյալներ: Մեզ համար ավելի շատ կարևոր էր սցենարի կուռ և ամբողջական դրամատուրգիան:
Պետք է նշեմ, որ քննարկումներին Կինոկենտրոնը հաշվի էր առնում հնչեցրած կարծիքները, դիտարկումները գրի էին առնում: Գ. Գևորգյանը անձամբ էր մասնակցում, լսում մեր դիտարկումները:
Սուրեն Հասմիկյան– Խնդիրն այն է, որ դու գոհ ես, թե դժգոհ, էական չէ արդյունքի համար: Քանի որ պրոդյուսեր, արտադրություն… հաճախ նկարվում է այն ֆիլմը, որը քննադատվել է: Դա բարոյական հավաք է ավելի շատ, խորհրդակցական մարմին: Ես քանի տարի է ասում եմ՝ ո՞վ է պրոդյուսերը՝ փող բերո՞ղը, թե՞ ֆիլմի պատասխանատուն, թե՞ ուրիշ բան, էդ ուրիշ բանը կա, թե՞ չկա: Պրոդյուսեր կա, որ կինոյից, արվեստից ոչինչ չի հասկանում, ուղղակի փող բերողն է: Նախկինում կար ֆիլմի տնօրեն, որ օգնում էր կազմակերպել արտադրական պրոցեսը: Հիմա Արևմուտքից մի բան ենք վերցրել, լավ չենք հասկանում՝ ինչ է:
Ես գտնում եմ, որ շատ կարևոր օղակ է կինոխմբագիրը, որը ցավոք հիմա չկա: Խմբագիրը ցենզոր չէր, կողքից հայացք էր, նա մասնագիտորեն օգնում էր: Վիճող է պետք սցենարիստի հետ: Հիմա կինոմթնոլորտ չկա: Պրոդյուսերը ում գտնում՝ հետը նկարում է:
Գեղ. խորհուրդը պատասխանատվություն չի կրում նախագծերի արտադրական փաթեթի համար, մենք ծանոթանում ենք միայն սցենարներին, իսկ դա արդյունավետ չէ: Տպավորություն է, որ ֆիլմ է ստեղծվում, որի համար ոչ ոք պատասխանատու չէ՝ ոչ գաղափարական, գեղարվեստական իմաստով, ոչ էլ՝ արտադրական, որովհետև չես հասկանում ումից պետք է պահանջես ֆիլմը՝ պետությունի՞ց, պրոդյուսեր կոչվածի՞ց, խմբագրի՞ց, որը չկա:
Անետա Երզնկյան – Վերջին անգամ մասնակցել եմ 2016թ. նիստերին: Ներկայացված բոլոր սցենարներն էլ հիմնականում մշակման կարիք ունեին: Ընդհանրապես, սցենարական դրամատուրգիան խնդիր է, չկա սցենարական դպրոց: Դա միայն հայաստանյան խնդիր չէ, վերջերս Ռուսաստանում նմանատիպ մի քննարկման էի մասնակցում, այնտեղ նույնպես նշում էին, որ օրիգինալ սցենարներ չեն ստեղծվում: Հիմնականում գրական գործերի վերընթերցում, ադապտացիա է կատարվում: Կարծում եմ, մեզանում այդ ոլորտը զարգացնելու համար լավ կլինի, որ սցենարական աշխատանքների մրցույթներ շատ լինեն: Միայն լավ տեքստը բավարար չէ, պետք է հասկանալ ինչ է տեքստի վիզուալիզացումը: Այսօր, հատկապես բաց է մանկական կինոյի դաշտը:
Ինչ վերաբերում է մեր կինոարտադրությանը, կարծում եմ, պետական աջակցությունը կարող է ուղղված լինել թեկուզ միայն մեկ ֆիլմի, որը պետության, հասարակության համար շատ կարևոր է: Եթե անկեղծ լինենք, պետության(Կինոկենտրոնի) դրամաշնորհը իրականում պետական դոտացիա է, օգնություն: Չեմ կարծում, որ միջազգային ֆոնդերը նման մեխանիզմով են դրամաշնորհ տրամադրում նախագծին, ինչպես Կինոկենտրոնը: Հանձնաժողովի գործառույթներում չկան վերահսկողական մեխանիզմներ՝ հետևելու համար, թե որ նախագիծն է աջակցություն ստանում:
Հովհաննես Երանյան– Վերջին անգամ Կինոկենտրոնի հանձնաժողովի աշխատանքներին մասնակցել եմ 2015թ.-ին: Կային նախագծեր, որ հավանել եմ: Բայց ինձ համար դա ավելի շատ ձևական բնույթ էր կրում: Հավանում էինք որոշ սցենարներ, բայց հետո պարզվում էր Կինոկենտրոնն այլ ֆիլմերի է դրամաշնորհ տվել: Օրինակ «Ջիվանի 74» ֆիլմի սցենարը (ռեժ.՝ Դիանա Մկրտչյան), հավանության էր արժանացել, բայց որքան գիտեմ արտադրություն չմտավ:
«Ֆիլմի տերը պրոդյուսերն է, բայց հենց խնդիրներ են առաջանում, մեղավորը մենք ենք»
-Պարոն Գևորգյան, շատերն են այն կարծիքին, որ Կինոկենտրոնի դրամաշնորհային մեխանիզմի ամենաթույլ օղակը ֆիլմերի արտադրության և ավարտի վերահսկողությունն է: Ինչպես եք հետևում ֆիլմերի իրական արտադրությանն ու ավարտին
-Բոլորը բարձրաձայնում են, որ հեղինակային իրավունքները պրոդյուսերինն է: Մենք համաձայնում ենք: Մեր խնդիրը մեր տված գումարի ծախսին հետևելն է: Թե որքան են և ինչպես են ծախսվում մնացած գումարները մենք չենք հետևում: Ֆիլմի տերը պրոդյուսերն է, բայց հենց խնդիրներ են առաջանում, մեղավորը մենք ենք:
Լրագրողներից որևէ մեկը պրոդյուսերին չի հարցնում՝ ո՞ւր է ֆիլմը: Ենթադրենք, մեր մասնակցությունը տասը տոկոս է, իննսունը պիտի հայթհայթի պրոդյուսերը ու ֆիլմը անավարտ է մնում: Բա որևէ մեկը չի՞ հարցնում պրոդյուսերին՝ ո՞ւր է աշխատանքը:
–Այնուհանդերձ, կա՞ն որոշակի սահմանափակումներ դրամաշնորհի դիմած արտադրողների համար: Հնարավո՞ր է ֆիլմը արտադրություն մտնի, բայց համարտադրողներ չունենա, պրոդյուսերը հետո որոշի՝ ով է համարտադրողը
-Եթե որևէ ռեժիսոր կամ արտադրող մեր աջակցությամբ արտադրվող ֆիլմը չի հանձնել, հաջորդ տարի չի կարող նոր նախագծի համար մեր աջակցությունը ստանալ:
Ինչ վերաբերվում է համարտադրողներին, դա նախապես պետք է որոշված լինի, և համարտադրությունը հաստատող փաստաթղթեր լինեն, որպեսզի մեր աջակցությունը ստանան: Մեր կանոնակարգով այդպես է: Իհարկե, նախկինում եղել են դեպքեր, երբ բանավոր համաձայնության ենք եկել, օրինակ` Դավիթ Սաֆարյանի ֆիլմի դեպքում: Մենք հավատում էինք, որ համարտադրող ունի, գումարը տալիս էինք, հետո մեր տված գումարը չէր հերիքում, ուրիշ ֆինանսական միջոցներ էլ չէր գտնում արտադրողը, հաջորդ տարի էլի մեզնից էր գումար ուզում ու էդպես տարիներ կարող էր տևել:
Ներկայումս մենք աջակցում ենք միայն համարտադրության պայմանագիր ունեցող նախագծերին: Օրինակ՝ «Չնչիկ», «Մոսկվիչ, իմ սեր», «Բրավո, Վիրտուոզ», «Մի խելագարի պատմություն» և այլ ֆիլմեր ստեղծվել են համատեղ արտադրությամբ՝ արտասահմանյան գործընկերների աջակցությամբ:
Բայց խնդիրը նաև այն է, որ համարտադրողի հետ պայմանագիր կնքում է ոչ թե Կինոկենտրոնը, այլ պրոդյուսերը: Եթե համարտադրողը իր պարտավորությունը չի կատարում, մենք իրավաբանորեն նրան պատասխանատվության ենթարկելու իրավունք չունենք:
Մեր կողմից վերահսկողության միակ մեխանիզմը, կինոարտադրողի ներկայացրած նախագծի բյուջեն վերանայելն է, որն անում են մեր մասնագետները՝ հիմք ընդունելով ներկայացված սցենարը: Այլ մեխանիզմ, ցավոք, չկա, ֆիլմը չավարտելու համար պատժել չենք կարող:
-Այս տարի Ազգային կինոկենտրոնը երկու հեռուստասերիալ է ֆինանսավորում՝ «Մաքրասերը» և «Գոհար Գասպարյանը», ի՞նչ տրամաբանությամբ
–«Մաքրասերը» տասից ավելի սերիայից բաղկացած սերիալ է, որին մենք, այո, մի փոքր աջակցում ենք: «Գոհար Գասպարյանը» սերիալ չէ, լիամետրաժ գեղ. ֆիլմ է Գ. Գասպարյանի և Տիգրան Լևոնյանի մասին: Նախնական դրել ենք պլանի մեջ: Հիմա նախապատրաստական փուլում է: Մենք ինքներս էլ ենք համաձայն, որ Գ. Գասպարյանի 95-ամյակի կապակցությամբ ֆիլմ նկարվի:
«Մաքրասերը» հեռուստասերիալի և «Գոհար Գասպարյան» հեռուստաֆիլմի ռեժիսորը Մհեր Մկրտչյանն է: Գոհար Գասպարյան նախագիծը, որի միայն թեման և անվանումն է պարզ, արտադրում է «Սինեպրո» պրոդաքշընը: Թե՛ ֆիլմի ռեժիսորը, թե՛ պրոդյուսերը մեզ որևէ տեղեկություն չտվեցին ֆիլմի արտադրական ընթացքի մասին: Փորձեցինք նախագծի մասին տեղեկանալ Գեղարվեստական խորհրդի անդամներից, իմանալու ի՞նչ կարծիքի են արտադրություն մտած «Գոհար Գասպարյան» նախագծի սցենարի և ընդհանրապես, կինոյի աջակցության ֆոնդի կողմից հեռուստատեսային նախագիծ ֆինանսավորելու մասին:
Անետա Երզնկյան– Որևէ հեռուստասերիալի սցենար չեմ կարդացել: ՀԸ-ներին կինոֆոնդի աջակցությանը միանշանակ «այո» կամ «ոչ» ասել չեմ կարող: Եթե օրինակ, կինոֆոնդը ֆինանսավորում է ՀԸ և պայմանավորվածություն կա, որ հասույթի որոշ մաս պետք է հետ փոխանցի ֆոնդին և այդ հասույթը ծառայելու է նոր ֆիլմեր նկարելուն, միգուցե նորմալ տարբերակ է: Բայց ինչ էլ լինի, կարևորն այն է, որ հստակ, մտածված մեխանիզմ լինի և բոլորը իմանան այդ մասին, ոչ թե առանձին մի դեպք կամ անհայտ փոխգործակցություն:
Եվ, առհասարակ, պետք է հստակ հասկանալի լինի դրամաշնորհային քաղաքականությունը: Նախ, դա պետք է քաղաքականություն լինի և իրագործման ռազմավարություն ունենա:
Ռոբերտ Մաթոսյան– Հեռուստատեսային ֆիլմի կամ սերիալի մասին տեղյակ չեմ: Նման սցենար չեմ կարդացել: Հույս էլ չունեմ, որ Հայաստանում նորմալ հեռուստանախագիծ կնկարահանվի, ի՞նչ հիմքով:
Սուրեն Հասմիկյան– Հեռուստասերիալների սցենարներ մեզ չեն տրվել: Նման բան ես չեմ հիշում: Այդպիսի դեպք երբևէ չի էլ եղել, որ Կինոկենտրոնը հեռուստաարտադրանք ֆինանսավորի: Երևի դա կապված է Մշակույթի նոր նախարարի՝ հեռուստաոլորտից լինելու հե՞տ: Ես առաջին անգամ եմ լսում նման բան, նույնիսկ կարծիք հայտնել չեմ կարող:
Կարինե Խոդիկյան– Պետության կողմից հեռուստասերիալ արտադրելուն բացասաբար չեմ նայում: Մեկ անգամ կարելի է: Այսօր աշխարհում բարձրարժեք սերիալներ են ստեղծվում, այնպես չէ, որ սերիալը անպայման աղբ պիտի լինի: Քանի որ շատ է խոսվում մեր հեռուստասերիալների ցածր որակի մասին, մեկ անգամ պետությունը կարող է իր ձեռքը վերցնել, նշաձողը դնել ու ասել՝ սա է իմ ուզածը: Իսկ Կինոկենտրոնի կողմից դրամաշնորհ ստացած «Մաքրասերը» և «Գոհար Գասպարյան» հեռուստաֆիլմերի սցենարների մասին չեմ լսել:
Զավեն Բոյաջյան– Կինոյին հատկացված դրամաշնորհով հեռուստասերիալներ ֆինանսավորելուն բացասաբար եմ նայում: Հեռուստաընկերություններն իրենք կարող են ֆինանսական միջոցներ գտնել և սերիալներ նկարահանել: Առանց այն էլ պետության կողմից կինոյին հատկացված գումարը չափազանց քիչ է, դա չի բավականացնում բուն կինեմատոգրաֆին, ուր մնաց թե այդ քիչ գումարը ծախսվի հեռուստատեսային արտադրանքի վրա: Դա, կարծում եմ, կինոյի աջակցության ֆոնդի խնդիրը չէ: Դա հեռուստաընկերությունների խնդիրն է, որոնք այսօր ֆինանսապես անկախ են և չարժե կինոյին ուղղված պետության գումարները նրանց տրամադրել:
«Առավոտի» հարցմանն ի պատասխան, Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնը տրամադրել է պետական աջակցությամբ 2017 թվականին արտադրություն մտած ֆիլմերի ցանկը
Տեղեկանք
Կինոկենտրոնի աջակցությամբ 2017թ. արտադրության մեջ գտնվող ֆիլմեր
Մուլտիպլիկացիոն ֆիլմեր, այդ թվում
Հոդվածաշարը՝ շարունակելի
