Հայաստանի արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի խոսքը և պատասխանները լրագրողների հարցերին Էստոնիայի արտգործնախարար Սվեն Միկսերի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսին

Տիկնայք և պարոնայք,

Ուրախ եմ ողջունել Երևանում էստոնացի իմ գործընկերոջը՝ Սվեն Միկսերին, ով Հայաստանում է գտնվում պաշտոնական այցով:

Մենք վերջին անգամ հանդիպել ենք դեկտեմբերին Համբուրգում՝ ԵԱՀԿ-ի արտգործնախարարների խորհրդի նիստի շրջանակներում, և այսօր լավ հնարավորություն է՝ շարունակելու մտքերի փոխանակումը թե երկկողմ, թե բազմակողմ հարթակներում մեր համագործակցության ընդլայնման, զարգացման և ամրապնդման առումով:

Այսօր Էստոնիայի արտգործնախարարին կընդունի Հանրապետության Նախագահը: Պարոն Միկսերը նաև հանդիպումներ կունենա Ազգային ժողովի նախագահի և վարչապետի հետ։ Էստոնիայի արտգործնախարարն այցելությունը սկսել է Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիրից:

Մենք հնարավորություն ունեցանք մտքեր փոխանակելու մեր իրավապայմանագրային դաշտի ընդլայնման շուրջ: Երկու երկրների միջև ստորագրված է 13 փաստաթուղթ, այսօր ավելացրինք ևս մեկը՝ 14-րդը, որը վերաբերվում է ռեադմիսիային: Նախապատրաստական փուլում է գտնվում ևս 7 փաստաթուղթ:

Մենք անդրադարձանք միջխորհրդարանական կապերի զարգացմանը, ապակենտրոնացված համագործակցության խթանմանը, նաև առևտրատնտեսական համագործակցության ընդլայնմանը: Մեր ապրանքաշրջանառությունը բարձր թվեր չի արձանագրել՝ մոտ 10 մլն ԱՄՆ դոլար է կազմել անցյալ տարի: Դա շատ ցածր թիվ է: Կարծում եմ՝ մեր ներուժը շատ ավելի մեծ է։ Համոզված եմ, որ համատեղ ջանքերով շատ ավելին կարող ենք անել:

Մենք նաև անդրադարձանք համագործակցությանը մշակութային, գիտական, կրթական ոլորտներում:

Պայմանավորվեցինք նաև ակտիվացնել մեր համագործակցությունը միջազգային կազմակերպությունների շրջանակներում, ինչպես նաև պարբերաբար խորհրդատվություններ անցկացնել երկու արտգործնախարարությունների միջև: Անդրադարձանք մի շարք միջազգային և տարածաշրջանային խնդիրների, ինչպիսիք են ահաբեկչության դեմ պայքարը, փախստականների, միգրանտների հոսքերը, որոնց բախվում են ոչ միայն Եվրոպայում, այլև այլ տարածաշրջաններում: Անդրադարձանք իրավիճակին Միջին Արևելքում, մասնավորապես՝ Սիրիայում:

Ես իմ գործընկերոջը տեղեկացրի Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման ուղղությամբ Հայաստանի՝ եռանախագահող երկրների հետ միասին գործադրվող ջանքերը:

Կարևոր է, որ Էստոնիայի արտգործնախարարը Հայաստան է այցելում Էստոնիայի՝ Եվրոպական միությունում նախագահության նախաշեմին: Էստոնիան Եվրոպական միության խորհրդի նախագահությունը ստանձնելու է հուլիսի 1-ից: Այդ ընթացքում Հայաստանը նախատեսում է ստորագրել Եվրոպական միության հետ նոր շրջանակային փաստաթուղթը։ Հայտնի է, որ ավարտել ենք բանակցությունները և նոյեմբեր ամսին՝ ԵՄ Արևելյան գործընկերության գագաթաժողովի շրջանակներում, մենք պատրաստվում ենք ստորագրել այն: Մենք անդրադարձանք նաև տարբեր ոլորտներում Հայաստան-ԵՄ համագործակցության զարգացման հարցերին: Էստոնիայի արտգործնախարարը ներկայացրեց ԵՄ-ում էստոնական նախագահության առաջնահերթությունները։

Սիրով խոսքը կփոխանցեմ իմ գործընկերոջը, և հետո կպատասխանենք ձեր հարցերին: Խնդրեմ Սվեն:

Հարց. Հարցս ուղղված է Հայաստանի արտգործնախարարին: Պարոն Նալբանդյան, ադրբեջանցի Ձեր գործընկերը երեկ ներկայացրել է իր տպավորությունները ղարաբաղյան հարցի շուրջ վերջին հանդիպումների վերաբերյալ՝ ասելով, որ ժամանակն է արդեն փոխել ստատուս-քվոն և անցնել բովանդակային բանակցությունների՝ Սանկտ-Պետերբուրգում և Մոսկվայում քննարկված փաստաթղթերի հիման վրա: Նա նաև կրկնեց Բաքվի այն թեզը, որ կարգավորման հիմքում ընկած են ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի բանաձևերը: Ի՞նչ կասեք այս կապակցությամբ:

Էդվարդ Նալբանդյան. Նախ և առաջ, կասեմ՝ դրանք ոչ թե տպավորություններ, այլ ավելի շատ երևակայություններ են: Առաջինը, Մոսկվայում արտգործնախարարները որևէ փաստաթղթի շուրջ բանակցություններ չեն վարել: Եթե որևէ տեքստ քննարկվել է, ապա դա եղել է մամուլի հաղորդագրության տեքստը, որը համաձայնեցվել է նախարարների միջև՝ եռանախագահների ներկայությամբ, որն այնուհետև նույնությամբ հրապարակվել է Ռուսաստանի և Հայաստանի արտգործնախարարությունների կողմից: Իսկ Ադրբեջանի արտգործնախարարությունը հրապարակել է մամուլի հաղորդագրության իր վարկածը, որտեղ ասված է ոչ թե, որ՝ նախարարները կարևորեցին Վիեննայում և Սանկտ-Պետերբուրգում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրականացումը, այլ այն, թե՝ նախարարները բանակցեցին Վիեննայի և Սանկտ-Պետերբուրգի բանակցությունները: Աբսուրդ ինչ-որ բան էր հրապարակվել Ադրբեջանի արտգործնախարարության կողմից:

Ինչ վերաբերում է Սանկտ-Պետերբուրգում քննարկված ինչ-որ փաստաթղթի, ապա ինչի մասին որ քննարկվել է Սանկտ-Պետերբուրգի գագաթաժողովի ընթացքում, այդ մասին Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները հրապարակել են համատեղ հայտարարություն, որտեղ մանրամասն ասված էր, թե ինչ է քննարկվել: Այդ գագաթաժողովից հետո Բաքուն փորձեց իր մեկնաբանությունները տալ: Եվ գիտեք՝ ինչպիսի արձագանքի արժանացավ: Ռուսաստանի արտգործնախարարությունը որակեց այդ մեկնաբանությունները որպես «այլասերված»: Կարծում եմ՝ շատ սպառիչ որակում է, և չեմ կարծում, որ դրան ավելացնելու բան կա: Դա է Հայաստանի և Ադրբեջանի մոտեցումների տարբերությունը. մենք խոսում ենք փաստերով, իրենք խոսում են ինչ-որ տպավորություններով՝ հիմնված երևակայությունների վրա:

Ինչ վերաբերում է ստատուս-քվոյին, այնպիսի տպավորություն է, որ ադրբեջանական պաշտոնյաները յուրահատուկ տաղանդ ունեն՝ ֆիքսվելու ինչ-որ բանի վրա և բազմիցս կրկնելու դա՝ արժեզրկելով ասվածի իմաստը և հատկապես անելով լրիվ հակառակը: Դա հենց ստատուս-քվոյին էլ է վերաբերվում: Որովհետև ո՞վ է խոչընդոտում իրականացմանը, չի կատարում այն պայմանավորվածությունները, որոնք ձեռք են բերվում նախագահների, արտգործնախարարների հանդիպումների ժամանակ, ինչը հնարավորություն կտար առաջ շարժելու բանակցային գործընթացը և փոխելու ստատուս-քվոն: Հենց Ադրբեջանը: Դա նման է նրան, երբ ադրբեջանցիները խոսում են խոսքի ազատության, հիմնարար ազատությունների կամ մարդու իրավունքների պաշտպանության մասին, բայց անում են լրիվ հակառակը: Բաքվի բրենդ է ձևավորվել՝ ասել մի բան, անել լրիվ հակառակը:

Ինչ վերաբերում է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերին. ինչո՞ւ են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերը թվով չորսը: Որովհետև, երբ դրանք ընդունվում էին 1993թ., յուրաքանչյուր բանաձևից հետո Ադրբեջանը հրաժարվում էր դրանք կատարել: Այդ բանաձևերն ընդունվում էին մեկ նպատակով՝ կանգնեցնելու ռազմական գործողությունները: Խոսքը չէր գնում բանակցային գործընթացի էության մասին, այդ բանաձևերը ուղղված էին զինադադարի հաստատմանը: Ցավոք, Ադրբեջանը խոչընդոտեց, և հնարավոր չեղավ դա անել: Հետագայում Ադրբեջանը հայտվեց մի իրավիճակում, երբ սկսեց աղերսել զինադադարի հաստատման համաձայնագրի ստորագրումը։ Դուք գիտեք, որ 1994թ. երկու համաձայնագիր ստորագրվեց, և հետո՝ 1995թ. փետրվարին զինադադարի ամրապնդման ևս մեկ համաձայնագիր ստորագրվեց: Բայց անգամ այդ համաձայնագրերն Ադրբեջանը տարիներ շարունակ հարցականի տակ է դնում, իսկ վերջերս՝ նախորդ տարվա ապրիլին, երբ Արցախի դեմ ագրեսիա իրականացրեց, ադրբեջանական կողմը կրկին փորձեր կատարեց հարցականի տակ դնել համաձայնագրերի ուժի մեջ լինելը: Եռանախագահներն անգամ գրավոր հիշեցրին Ադրբեջանին, որ այդ համաձայնագրերն ուժի մեջ են, անժամկետ են, և կողմերը պետք է լիակատար հարգեն և կատարեն համաձայնագրերը: Սա է իրականությունը, այլ ոչ թե այն, ինչ իրենց երևակայությունների կամ ենթադրությունների հիման վրա փորձում է ադրբեջանական ղեկավարությունը մատուցել իրենց հանրությանը:

Հարց. Երկու հարց ունեմ Ձեզ, պարոն նախարար: Շաբաթ օրն ընդունելով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին՝ Դուք նշեցիք, որ ժամանակն է, որպեսզի եռանախագահող երկրները հայտարարություններից անցնեն կոնկրետ գործողությունների՝ Ադրբեջանին զսպելու համար: Կարծո՞ւմ եք արդյոք, որ ժամանակն է, որպեսզի միջազգային հանրությունը, համանախագահող երկրները պատժամիջոցներ կիրառեն Ադրբեջանի նկատմամբ, օրինակ՝ հրադադարի ռեժիմի խախտման համար: Եվ երկրորդ հարցս. արդյո՞ք Հայաստանն ինչ-որ քայլեր է ձեռնարկում այդ ուղղությամբ, որպեսզի ի վերջո միջազգային հանրությունը պատժամիջոցներ կիրառի Ադրբեջանի նկատմամբ, ինչպես ասեցի՝ օրինակ, հրադադարի ռեժիմը խախտելու համար: Շնորհակալություն:

Էդվարդ Նալբանդյան. Եռանախագահող երկրները բազմիցս են հայտարարել, և անգամ ամենաբարձր՝ նախագահների մակարդակով, որ այն կողմը, որը կգնա ուժի կիրառման և զինադադարի խախտման, խստորեն կդատապարտվի միջազգային հանրության կողմից: Երբ այդպիսի հայտարարություն անում են եռանախագահող երկրների նախագահները, իսկ դրանք ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ երկրներն են՝ Միացյալ Նահանգները, Ռուսաստանը, Ֆրանսիան, ի՞նչ է դա նշանակում, արդյոք այն լոկ հայտարարությո՞ւն է: Կարծում եմ՝ ոչ միայն:

Չնայած դրան՝ Ադրբեջանը ձևացնում է, թե իբր իրեն չի վերաբերում այդ կոչը, Ադրբեջանը ձևացնում է, թե ինքը կարող է արհամարհել այդ հայտարարությունները, կոչերը: Ադրբեջանն ամեն կերպ խոչընդոտում է զինադադարի խախտումների հետաքննության մեխանիզմի ստեղծումը: Չնայած բոլորին պարզ է՝ ով է խախտում: Առանց մեխանիզմի էլ հայտնի է: Ուղղակի եռանախագահող երկրները միջնորդ երկրներ են, իսկ միջնորդ երկրները փորձում են հնարավորինս, այսպես ասած, հավասարակշիռ լինել, որպեսզի հնարավոր լինի շարունակել բանակցությունները: Բայց անգամ եռանախագահներն արդեն բազմիցս ստիպված են եղել նաև հասցեական հայտարարություններ անել, ինչը եղավ մի քանի օր առաջ, երբ նրանք ասացին, որ հենց Ադրբեջանն է խախտել զինադադարը, և հայկական կողմից պատասխանել են դրան։ Դա եղավ նաև, երբ համանախագահները քննադատեցին Ադրբեջանին, որ պետք է վերջապես կանգնեցնել հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացն այլ ձևաչափեր տեղափոխելու փորձերը, կոչ արեցին վերջ տալ եռանախագահող երկրների հասցեին հնչող քննադատությունները, համաձայնություն տալ, ինչպես որ Հայաստանը և Արցախն են արել, զինադադարի հետաքննության մեխանիզմի ստեղծմանը:

Բազմիցս են եղել հասցեական հայտարարություններ: Քա՞նի հայտարարություն դեռ պետք է լինի, որ պարզ դառնա, որ միայն հայտարարությունները բավարար չեն, այլև այդ «խստիվ կդատապարտվեն» հասկացությամբ ենթադրվող մնացած բոլոր քայլերը ձեռնարկվեն միջազգային հանրության կողմից՝ սանձելու տարածաշրջանում իրավիճակն ապակայունացնելու Ադրբեջանի շարունակական փորձերը՝ դրանցից բխող բոլոր հետևանքներով ոչ միայն տարածաշրջանի համար, այլ շատ ավելի լայն իմաստով:

Կարծում եմ, որ միջազգային հանրությունը հենց այդ ըմբռնմանն է գալիս, որ վերջապես այն երկիրը, որը, դեմ է խաղաղությանը, մշտապես սպառնում է ուժ կիրառել, ռազմական ուժի միջոցով լուծել այս հիմնախնդիրը, իհարկե, այդ երկրի նկատմամբ պետք է համապատասխան և քայլեր ձեռնարկվեն:

ՀՀ ԱԳՆ