ԼՂՀ նախագահի մամուլի խոսնակ Դավիթ Բաբայանը «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում մեկնաբանել է 1991-97թթ. ՀՀ նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ավագ խորհրդական, պատմաբան Ժիրայր Լիպարիտյանի «Փաթեթային, փուլային և այլ պահեր» հոդվածը «Առավոտ»-ում, որտեղ հեղինակը շարադրել էր իր հիշողությունները ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման փուլային և փաթեթային տարբերակների շուրջ եղած զարգացումների և, մասնավորապես, 1997թ. հունիսին Երևանում ՀՀ և ԼՂՀ ղեկավարների միջև կայացած խորհրդապահական մի հանդիպման մասին:
Լիպարիտյանը, մասնավորապես, գրում է, թե Արցախի այն ժամանակվա ղեկավարությունը՝ ի դեմս վարչապետ և նախագահի պաշտոնակատար Լեոնարդ Պետրոսյանի, պաշտպանության նախարար Սամվել Բաբայանի, արտաքին գործերի նախարար Արկադի Ղուկասյանի, հայտարարել է հանդիպման ժամանակ, որ իրենք կողմ են խնդրի փուլային, ոչ թե փաթեթային լուծմանը, որից հետո Տեր-Պետրոսյանը արձանագրել է. «Հրադադարից ի վեր առաջին անգամ է, որ ԼՂ-ն և ՀՀ-ն լիովին համաձայն են խնդրի լուծման ձևին: Գնում ենք փուլայինով, ու բոլորս էլ հասկանում ենք, թե դա ինչ է նշանակում»:
ԼՂՀ նախագահի մամուլի խոսնակ Դավիթ Բաբայանը, սակայն, պնդում է, որ Արցախի ղեկավարությունը 97-ին դեմ է եղել փուլային տարբերակին:
– Պարոն Բաբայան, ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Ժիրայր Լիպարիտյանի հոդվածը փուլային և փաթեթային տարբերակների մասին:
Կարդացեք նաև
– Այդ տարբերակները իրոք քննարկվում էին, և առաջարկվել էին համանախագահների կողմից բոլոր կողմերին: Ադրբեջանը ուզում էր փուլային տարբերակը, բայց փուլային տարբերակը մեզ համար անընդունելի էր և մերժվեց պաշտոնապես: Այնուհետև բանակցությունները զարգացան, նոր առաջարկներ եղան՝ Քի Ուեսթ, Ռամբույե, Մադրիդյան սկզբունքներ և այլն: Սա ցույց է տալիս, որ փուլային տարբերակը արդեն վաղուց անցել է պատմության գիրկը, բայց Ադրբեջանը շարունակում է պնդել այդ տարբերակը: Սա է այս տարբերակի յուրահատկությունը, որ ինքը մերժվել է, բայց քանի որ ըստ ԵԱՀԿ-ի, այդ թվում նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի կանոնադրության՝ ցանկացած որոշում պետք է ընդունվի կոնսենսուսի հիման վրա, եթե կողմերից որևէ մեկը դեմ է, այդ որոշումը չի ընդունվում: Նույնը կարելի է ասել այս տարբերակների մասին, պարզապես Ադրբեջանը շարունակում է հետամուտ լինել այդ տարբերակին, որովհետև չունի հիմնախնդիրը կարգավորելու նպատակ, նա ուզում է վերականգնել Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի տարածքային ամբողջականությունը: Նա հակամարտությունը դիտարկում է որպես տարածքային ամբողջականության վերականգնման մի ձև, որը որևէ հեռանկար չունի:
– Այսինքն՝ Լեռնային Ղարաբաղը 1997-ին պաշտոնապես դե՞մ էր արտահայտվել փուլային տարբերակին:
– Իհարկե, դեմ էր: Դրանից հետո մի այլ տարբերակ առաջարկվեց, որը կոչվում էր «ընդհանուր պետություն»: Դա հենց այդ փուլայինից հետո է եղել: Ըստ այդ ծրագրի՝ այսպես ասած՝ ադրբեջանա-ղարաբաղյան ընդհանուր պետություն պիտի լիներ, որտեղ երկու սուբյեկտներն էլ կունենային լիահավասար իրավունքներ, լիազորություններ, այսինքն՝ կոնֆեդերատիվ պետության նման մի բան էր առաջարկվում: Մենք ընդունեցինք դա որպես բանակցությունների հիմք, ոչ թե ընդունեցինք այդ տարբերակը, Ադրբեջանը մերժեց, բայց մերժելու ժամանակ էլ պարտվեց իր մոտեցումներում: Ասեմ՝ ինչու: Քանի որ ես նույնպես մասնակցել եմ այդ գործընթացներին՝ որպես փորձագետ, կարող եմ ինչ-որ բաներ ասել: Ադրբեջանը ասում էր հետևյալը, որ Արցախն ու Ադրբեջանը չեն կարող լինել հավասար, որովհետև Ադրբեջանը տարածքով և բնակչությամբ մի քանի անգամ մեծ է, քան Արցախը: Որպեսզի ցույց տանք, որ դա ճիշտ մոտեցում չէ, մենք, իհարկե, ասել ենք, որ տարածքը, բնակչությունը կապ չունեն: Բացի այդ, երկրագնդի վրա կան տարբերակներ, որտեղ ավելի մեծ տարբերություն կա տարածքի և բնակչության, բայց նրանք, փաստորեն, լիահավասար սուբյեկտներ են: Ամենավառ օրինակը Տանզանիան է Աֆրիկայում, որը բաղկացած է Տանզանիկայից և Զանզիբարից: Տարբերությունը հսկայական է: Եթե այնտեղ խորհրդարանը ինչ-որ որոշում է ընդունում, և խորհրդարանում Զանզիբարի պատգամավորները դեմ են արտահայտվում, որոշումը չի անցնում, չնայած նրանք կազմում են ընդհանուր խորհրդարանի թվի ընդամենը 1 տոկոսը:
Դրանից հետո Ադրբեջանը մերժեց, բայց իր փաստարկները, իհարկե, որևէ ձևով արդարացված չէին: Այդ տարբերակը նույնպես մերժվեց և անցավ պատմության գիրկը: Այնուհետև եղան այլ մոտեցումներ, և հիմա բանակցությունները, ըստ երևույթին, նորից պիտի շարունակվեն, և թե ինչ տարբերակ կլինի՝ ցույց կտա ժամանակը: Բայց մի բան պարզ է՝ չի կարող կարգավորումը լինել փուլային տարբերակով: Իհարկե, կարող է լինել փուլ, բայց փուլը միայն մեկը լինի՝ անվերապահորեն Արցախի Հանրապետության անկախության ճանաչումը՝ որպես բանակցությունների սկիզբ, բայց Ադրբեջանը չի ուզում դրան գնալ և ասում է՝ «Արցախը երբևիցե չի լինելու անկախ պետություն, մենք թույլ չենք տալու երկրորդ հայկական պետության ստեղծում»: Սա է խնդիրը:
Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ՝ «1in.am»-ի կայքում:
