Փարիզի «Սիփան-Կոմիտաս» երգչախումբի ղեկավար, երաժշտահան
Կարպիս Ափրիկեանի իննսունամեակին նուիրուած պատուահանդէսներ
Բարեբախտաբար չպատահեցաւ, որ «Գնա մեռիր, եկուր սիրեմ» ասացուածքը ի զօրու ըլլայ: Շաբաթ, 1 հոկտէմբերին Փարիզի Radio AYP FM-ի ստուդիոին մեջ, կազմակերպուեցավ հանդիսութիւն մը նուիրուած մեր Մաէսթրօին 90-ամեակին: Ան միասնաբար կազմակերպէր էին Radio AYP FM-ը եւ Կարպիս Ափրիկեանի բարեկամներու ընկերակցութիւնը (AMIGA): Միջոցառումը վարեց Պն Վարդան Գաբրիելեան: Ներկա էին երգչախմբի մեներգիչներ Սոնա Նիկողոսեան եւ Ռընէ Մարդաեան: Այս հաղորդումը մեծ հետաքրքրություն յառաջացուց Ռադիօ Այբի ունկնդիրներու մոտ, որոնք իրենց բազմաթիւ հեռաձայներով աւելի քան մէկ ժամով երկարացուցին միջոցառումը: Հեռաձայնողների թվում էին նաեւ Ալֆորվիլի Մշակույթի տունը ներկայացնող Արշալույս Սարգիսեան եւ հայտնի երգիչ, քնարական թէնոր Մկրտիչ Պողոսեան: Խոսք առավ AYP FM-ի տնօրէն Անրի Փափազեան, որը դրուատալից խոսքեր նուիրեց Մաէսթրօի գործին եւ վաստակին:
Հոկտեմբեր 8-ին Մաէսթրօին նուիրած պատուահանդէս տեղի ունեցավ նաեւ Փարիզի Հայ Մշակույթի տան մեջ, խուռներամ մասնակիցներու ներկայութեամբ, կրկին Կարպիս Ափրիկեանի բարեկամներու ընկերակցութեան (AMIGA) մասնակցութեամբ: Հանդիսութեանը ներկա էր թեմիս նախկին առաջնորդ Նորվան արք. Զաքարեան, որն իր նորաստեղծ Սբ. Վարդան Մամիկոնեան «Սիրել ու ծառայել» շքանշանը շնորհած էր ճշմարիտ արժանավորին՝ Մաէսթրօ Կարպիս Ափրիկեանին: Կարպիսն էր, որ իր սիրահոժար աշխատանքով երգչախումբը հասցուց արհեստավարժ մակարդակի: Սրբազան հայրը նշած է նաեւ, որ «հարկ է, որ Ափրիկեանի գործերուն ավելի գնահատելի տեղ տալ AYP FM ռադիոկայանի երաժշտական հաղորդումներու ընթացքին»: Մշակույթի տան յանձնախումբի անունով խօսք առած է նաեւ Ժիրայր Մոմճեան: Ներկայ էր փարիզահայ գաղութին հանրաճանաչ Գրիգոր Փափազեան: Շնորհավորական ուղերձ մը ղրկած էր Ֆրանս Հայկական լիազոր դեսպան Վիգեն Չիթեթչյանը, որը նոյն օրերուն Փարիզի քաղաքապետ Անի Հիտալկօի հետ միասին մասնակցած էր Երեւան քաղաքի 2797 ամեակին նուիրուած հանդիսութիւններուն: AYP FM-ի միջոցառմանը եղած են նաեւ դրուատական խոսքեր ֆրանսերէնով, օտարներուն համար: Հուսկ խոսք առավ Մաէսթրօն իր երիտասարդութեան տարիներու երաժշտական գործունէութեան մասին իր ծննդավայր Ալեքսանդրիա (Եգիպտոս): Ներկաները ուրախ առիթ ունեցան ականատես ըլլալու բացումին մշակույթային տան մեջ բաժին մը, յատկացուած ի մասնավորին Հայ մշակույթի ռահվիրաներէն մէկու՝ երաժշտահան Կարպիս Ափրիկեանի: Այս սրահին մէջն էր, որ տաղանդաւոր երաժիշտը ավելի քան 50 տարիներ «Սիփան-Կոմիտաս» երգչախումբի փորձերը կատարեց: Այդտեղ էր նաեւ, որ ան փորձերը կատարեց իր գլուխգործոց «Սասունցի Դավիդ» փրօֆան-օրաթօրիօին, ինչպես նաեւ Կանաչեան-Ափրիկեան «Աբեղան» օփերայի առաջին արարը: Իր սիրած մեծերու՝ Կոմիտաս, Կանաչեան, Ալեմշահ եւ այլոց գործերը մեկնաբանած է: Այդ մասին կը վկայեն արդէն դասական դարձած խտասալիկներու մեծ հավաքածուն: Հարց կուտամ ինքը զինքս. «Ո՞վ պիտի շարունակէ» այս հույժ կարեւոր աշխատանքը…
Ծանոթութիունս երաժիշտ Կարպիս Ափրիկյանի հետ սկսավ 16 տարեկանիս, երբ իր նուագախումբին մաս կազմեցի: Եգիպտահայութիւնը արդէն տեղեակ էր տաղանդաշատ երաժիշտի մը գոյութիւնը իր գաղութին մեջ: Անկէ ի վեր հետեւեցայ անոր ասպարեզին: Ապա Փարիզ «Սիփան-Կոմիտաս» երգչախումբին անդամ դարձայ: Լռակեաց արուեստագէտ Կ. Ափրիկեան աւելի քան 70 տարիներ Հայ երգի ու երաժշտութեան երախտապարտ սպասարկուն է: Ան ստանձեց Հայ ազնուագույն, անփոխարինելի երաժշտութիւնը անխոնջ ու անխափան ձեւով Եվրոպայի երաժշտասերներուն մատուցանելու առաքելութիւնը ու ստեղծագործեց սիրահոժար կամքով: Ան եղաւ իմ ուսոցիչը, որուն հանդեպ միշտ երախտապարտ եմ: Ի յայտ բերաւ ծաղկեփունջ մը, ինչպես մեծծօ Սօնա Նիկողոսեան, թէնօրներ Մկրտիչ Պողոսեան եւ Ռընէ Մարթաեան, տալով Հայ երգին հմայք ու ճաշակ: Եթէ Քրիստափոր Կարա-Մուրզան եղած է Հայ երգի բազմաձայնային երաժշտութեան դպրոցի հիմնադիրը, կըրնամ ըսել, որ Ափրիկեանն իր կարգին դասականացուց Հայ երգը, ժողովուրդայինէն անցնելով նուագախումբայինին, աւելի ճոխ ու ծավալուն Պոէմայի համանուգային դիւցազներգական վիպերգութեան: Կանաչեանի քնարական բնույթով գրուած «Նանօր»-ը երաժշտական մեծ Քանթատի մը վերածած է թէ աշխարհիկ եւ թէ կրօնական երգերով, ընդունելի դարձնելով այս գործը, հնչեցնելով եվրոպական սրահներու մեջ:
Չեմ կրնար չյիշել նաեւ Ափրիկեանի կոմիտասեան պատարագի ու եկեղեցական երգեցողութեանց հատուածներու յաջող խտասալիկներու փոխադրութիուն-վերագրութիունը: Selection du Reader՚s Digest հրապարակ հանած էր, հինգ խտասալիկներէ բաղկացած արկղիկ մը՝ Voix du monde, choeur de legendes: Եւրոպայի 9 հռչակավոր խումբերու կատարումներու կարգին տեղ գրաւած էր նաեւ Կարպիս Ափրիկեանի ղեկավարութեամբ Կոմիտասի հոգեւոր եւ հարսանեական գործերը: Splandeurs des Choeurs Armeniens գրքոյքին մէջ հայտնի երաժշտական քննադատ մը գրած էր, որ մեծծօ սօփրանօ Սօնա Նիկողոսեան երկխոսութեան մէջ է երգչախումբին հետ «Սիրտ իմ սասանի» շարականի մեկնաբանութեան ընթացքին իր հիասքանչ, յուզիչ ձայնով: Այս գովաբանական խոսքերու հեղինակը Հայ մը չէ, հետեւաբար հաճելի կամ զգացական հայրենասիրութիւն չկա անոնց մեջ: Այո, այժմ այդ միջազգային խումբերու մեջ տեղ գտած է Հայ երգը: Սփյուռքի դժվար պայմաններու մեջ սիրողներու ուժերով ստեղծուած «Սիփան-Կոմիտասի» կատարմամբ արհեստավարժ մակարդակի հասած էր շնորհիւ Ափրիկեանի բծախնդիր եւ հմուտ ղեկավարութեան: Մեզ հաճելի է օտարէն եկած բարձր գնահատանքը: Ուրեմն Հայ երգը Ափրիկեանի ղեկավարութեամբ կը վկայէ Հայ երաժշտութեան եւ երաժշտագետի արժէքին մասին: Վարձքդ կատար, Մաէսթրօ, որ ժառանգած շնորքդ պահեցիր Հայոց աւազանին մեջ: Մնաս բարով, անկրկնելի Վարպետ:
Բժիշկ Լեւոն ՄՈՄՃԵԱՆ
Փարիզ
Հ.Գ. Հոդվածը հրապարակվել է նաեւ Ստամբուլի «Մարմարա» թերթում:
«Առավոտ»
06.12.2016
