Դեկտեմբերի 16-ին ուժի մեջ կմտնի «Դեղերի մասին» նոր օրենքը։ Ոլորտի պատասխանատուների հավաստմամբ` արդյունքում դեղերի շուկան կդառնա ավելի վերահսկելի, իսկ սպառողներին մատակարարվող դեղերը` որակյալ ու վստահելի: Այս խնդրի շուրջ մենք զրուցեցինք ԱՆ դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոնի տնօրենի տեղակալ ԼԻԼԻԹ ՂԱԶԱՐՅԱՆԻ հետ:
-Դեղերի մասին գործող օրենքը բավականաչափ հին է։ Մասնագետների հավաստմամբ` այն վաղուց է կորցրել արդիականությունն ու արդյունավետությունը: Չնայած դրան, դեղերի ոլորտը կարգավորող նոր օրենքը միայն վերջերս ընդունվեց ու հաստատվեց խորհրդարանի կողմից: Արդյոք ուշացած չէ՞։
-Իսկապես «Դեղերի մասին» գործող օրենքն ընդունվել է դեռ 1998 թվականին: Իհարկե դրանից հետո ոլորտը բազմաթիվ փոփոխությունների է ենթարկվել, առաջացել են որոշակի ռիսկեր, դրանցից զերծ մնալու մեխանիզմների անհրաժեշտություն կա: Բացի դրանից, Հայաստանում սկսել են կիրառվել միջազգային նոր չափորոշիչներ, նորանոր պահանջներ են ի հայտ եկել դեղերի որակի անվտանգությանը եւ ոլորտի վերահսկողությանը վերաբերող, իսկ գործող օրենքը այլեւս չի բավարարում բոլոր պահանջներին:
Այդ է պատճառը, որ ոլորտում մի շարք բացթողումներ ունենք, թերի կողմեր, որոնք շտկելու համար բնականաբար օրենքը վերանայման կարիք ուներ: Ավելի ճիշտ, նոր օրենքի անհրաժեշտություն կար, քանի որ եթե հինը լրամշակվեր, ապա ահռելի աշխատանք պետք է իրականացվեր: Ավելի հեշտ ու արդյունավետ էր նոր օրենք ընդունել:
-Ի՞նչ գերակայություն ունի նոր օրենքը, ի՞նչ կարգավորումներ են նախատեսվում:
Կարդացեք նաև
-Դեղի առանձնահատկությունն այն է, որ դրա ամբողջ կենսաշրջան` արտադրությունից, ներմուծումից սկսած մինչեւ պահպանում, իրացում, անգամ ոչնչացում, պետք է ենթարկվի հսկողության: Բավական է այդ օղակներից մեկում թույլ հսկողություն լինի, կկորցնենք որակի երաշխիքները:
Գոյություն ունեն որակի ապահովման համակարգի բաղադրիչներ, որոնք պետք է ներկառուցենք դեղի կենսաշղթայի բոլոր օղակներում: Իսկ դրա վերջնանպատակն այն է, որ սպառողը կարողանա որակյալ, անվտանգ դեղ ձեռք բերել: Օրենքի բոլոր կարգավորումներն ու դրույթներն ուղղված են այս վերջնանպատակին: Այսինքն՝ այն ավելի շատ սպառողների շահերն է առաջնային համարում, այլ ոչ թե տնտեսավարողների: Իսկ տնտեսավարողների համար խաղի հավասար պայմաններ են սահմանվում:
-Ի՞նչ նկատի ունեք, արդյոք մինչ օրս դեղերի շրջանառությանն առնչվող տնտեսավարողները հավասար պայմաններում չե՞ն գործել:
-Մինչ օրս ոլորտում լուրջ բացթողում ունենք. սկսած 2007թ. անհասկանալի պատճառներով մեծածախ ընկերությունների գործունեությունը լիցենզավորման ենթակա չէր: Այսինքն՝ արտադրողի ու դեղատան միջեւ կապող օղակը որեւէ ձեւով չէր վերահսկվում, եւ հայտնի չէր, թե դեղերն ինչպես էին տեղափոխվում, իրացվում, հասցվում մինչեւ դեղատուն, ինչպես են պահպանվում պահեստներում: Այդ դեպքում ինչպե՞ս կարող ենք երաշխիքներ տալ, որ դեղը արտադրողից դեղատուն հասնելու ճանապարհին պահպանել է որակը:
Աշխարհի որեւէ երկրում նման փորձ չկա, ինչպես մինչ օրս կիրառվում է Հայաստանում: Սա շատ լուրջ թերացում է։ Եվ նոր օրենքը գալիս է լրացնելու այդ բացը. այսուհետ դեղերի իրացման մեծածախ գործունեությունը նույնպես ենթակա կլինի լիցենզավորման: Բացի դրանից, տնտեսավարողները պետք է ապահովեն պատշաճ բաշխման պահանջների կիրառումը:
Ներմուծողի համար միշտ չէ, որ այս գործողությունները կարող են հաճելի լինել, բայց եթե նա որոշում է մտնել դեղերի շրջանառության ոլորտ, պետք է նաեւ սպառողի մասին մտածի: Սա բարդ ու ռիսկային ոլորտ է։ Յուրաքանչյուր փուլում խոչընդոտ կա։ Տնտեսավարողը պետք է գնահատի իր ռիսկերն ու հետո որոշի` զբաղվո՞ւմ է դեղերի ներմուծմամբ, թե՞ ոչ: Օրենքի խնդիրն այս գործընթացները հեշտացնելը կամ բարդացնելը չէ, այլ ստեղծել պայման, որը կապահովի որակ, արդյունավետություն, անվտանգություն:
-Մասնագետները մատնանշում են, որ կեղծ եւ ժամկետանց դեղերի իրացման հիմնական պատճառը իրացման կետերում` դեղատներում ոչ պատշաճ վերահսկողություն իրականացնելն է:
-Բանն այն է, որ նման վերահսկողություն իրականացնող կառույցը` առողջապահական տեսչությունը, նորաստեղծ է, մեկ տարի առաջ է ձեւավորվել: Մինչ այդ չենք ունեցել տեսչական գործունեություն իրականացնելու իրավասությամբ օժտված կառույց: Եվ փաստորեն նրանք նոր են սկսել ստուգումներ իրականացնել, ինչի շնորհիվ արդեն կեղծ ու անորակ դեղերի իրացման մի շարք դեպքեր են հայտնաբերվել, դեղատներ են զրկվել լիցենզիայից: Այսինքն` վերահսկողությունը այս պահին իրականացվում է:
Այլ բան է, որ նոր օրենքով դեղատներին ներկայացվող պահանջներն են ավելի հստակեցվելու, խստացվելու: Օրինակ, դեղատնային գործունեության, լիցենզավորման նոր պահանջներ են դրվելու, որի նպատակը դեղերի կենսաշղթայի մեջ որեւէ ձեւով անորակ, կեղծ արտադրանքի մուտքը կանխարգելելն է:
Թագուհի Ասլանյան
Հոդվածն ամբողջությամբ կարդացեք «Հայոց Աշխարհ» օրաթերթի այսօրվա համարում
