Ժիրայր Րէիսեան. «Հայութիւնը անբաժան մէէկ մէասնիկն Է սուրիոյ ժողովուրդի խճանկարին». «Գան­ձա­սար»

«Գան­ձա­սար».- Հա­լէ­պա­հայ հա­մայն­քէն ներս ար­ձա­նագր­ուած վեր­ջին նա­հա­տակ­նե­րու գոյ­ժինազ­դե­ցու­թեան տակ, զանգ­ուա­ծա­յին լրատ­ուա­մի­ջոց­ներ շր­ջա­նա­ռութ­եան մէջ դրին Հա­լէ­պէններս խու­ճա­պի ստեղծ­ման մա­սին լու­րեր: Ձեր դի­տան­կիւ­նէն այս օրե­րուն ի՞նչ կա­ցու­թիւն կը տի­րէ Հա­լէպի մէջ: 

Ժի­րայր Րէ­իս­եան.- Սուր­իոյ եւ ի մաս­նա­ւո­րի Հա­լէ­պի դէպ­քե­րու սկզբ­նա­կան տա­րի­նե­րուն Հա­լէ­պը եւ հա­լէպ­ցիք շատ աւե­լի ծանր օրեր ապ­րե­ցան, երբ շա­տեր նոյ­նիսկ ստիպ­ուե­ցան իրենց տու­նե­րէն դուրս գալ յա­ջոր­դա­կան եւ մե­ծա­թիւ հր­թի­ռա­կո­ծում­նե­րուն ըն­դա­ռաջ. անոնց ժա­մա­նա­կա­ւո­րա­պէս տրա­մադր­ուե­ցան ազ­գա­յին կարգ մը հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու գետ­նա­յար­կե­րը, որ­պէս առա­ւել ապա­հով ապաս­տան­ներ: Այս­պի­սի ծանր օրեր ապ­րե­ցաւ օրի­նակ Նոր Գիւ­ղի բնակ­չու­թիւնը:

Փառք Աս­տու­ծոյ, այ­սօր պատ­կե­րը այդ­պէս չէ: Այս չի նշա­նա­կեր սա­կայն, որ քա­ղա­քը վե­րագ­տած է իր ապա­հո­վու­թիւնն ու կա­յու­նու­թիւնը: Հր­թի­ռա­կո­ծում­ներ ու պայ­թիւններ կր­կին տե­ղի կ՛ու­նե­նան եր­բեմն նուազ, եր­բեմն աւե­լի մեծ թիւով, յա­ճախ պատ­ճառ դառ­նա­լով մարդ­կա­յին թէ նիւ­թա­կան վնաս­նե­րու, եր­բեմն` զո­հե­րու: Անց­նող օրե­րուն ցա­ւօք զոհ­ուե­ցան մեր 8 հայ­րե­նա­կից­նե­րը: Ճիշդ է իւ­րա­քան­չիւր զարկ, թէ պայ­թիւն կը ցն­ցէ յատ­կա­պէս նա­հա­տակ­ներ, զո­հեր տուող մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րը, հո­գե­պէս կ՛ընկ­ճէ բնակ­չու­թիւնը, սա­կայն արդ­եօ՞ք այս մէ­կը կա­րե­լի է հա­ւա­քա­կան խու­ճապ նկա­տել եւ փո­թոր­կեց­նել աշ­խար­հաս­փիւռ հա­յոր­դի­նե­րու զգա­ցում­ներն ու ահա­զանգ հն­չեց­նել հայ­կա­կան լրատ­ուա­դաշ­տին մէջ: Ին­ծի զար­մա­նա­լի կը թուին այս տա­րա­ձայ­նու­թիւն­նե­րը եւ պահ մը մտա­ծել կու­տան, թէ արդ­եօ՛ք կան այդ բո­լո­րին ետին այլ նպա­տակ հե­տապն­դող­ներ: Այս մէ­կը կը ձգեմ ըն­թեր­ցող­նե­րուն եւ այս բո­լո­րը լսող­նե­րուն դա­տո­ղու­թեան:

«Գ.»- Կարգ մը լրատ­ուա­մի­ջոց­ներ կ՛են­թադ­րեն, թէ Հա­լէ­պէն դուրս ել­լել ու­զող հա­յոր­դի­նե­րունդի­մաց անուղ­ղա­կի ար­գելք­ներ կը դր­ուին: Ի՞նչն է նման են­թադ­րու­թիւն­նե­րու տուն տուող պատ­ճա­ռը:

Ժ.Ր.- Ո՛չ մէկ ար­գելք եղած է ազ­գա­յին կամ պե­տա­կան պաշ­տօ­նա­կան կող­մե­րէն ոե­ւէ մէ­կուն նկատ­մամբ, որ ու­զած է ճամ­բոր­դել, տե­ղա­շար­ժիլ, դուրս գալ քա­ղա­քէն կամ երկ­րէն: Փաս­տը զա­նա­զան ճամ­բոր­դող­նե­րը, դուրս եկող­ներն են, որոնք առանց դժ­ուա­րու­թեան, առանց ար­գել­քի, օրի­նա­ւոր կեր­պով կը ճամ­բոր­դեն, կ՛եր­թե­ւե­կեն, դուրս կու գան կամ կը վե­րա­դառ­նան: Հե­տե­ւա­բար ճիշդ չէ ու կա­րե­լի չէ խօ­սիլ ար­գել­քի մա­սին: Կր­կին կ՛են­թադ­րեմ, որ նման տա­րա­ձայ­նու­թիւն վե­րը յիշ­ուած, ին­ծի հա­մար ան­հասկ­նա­լի նպա­տակ­նե­րու շա­րու­նա­կու­թիւնն է:

«Գ.»- Գո­յու­թիւն ու­նի՞ն մե­ծա­թիւ ըն­տա­նե­կան պա­րա­գա­ներ, որոնք կ՛ու­զեն տե­ղա­փոխ­ուիլ Հա­յաս­տան, սա­կայն նիւ­թա­կան դժ­ուա­րու­թեան հա­մար չեն մեկ­նիր:

Ժ.Ր.- Նախ ես իրա­ւունք չու­նիմ մար­դոց կող­մէ ար­տա­յայտ­ուե­լու եւ ըսե­լու, թէ անոնք ո՛ւր կ՛ու­զեն ուղղ­ուիլ` Հա­յաս­տա՞ն թէ այ­լուր, սա­կայն ոե­ւէ մէ­կը որ պի­տի մեկ­նի բնա­կա­նա­բար իր նիւ­թա­կան կա­րե­լիու­թիւն­նե­րը ինք պի­տի սեր­տէ. եթէ ան­պայ­ման ծրագ­րած է մեկ­նիլ եւ նիւ­թա­կան դժ­ուա­րու­թիւն­նե­րու դի­մաց է, բնա­կա­նա­բար կր­նայ ու­նե­նալ իրեն օգ­նող­ներ եւս: Այն­պէս որ ես չեմ կար­ծեր, որ նիւ­թա­կան հարցն է հիմ­նա­կան ար­գել­քը, սա­կայն մեկ­նե­լէն ետք կեան­քը ար­ժա­նա­պա­տիւ կեր­պով շա­րու­նա­կե­լու հար­ցը եւս  կը մտա­հո­գէ այս­պի­սի­նե­րը:

«Գ.»- Հա­լէ­պի հայ հա­մայն­քի կա­ռոյց­նե­րը կը գոր­ծեն մին­չեւ օրս: Ձեր կար­ծի­քով սուր­ի­ա­հայ հա­մայն­քի գո­յու­թիւնը ընդ­հան­րա­պէս եւ հա­լէ­պա­հայ հա­մայն­քի­նը մաս­նա­ւո­րա­պէս ինչպիսի՞ կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ:

Ժ.Ր.- Ան­կաս­կած որ հա­յու­թիւնը ան­բա­ժան մէկ մաս­նիկն է Սուր­իոյ ժո­ղովր­դի խճան­կա­րին, ոչ միայն այ­սօր այլ ողջ պատ­մու­թեան ըն­թաց­քին: Հա­յու­թիւնը ոչ միայն յետ­ե­ղեռն­եան օրե­րու ներ­կա­յու­թիւն է այս երկ­րէն ներս, այլ դա­րե­րէ ի վեր գո­յու­թիւն ու­նե­ցող պատ­մու­թիւն ու­նի, սկ­սած հայ վա­ճա­ռա­կան­նե­րու տա­րա­ծաշր­ջան եր­թե­ւե­կու­թեան օրե­րէն: Այս իրա­կա­նու­թեան խօ­սուն փաստն է Ս. Քա­ռաս­նից Ման­կանց Մայր եկե­ղե­ցին` իր դա­րա­ւոր ներ­կա­յու­թեամբ, Ազ­գա­յին Առաջ­նոր­դա­րա­նը, որ հաս­տատ­ուած է տասնը­հին­գե­րորդ դա­րէն, հո­գե­տու­նը, որուն պատ­մու­թիւնը կ՛եր­կա­րի մին­չեւ տա­սե­րորդ դար: Հե­տե­ւա­բար հա­յու­թիւնը այս երկ­րէն ներս դա­րար­մատ ներ­կա­յու­թիւն ու­նի եւ կա­րե­ւոր մէկ բաղ­կա­ցու­ցիչն է Սուր­իոյ ժո­ղո­վուր­դի խճանկարին: Այ­սօր անոր բա­ցա­կա­յու­թեամբ այդ խճան­կա­րէն բա­ժին մը կը պոկ­ուի: Այս­տեղ ապ­րող իւ­րա­քան­չիւր հայ նոյ­նա­ցած է այս երկ­րի սո­վո­րու­թիւն­նե­րուն, բարքե­րուն, կեան­քի բո­լոր աւան­դոյթ­նե­րուն հետ: Փաս­տը այն է, որ մեկ­նող­ներ տա­կա­ւին կ՛երա­զեն Հա­լէ­պը, տա­կա­ւին կը հարց­նեն Հա­լէ­պի մա­սին, նոյ­նիսկ Հա­լէ­պէն դուրս հա­սակ առած, հա­լէպ­ցի ծնող­նե­րու սե­րունդ­ներ իրենց ծնող­նե­րէն լսած­նե­րուն մա­սին կը հարց­նեն Հա­լէպ ապ­րող իրենց հա­րա­զատ­նե­րուն: Սա կը նշա­նա­կէ, որ այդ հո­գե­կան կա­պը կայ եւ եր­կար պի­տի մնայ տա­կա­ւին: Առ­կախ այն իրողութենէն, թէ սուր­ի­ա­հա­յու­թիւնը ընդ­հան­րա­պէս ի՛նչ կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ որ­պէս հա­մայնք` թէ՛ այս երկ­րին, թէ՛ Սփիւռ­քին, եւ թէ Հա­յաս­տա­նին հա­մար: