«Տարիներ առաջ, եթե որեւէ մեկը Եվրոպայից խոսեր, նրան միանգամից կպիտակավորեին…»

Հարցազրույց Հայ-ուկրաինական բարեկամության խորհրդի անդամ,
«Հայաստանի եվրոպական ընտրություն» հասարակական-քաղաքական
միավորման համահիմնադիր անդամ Թորոս Ալեքսանյանի հետ:

– Մեր նախորդ հարցազրուցն ավարտվեց այն ժամանակ, երբ Դուք հայտնեցիք, թե կմասնակցեք գալիք գարնանը ԱԺ ընտրություններին: Ասացիք, որ Ձեր գաղափարական ընկերները կփորձեն մասնակցել հայաստանյան իրողություններին, մասնավորապես՝ ընտրություններին հայտ ներկայացնելով: Հայտնի է, որ ընտրություններին կարող են մասնակցել կուսակցականները, մինչդեռ Դուք կուսակցական չեք:

-Մենք մտադրություն ունենք համախոհներով կուսակցություն ստեղծել: Չգիտեմ՝ կստացվի, թե ոչ: Եթե ստացվի, անպայման կմասնակցենք ընտրություններին: Բայց դա չի նշանակում, թե մենք հավատում ենք, թե Հայաստանում հնարավոր է արդար ընտրություններ իրականանան: Խնդիրն այլ է: Խնդիրը ժողովրդավարության մեջ է: Ի՞նչ է ժողովրդավարությունը: Հիմա տպավորությունս այն է, թե ցանկանում են ժողովրդավարություն, ազատականություն արժեքները վարկաբեկել, դա արվում է բավական երկար տարիներ: Դրա համար էլ միշտ փորձում եմ ներկայացնել ամեն ինչն այնպես, ինչպես իրականում կա: Տարբեր տեսանկյուններից եմ բացատրում:
Ժողովրդավարությունը հասարակության մեծամասնության իշխանությունն է հասարակության փոքրամասնության նկատմամբ, բայց հարգելով փոքրամասնության հիմնարար իրավունքները:

Իսկ ավտորիտար հասարակությունում հակառակն է. հասարակության փոքր խումբը իշխում է հասարակության մեծամասնության վրա՝ չհարգելով հասարակության մեծամասնության իրավունքները, որովհետեւ կան ժողովրդավարության այլ տարբերակներ:

Վերցնենք Սինգապուրի օրինակը: Շատերը հարց են տալիս՝ ի՞նչ ժողովրդավարություն, պարտադիր չի ժողովրդավարությունը զարգացման համար, ահա տեսեք, Սինգապուրում չկա ժողովրդավարություն, բայց Սինգապուրն աշխարհի ամենազարգացած պետություններից է: Ասեմ, որ այդպես չէ: Սինգապուրը ժողովրդավարական մոդել ունի նույնպես, չնայած պետության միակուսակցական համակարգի: Փոքրամասնությունը, որը իշխում է, նա չի ոտնահարում մեծամասնության իրավունքները: Այսինքն, հասարակության կոնսոլիդացիան ժողովրդավարության ամենահիմնական հատկանիշն է: Գաղափարների շուրջ: Սինգապուրյան տարբերակը նույնպես ժողովրդավարական է, դա ավտորիտար տարբերակ չի:

Ըստ էության, սոցիալական վերելակները այնտեղ գործում են եւ ամբողջ հասարակությունը ներգրավված է իշխանություն իրականացնելու գործընթացին:
Այդ իմաստով, նույնիսկ կոմունիստական հասարակությունները ինչ-որ իմաստով նույնպես ժողովրդավարական մոդելներ են, բայց ես չեմ ուզում խորանալ տեսական հարցերի մեջ: Մեզանում, ցավոք սրտի, ժողովրդավարություն չկա, եւ գործում է օլիգարխիկ, ավտորիտար համակարգը, հասարակության շերտը օտարված է իշխանությունից: Ահա, թե ինչն է պատճառը, որ մենք ցանկանում ենք ներգրավված լինել թեկուզ փոքր քանակով իշխանական համակարգի մեջ: Այնպես որ, մենք մեծ փոփոխություններ չենք կարողանա իրականացնել, բայց գոնե կփոխենք վերնախավի մեջ ձեւավորել մի շերտ, որը կսկսի մտածել այնպես, ինչպես մենք ենք մտածում: Այսինքն, ընդունել այն հանգամանքը, որ մեր հասարակությունը այլընտրանք չունի, եւ միակ այլընտրանքն ազատական հասարակություն ունենալն է, Եվրոպային եւ Արեւմուտքին ինտեգրվելը:

Ի դեպ, նախորդ մեր զրույցի ժամանակ Ուկրաինայի հետ զուգահեռ տանելով՝ ասեմ, որ Ուկրաինայի ֆենոմենը հենց նրանում էր, որ նրանց վերնախավի մեջ կար այն շերտը, որը չէր ուզում ռուսական վերնախավին ենթարկվելով, միջնորդավորված շփվել արեւմտյան աշխարհի հետ. ինքը ուզում է շփվել ուղղակիորեն:

Դա հանգեցրեց նրան, որ Ուկրաինան, այնուամենայնիվ, դուրս եկավ Ռուսաստանի ազդեցության ոլորտից: Մենք էլ պետք է փորձենք մի այդպիսի բան, կարծում եմ՝ դա է պատճառը, որ մենք մասնակից կլինենք ընտրություններին:

Անցյալ անգամ ասացի, որ մեր իշխանությունները ժողովրդավարության իմիտացիա են ստեղծում, այսինքն՝ նրանք, այնուամենայնիվ, թույլ են տալիս, որ խորհրդարանում հայտնվեն մարդիկ, ովքեր իրենց գաղափարները չեն կիսում:

– Հայտնի է, որ կուսակցությունները ՏԻՄ ընտրարշավին մասնակցելով, ըստ էության, իրենց ուժերն արդեն իսկ փորձարկեցին, ներգրավվելով նախախորհրդարանական իրողություններին: Արդյոք, Դուք չե՞ք ուշացել, արդեն հոկտեմբերն է:

– Գալիք տարվա գարնան ընտրություններին չեմ էլ պնդում, թե անպայման կհասցնենք: Ափսոսանքով կարող եմ նշել, որ ինչ-ինչ օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ պատճառներով մեր գործերն առայժմ առաջ չեն գնում: Ինչ վերաբերում է ՏԻՄ ընտրություններին, իհարկե, կարեւոր էին, բայց առավել կարեւոր են խորհրդարանական ընտրությունները: Մեծ ակնկալիքներ ՏԻՄ ընտրապայքարից չունեի, քանի որ Հայաստանում շատ կուսակցություններ, որոնք ընդդիմադիր կեցվածք ունեն, նրանք իրականում ընդդիմություն էլ չեն: Դա մեր վերնախավի մեջ ձեւավորված կլաններն են, որոնք մեկը մյուսի հետ աթոռակռիվ են տալիս: Նրանք ոչինչ չեն փոխի, եթե ասենք՝ ՀՀԿ-ի փոխարեն իշխանության գա ՀԱԿ-ը կամ՝ բաղդասարյանական Վերածնունդը: Ընդհակառակը, կարծում եմ, որ ինչ-որ առումով ՀՀԿ-ն ավելի ընդունելի տարբերակ է, քան իմ նշած կուսակցությունները:

– Կուսակցությունները ընտրապայքարի հարց են դարձրել աթոռը, այլ ոչ գաղափարախոսությունները: Ի վերջո, Ձեր գաղափարախոսությունը ո՞րն է լինելու:

-Մեր գաղափարախոսությունը ազատականությունը, ժողովրդավարությունն է:

– Այնպես չի, որ առաջին Սահմանադրություն ունեցողներս չենք ունեցել, ի վերջո, էլի հարենք Արեւմուտքին, Եվրոպային, բայց մերը լինելո՞ւ է:

– Ինձ իմացողները կիսում են իմ ազատական գաղափարները: Հասարակական մեծ պահանջ գոյություն ունի: Մի քանի տարի առաջ, եթե որեւէ մեկը Եվրոպայից խոսեր, նրան միանգամից կպիտակավորեին, իսկ հիմա մարդիկ հասկացել են, որ ոչ, այդպես չի:

– Մայրաքաղաքային էլիտային նկատի ունե՞ք, մարզաբնակ ընտրազանգվածն այդպես չի մտածում:

– Մենք, անշուշտ, սպասելիքներ չունենք, ցավոք, մեր ժողովուրդը դեռ քաղաքականապես հասուն չէ: Արդեն երկար տարիներ ազատական կամ արեւմտյան արժեհամակարգը հակադրության մեջ են դնում ազգայինին: Դա բոլորովին այդպես չէ: Ընդհակառակը, մենք փոքր ազգ ենք, եւ մեր ազգային ինքնությունը կկարողանանք պաշտպանել, պահպանել ու զարգացնել միմիայն, երբ կդառնանք արեւմտյան աշխարհի մաս: Այլապես հայերս կկորցնենք մեր պետականությունը, կուշացվի ու կվերանա:

– Մեր հինգհազարամյա պատմությունն առանց արեւմտյան արժեքներին ապավինելու էր:

-Ասեմ, որ արեւմտյան արժեքներ ասվածը դրանք հիմնականում համամարդկային արժեքներն են՝ հիմնված մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանության, հումանիզմի վրա: Երբ ասում ենք «Մարդու իրավունքներ», հիշում եմ, մեկի հետ իմ զրույցից, երբ նա ասում էր՝ մարդու իրավունքներ մի ասա, ես հարցրի՝ ի՞նչ բան է մարդու իրավունքները:

Եվրոպական այդ արժեհամակարգի հիմքում ընկած են այն արժեքները, որոնք դարերով, հազարամյակներով դավանել է մեր ժողովուրդը, եւ որեւէ հակասություն չկա: Ես ինձ հայրենասեր եմ համարում, եւ ասում եմ, եթե մնանք այս նորացվող ռուսական կայսության կամ «ոսկե հորդայի» մեջ, այդ միջավայրի մեջ մենք կկորչենք: Չեմ իդեալականացնում Արեւմուտքը, չեմ իդեալականացնում Եվրոպան, բայց մենք շանս ունենք գոյատեւելու: Այնտեղ ծրագրեր չկան հայկական պետականության վերացման, որը որ կա այս ճամբարում:

ԵՄ կոչվածը ընդամենը միջանկյալ պրոյեկտ է, դեպի մեծ Ռուսաստան, այնտեղ նախատեսված չէ հայկական պետականություն: Նրանք լուծարելու են հայկական պետականությունը, այդ պրոցեսը արագ տեմպերով գնում է:
Ինքս փորձում եմ հասկացնել մարդկանց, որ մեր միակ փրկությունը ռուսական մեծապետական այդ նկրտումներից դուրս գրվելն է:

– Կա՞ն համախոհ կուսակցություններ:

– Այո, իհարկե, ԱԻՄ-ը, «Ազատ դեմոկրատները»՝ Քոքոբելյանի կուսակցությունը: Նրանք առաջարկում են ԵՏՄ-ից Հայաստանի դուրս գալը: Մենք նույնպես ողջունում ենք, ողջունելի է, որ խորհրդարանում արդեն կան: «Անկախություն» մտավորականների միության անդամ եմ, պարոն Հայրիկյանի նախաձեռնությամբ է ստեղծվել: Հետաքրքիր մարդիկ կան, քննարկում ենք, ուզում ենք լուծումներ գտնել մեր ժողովրդին ծանր իրավիճակից դուրս բերելու համար:

-Հայաստանի վարչապետի նշանակման մասին կան տարատեսակ մեկնաբանություններ: Կուզեի մեր զրույցն ավարտել Ձեր կարծիքն իմանալով:

Նշանակումներն արդեն իսկ տեսանելի են: Մեր զրույցի օրը չի բացառվում, որ նշանակված կլինեն նաեւ ԱԳՆ-ն եւ ՊՆ-ն:

– Շատերն արդեն ոգեւորվել են, բնական է, սպասումներ ունեն, փոփոխությունները կառավարության կազմում կարծես հուսադրող են, բայց ես լավատես չեմ մի պարզ պատճառով. էֆեկտիվ կարող է լինել միայն ու միայն ազգային կառավարությունը: Ազգային կառավարությունը ձեւավորվում է ազատ ու արդար ընտրություններով ձեւավորված խորհրդարանի կողմից: Իսկ վերեւից նշանակված կառավարությունը…փորձում են, Մոսկվայից ուղարկված վարչապետը ըստ երեւույթին Սերժ Սարգսյանի հետ համաձայնեցված է, միասնական համաձայնությամբ կոնսենսուսի են եկել: Այնուամենայնիվ, նրանք վերջապես հասկացան, որ Հայաստանում իրադրությունը պայթյունավտանգ է, եւ ավելորդ գլխացավանքներ Մոսկվան չի ուզում: Ու դրա համար նրանք որոշել են ամրանները մի քիչ թուլացնել, որոշել են այնպես անել, որ Հայաստանում տնտեսությունը մի քիչ շնչի, ստվերի ամրանները ձգվեն, ամենաթողության դեմն առնեն, արդեն մեր Կենտրոնական բանկի դրամավարկային որոշ քայլերը ցույց են տալիս, որ կամքը կա: Դրա մեջ մեր տիպի մարդկանց վաստակը կա, թող տարօրինակ չթվա, այդ մարդիկ նպատակասլաց կերպով հասարակությանը բացատրեցին, թե Հայաստանը ինչ մեծ կորուստներ է ունենում Ռուսաստանի բռի մեջ: Մոսկվայում հասկացան, որ հայ ժողովուրդը արթնանում է, սկսեցին…ինչ-որ զենք տրամադրել, արտաքնապես ցույց տալով, թե այդքան էլ թշնամաբար չենք տրամադրված ձեզ, դաշնակիցներ ենք: Այնտեղ էլ հիմար մարդիկ չեն նստած եւ հասկանում են, որ երբ թույլ տան Հայաստանը զարգանա, դա հավասարազոր է Հայաստանը կորցնելուն: Եթե անգամ ինչ-ինչ ոլորտներ տնտեսության մեջ զարգանան, դա հնարավոր կլինի տոտալ ռուսական վերահսկողության ներքո: Ես խորհուրդ կտամ մարդկանց խիստ չոգեւորվել այս նոր կառավարությամբ, կարող է որոշ դրական քայլեր կատարվեն, բայց այն, ինչին մեր ժողովուրդն է փափագում կամ երազում, այս կառավարության հետ կապելը հիմարություն կլինի:
Հարցազրույցը՝
ՌՈՒԶԱՆ ՄԻՆԱՍՅԱՆԻ
Նկարը՝ հեղինակի

«Առավոտ»

04.10.2016