Հորս մահից հետո, իմ սիրելի սպիտակ շունը ոռնում էր ու հարևաններին քնել չէր տալիս: Կլինեի այն ժամանակ մի տասներկու տարեկան: Այնպես ստացվեց, որ մոտ մի տասը կիլոմետրի վրա գտնվող մեր հողամասից տուն տանող ճանապարհը Տոպանը սովորել էր: Հորս հիվանդանալուց հետո տեսնելով տիրություն անող չկա, եկել էր: Օրերից մի օր, երբ հայրս հիվանդ պառկած էր, մեկը թաթերով քերում էր դուռը: Բացեցինք դուռը, տեսանք մեր Տոպանին, որի ընդգծված կողերը հատիկ-հատիկ կարելի էր հաշվել: Տեղավորեցինք մեր տան անավարտ կցակառույցում:
Սովորել էր Տոպանը իր նոր կացարանին, թեև նեղվածք էր, կեղտոտ էր… Տոպանի ծանր կյանքն էր սա: Հայրս հիվանդ էր, Տոպանին տիրություն անելու ժամանակ չկար:
Հորս ծնունդն էր, երբ մեր բակի սպիտակավուն լակոտին, որին թաղի տղերքի հետ թռցրել էինք հարևանությամբ գտնվող շենքի փողոցային քածի տակից, տարել էի տուն: Երեխեքը մեր բակի դժգոհեցին այնքան, մինչև նոր շուն չգտան: Տոպանը տեղավորվելով պատշգամբում՝ մուրաբաների դարակում, ամբողջ գիշերը նվնվում ու լացում էր, փորձերով քերել դարակը իր փոքրիկ թաթիկներով:
Հայրս չեր սիրում տնային կենդանիներին: Հաջորդը օրը նրա ծնունդն էր, որպես նվեր գրկեցի ու բերի Տոպանին: Նայեց-նայեց ու որոշեց տանել մեր հողամաս: Հաղթանակը իմն էր, Տոպանը որդեգրված էր:
Կարդացեք նաև
Այգու հարևանը՝ Սերոբ ամին, մի օր հորս ասաց, որ իր քած հովվաշան լավ թուլաներից մեկին կնվիրի, իսկ այս «բալոնկային» ճիշտ կլինի գետը նետել : Բայց մի օր այգի մտնելիս երեք ամսական Տոպանը այնպես վրա պրծավ, որ Սերոբ դային միանգամից մտափոխվեց. «Այնպես է վրա տվել,- մատով ուղեց դեպի Տոպանը,- որ նույնիսկ հարյուր տարվա շուն պահողիս սիրտն է կախ ընկել»:
Տոպանը չեր կպնում հավի ճտերին, անգամ եթե մի ամբողջ օր հաց կերած չեր լինում: Երբ հավի բույնի մուտքի մոտ էր, ճտերը իջնելիս նրան որպես աստիճան էին օգտագործում՝ ցատկում նրա մեջքին ու գնում գործերով:
Մի անգամ ես ու Տոպանը առվակում լողում էինք, երբ մեզ մոտեցան զինվորներ մի շիշ գինով: Գլխներին տվել էր գինին, նրանք Տոպանին չեին թողնում մոտենալ ափին, բռնում ու նետում էին նորից առուն: Մինչև հիմա ինձ մեղավոր եմ զգում իմ անողնաշարության համար, որ թույլ տվեցի այդ զինվորներին Տոպանի հետ այդպես վարվել: Այդ օրը ես առաջին անգամ դավաճանել էի իմ ընկերոջը:
Տոպանն արդեն մեկ տարեկան, հասունացած ջլերով շուն էր: Ինչքան էլ ուժեղ վազեիր, քեզ էր հասնում ու գլորում գետնին: Գլխավորը՝ նրա պես ուժեղ պահակ չկար: Վայ թե մեկը մտներ իր տարածքը, պրծում չկար: Մի օր ես ու ընկերս էինք հողամաս գնացել, կողպեքը ինքը պիտի բացեր, ով մոռացել էր, որ Տոպանը մեծացել ու նախկին հաֆհաֆող շնիկը չէ: Նա դուռը բացեց ու արխային ներս մտավ: Մինչը ընկերոջս օգնության կանչը լսեցի, Տոպանը մռութը կոխել էր նրա փորի մեջ: Վազելով եկա ու Տոպանին մի կողմ գցեցի: Ոտքի վրա երեք տեղում Տոպանի ատամնաշարի մխրճոցն էր, բարեբախտաբար փորը միայն քերել էր՝ չէր հասցրել: Ընկերոջս հայրը ռազմական վիրաբույժ էր, տեսնելով այդ սաստիկ խորությամբ վերքերը, միայն ասաց, որ բան չկա՝ յոդ քսիր, ու վերջ:
Հարևանները գանգատվում էին, համ էլ դժվար է բնակարանի կիսակառույցում մեծ շուն պահելը: Հորս մահից հետո հողատարածքը անտերության էր մատնված:
Քնեցնել չէինք ուզում, ուրիշների մոտ փորձել ենք պահել, հետ էր դառնում տուն նույնիսկ գյուղերից: Մնում էր հեռացնել մեզնից, ավելի հեռու մի տեղ տանել ու բաց թողնել չոլերում: Ամենամարդկային տարբերակը:
Սարսափելի տեսարան էր, ավտոյի ետևից մինչև շնչասպառություն վազում էր: Կանգնեցնում էինք ու նորից տեղավորում մեքենան:
Մի քանի փորձից հետո, մեր ծանոթին խնդրեցինք կատարել նույնը… Տանել սահմանամերձ գյուղերից մեկը…
Տոպանին սպասում էի, հույս պահում, որ այս անգամ էլ կգա: 15 տարի է անցել, երբ մեկ-մեկ նման սպիտակ շուն եմ տեսնում, թվում է, թե Տոպանն է, ու ինձնից անկախ ցանկություն է առաջանում ծնկի իջնել ու ներողություն խնդրել…
Տոպանին սպասում էի, հույս պահում, որ այս անգամ էլ կգա: 15 տարի է անցել, երբ փողոցում պատահաբար նման շուն եմ տեսնում… ուզում եմ ծնկի գալ, գրկել ու ասել մեկ հատիկ բառ՝ ներողություն…
Հայկ ՂԱԶԱՐՅԱՆ
