Էդվարդ Նալբանդյանի պատասխանները ԱԺ-ում բյուջետային քննարկումների ընթացքում հնչած հարցերին. մաս 2
Մհեր Շահգելդյան. Երկու խնդրի վերաբերյալ կցանկանայի խոսել: Ադրբեջանական քառօրյա ագրեսիայի ընթացքում և դրանից հետո միջազգային բազմաթիվ կազմակերպություններ իրենց գնահատականների մեջ պաշտպանեցին այդ չակերտավոր, կամ մեզ համար ոչ ընդունելի արհեստական բալանսավորված մոտեցումները, միջազգային մամուլի մի շարք միջոցներ տվեցին հակասական մոտեցումներ, միայն, եթե ես չեմ սխալվում, «Ֆրանսպրեսում» կար վերլուծական, որ հարձակումը ձեռնտու էր Ադրբեջանին, այսինքն՝ բխում էր նրա շահերից: Այս ոլորտում, պարոն Նալբանդյան, քարոզչության ոլորտում, ոչ միայն դիվանագիտական ուղղություններով, այլև մյուս ուղղություններով՝ կապված ոչ պետական միջազգային կառույցների, մամուլի միջոցների հետ, քանի որ 2015թ. կատարողականի մասին ենք խոսում և ներկայիս՝ 2016թ. ընթացքում ինչպիսի՞ քայլեր են իրականացվել, որովհետև գնահատականը բավականաչափ ընդհանուր է, մենք այստեղ պարտվում ենք շատ հաճախ: Հարցս ուղղում եմ Ձեզ, որովհետև մենք չունենք որևէ պետական կառույց, որը զբաղվի արտաքին քարոզչությամբ, կոնկրետ արտաքին քարոզչության հիմնախնդիրներով: Գործողությունները, ֆինանսները որքա՞ն են դրել, և էֆեկտիվությունը ինչպիսի՞ն է, ի՞նչ պետք է արվի:
Երկրորդ հարցը վերաբերում է արդեն տնտեսական զարգացման և անվտանգության խնդիրներին: Բազմիցս ասել ենք, որ Հայաստանի տնտեսության զարգացման խնդիրները՝ մեր անվտանգության հիմնահարցերն են: Այսօր Հայաստանում ներգրավվում են ավելի շատ վարկեր, և մենք ընկնում եք բավականաչափ պարտքերի տակ, քան ներդրումներ: Տնտեսական դիվանագիտության խնդիրները, այսինքն, տնտեսական գծով կցորդների քանակի ավելացումը և մեր դիվանագիտական կառույցների առավել լայն ներգրավումը Հայաստան ներդրումներ բերելու և տնտեսական կապեր հաստատելու մեջ այսօր պաշտոնական հայտարարություններով քաղաքական գերակայություն է: Այս ոլորտում ի՞նչ է իրականացվել և 2015թ. ընթացքում, և 2016թ.: Որովհետև դինամիկան բավականաչափ մտահոգեցնող է. մենք բերում ենք ավելի շատ վարկեր, քան՝ ներդրումներ: Այս երկու ուղղություններով Ձեր գերատեսչության գործողությունները, խնդրում եմ:
Էդվարդ Նալբանդյան. Պարոն Շահգելդյան, Ձեզ ասեմ, որ ամիսը մեկ ես մամուլի հետ off the record (առանց հղումների) ձևաչափով հանդիպում եմ ունենում արտգործնախարարությունում: Եվ մի անգամ շատ տարօրինակ հարց հնչեց մի խմբագրի կողմից: Ասաց, «որ դուք այս ամենը ասում եք, ինչու՞ չեք հրապարակավ հայտարարում, որ դուք այսպիսի քարոզչություն եք անում»: Ես ասացի, որ «եթե հրապարակավ հայտարարենք, դա քարոզչությունից մի այլ բանի կվերածվի»: Եթե հայտարարենք՝ քարոզչությունն ինչպես ենք անում և որտեղ ենք անում, ինչ կերպ, այդ քարոզչության արժեքն ի՞նչ պետք է լինի: Դուք հիմա ուզում եք, որ ես Ձեզ ասեմ, թե ինչ ենք անում:
Կարդացեք նաև
Այո, երբ որ մենք ունենանք այլ ձևաչափով հանդիպում, ես Ձեզ կարող եմ ներկայացնել առավել մանրամասն, թե ինչ ենք անում, մեր հնարավորությունների մասին։ Իհարկե, ցանկալի կլիներ, որ մեր հնարավորությունները շատ ավելին լինեին, բայց մենք գործում ենք ըստ մեր հնարավորությունների:
Մենք բավարարվում ենք նրանով, ինչ-որ հատկացվում է արտգործնախարարությանը: Իսկ Դուք գիտեք, ինչպես ասում են, «порядок цифр какой»: Երբ որ այստեղ, երկու-երեք տարի առաջ էր՝ բյուջեի քննարկման ժամանակ, պատգամավորներից մեկը հարցրեց. «լավ, այդքան մեծ գումար 30 հազար քարոզչության որտեղ եք ծախսել»: Կարծում եմ, մեկնաբանություններն անիմաստ են։
Ինչ վերաբերում է մեր դեսպանությունների, դիվանագետների կողմից տնտեսական հարցերով զբաղվելուն։ Դա մեր առջև դրված գլխավոր խնդիրներից է։ Հանրապետության Նախագահի կողմից համապատասխան հանձնարարություններ են տրված, նաև՝ վարչապետի կողմից, որոնք միշտ մեր ուշադրության կենտրոնում են գտնվում:
Բայց, ինչպես և նշեցի, մեր 31 դիվանագիտական ներկայացուցչություններում 1+1 է աշխատողների թիվը: Այսինքն՝ դեսպան և մեկ դիվանագետ։ Դուք ասում եք տնտեսական հարցերով պատասխանատու։ Այո, դեսպանից բացի այդ մեկ կամ երկու դիվանագետները պատասխանատու են և արտաքին քաղաքականության, և տնտեսական, և մշակութային, և քարոզչության և այլն:
Երբ Դուք ասում եք, որ քարոզչության իմաստով մենք տանուլ ենք տալիս, ես չեմ կարող Ձեզ հետ համաձայնել։ Բերեմ վերջին օրինակները. երբ մենք ասում ենք, որ Ադրբեջանը դեմ է դուրս գալիս հետաքննության մեխանիզմի ստեղծմանը, Ադրբեջանը դեմ է ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գրասենյակի կարողությունների ընդլայնմանը, դեմ է 1994-1995թթ. զինադադարի եռակողմ անժամկետ համաձայնագրերին, հազար ու մի նոտաներ է ուղարկում, պարտիզանական պայքար է մղում միջազգային կառույցներում հենց այս համաձայնագրերի դեմ, այդ կապակցությամբ քարոզչություն են ծավալում այստեղ և այնտեղ։ Ի՞նչ են ստանում ի պատասխան:
Եռանախագահները պատասխանեցին, որ՝ ոչ, դուք պետք է հարգեք, անվերապահորեն իրականացնեք զինադադարի համաձայնագրերը: Եռանախագահները նույնը արեցին Վիեննայում իրենց հայտարարության մեջ։ Համանախագահներն այդ նույն հայտարարության մեջ նշեցին, որ կողմերը պարտավորություն են ստանձնել, ներառյալ հենց Ադրբեջանը, որ զինադադարի հետաքննության մեխանիզմ պետք է ստեղծվի, պետք է ընդլայնվեն ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի թիմի կարողությունները:
Դուք հիշում եք, ադրբեջանցիներն անցյալ դեկտեմբերից հրաժարվում էին բանակցել եռանախագահների հետ: Նախատեսվում էր արտաքին գործերի նախարարների հանդիպումը եռանախագահների հետ՝ Վաշինգտոնում միջուկային գագաթաժողովի ընթացքում։ Բայց Ադրբեջանը հրաժարվեց հանդիպել համանախագահների հետ: Երեկ Բաքվում հայտարարեցին, որ պատրաստ են հանդիպումներ ունենալ եռանախագահների հետ:
Ադրբեջանի նախագահականի ներկայացուցիչները սկզբում հայտարարեցին, թե որևէ պարտավորություն չեն վերցրել Կասպշիկի՝ անձնական ներկայացուցչի թիմի ավելացման վերաբերյալ: Հիմա էլ ասում են՝ դեմ չենք դրան: Ասում են, թե դեմ են ընդհանրապես զինադադարի մեխանիզմի ստեղծմանը, որովհետև դա պետք է ստեղծվի հարցի կարգավորումից հետո: Հիմնախնդրի հանգուցալուծումից հետո ինչու զինադադարի խախտումների հետաքննության մեխանիզմի ստեղծման կարի՞ք կլինի: Այժմ ստիպված են քննարկել դա: Եվ այդպես շարունակ:
Եվ այս ամենը համապարփակ գործընթաց է: Առանց համապատասխան աշխատանքի ոչ միայն եռանախագահների հետ, այլ նաև համապատասխան դիվանագիտական ջանքերի տարբեր երկրների հետ, միջազգային կառույցների հետ, նաև միջազգային հանրային կարծիքի հետ, այդ նույն քարոզչության, մենք այդպիսի արդյունք չենք ունենա։ Երբ Վիեննայից առաջ մենք հայտարարություններ ենք անում, որոնք ընդգրկվում են եռանախագահների համատեղ հայտարարության մեջ. կարծում եմ՝ բոլորդ տեսաք այդ արդյունքը։
Մհեր Շահգելդյան. Պարոն նախարար, ես կարծում եմ, որ Դուք, իհարկե, ենթադրում եք, որ ես պատկերացնում եմ՝ ինչ հարց եմ տալիս, և Դուք որքանով կկարողանաք պատասխանել: Խնդիրը հետևյալն է. քանի որ մենք հիմա քննարկում ենք բյուջեի կատարողականը, և որքանով է բավարարել մոտեցումները քարոզչության, ոչ միայն դիվանագիտական ճանապարհներով, իհարկե, բնականաբար, առանց բացելու այն, ինչ որ մեզ պետք չէ, բայց բացելով ինչ-որ տեղեկություններ, որոնք անհրաժեշտ են նաև հասարակության համար, և մեզ համար խնդիր է, բայց այն, որ խնդիրներ կան, դա միանշանակ է: Եվ երկրորդը, ինչ որ վերաբերում է արդեն տնտեսական դիվանագիտության խնդիրներին: Հարցը հետևյալն է. արդյո՞ք շարժ եղել է: Արդյո՞ք նախատեսվում է ֆինանսների հատկացում: Արդյո՞ք, մասնավորապես, 2015թ. փորձը ցույց է տալիս, դիցուք, թե քանի մարդ է անհրաժեշտ տնտեսական դիվանագիտության շրջանակներում ներդրումներ բերելու համար: Սա է խնդիրը, որովհետև մեր քննարկումը գնում է 2015թ. կատարողականի շրջանակներում և հարցադրումները սրանք են: 2015թ. վերլուծությունը ինչ է ցույց տալիս:
Էդվարդ Նալբանդյան. Սրտացավ հարցադրում է, իհարկե, և մեզ մոտ էլ կա այդ սրտացավությունը, բայց պետք է մենք մեր ոտքը ձգենք մեր հնարավորությունների համաձայն: Ստիպում եք բացել, որ քարոզչական նպատակներով տրամադրվում է 104 հազար ԱՄՆ դոլար տարեկան։ Բավարար է սա, թե ոչ, Դուք ինքներդ որոշեք:
Նաիրա Զոհրաբյան. Դա «New York Times»-ում մեկ հոդվածի գին է։
Էդվարդ Նալբանդյան. Միգուցե տիկին Զոհրաբյանն առավել լավ է տեղեկացված, քան՝ ոմանք: Այսքան է հատկացված:
Իսկ թե ինչքան մարդ է պետք, ապա պարզ է՝ որքան շատ, այնքան լավ: Սա է մեր հնարավորությունը, և այդ հնարավորություններով չենք վարանելու շարունակել աշխատանքը, որպեսզի ներգրավենք և ներդրումներ։ Դրան են նվիրված այն բազմակողմ և երկկողմ բիզնես ֆորումները, և տնտեսական հարցերին նվիրված բանակցությունները, մշակվող և կնքվող բազմաթիվ պայմանագրերը: Մենք ավելացնում ենք մեր ներգրավվածությունը միջազգային կազմակերպություններում, տնտեսական ինտեգրացիոն կառույցներում:
Դա էր պատճառը, որ մեր երկրի բարձրագույն ղեկավարությունը որոշում կայացրեց, շատ ճիշտ որոշում, որ արտաքին գործերի նախարարությունում մենք պետք է ունենանք փոխնախարար, որը համակարգում է արտաքին տնտեսական հարաբերությունները: Որովհետև մինչև հիմա այդ գործառույթը դրված էր այլ կառույցների վրա:
Կարծում եմ, որ ժամանակի հետ արդյունքները տեսանելի կլինեն։ Մենք շարունակելու ենք ուշադրության կենտրոնում պահել այս կարևորագույն ուղղությունը՝ երկրի տնտեսական զարգացումը, արտաքին տնտեսական գործոնի ներգրավումը՝ ի նպաստ մեր տնտեսական զարգացման:
Գուրգեն Արսենյան. Պարոն նախարար, 2015թ. իրադարձությունները, որոնք որ տեղի ունեցան Հայաստանում ակնհայտ են և իրենց ծավալով և իրենց ազդեցությամբ. էականորեն բարելավել են Հայաստանի միջազգային դեմքը կամ չակերտավոր ասած՝ իմիջը, հատկապես, եթե հաշվի առնենք այն իրադարձությունները, որոնք տեղի ունեցան և Հայաստանում, և Հայաստանից դուրս: Օրինակի համար իրադարձությունը, որ տեղի ունեցավ Վատիկանում: Ես հասկանում եմ, որ այդ իրադարձությունների կազմակերպման և իրականացման ընթացքում արտգործնախարարությունը ունեցել է իր կազմակերպչական չափը և մասնակցությունը: Ես հասկանում եմ նաև, որ 2015թ. իրադարձությունների լույսի ներքո այն, ինչ տեղի ունեցավ 2016թ. ապրիլ ամսին, նաև կարող է անակնկալ էր Ձեր համար կամ հասարակության համար, հանրության համար: Սակայն կա, այսպես կոչված, պատճառահետևանքային կապ, և եթե այսօր հանրության, հասարակության կողմից արվում են հարցադրումներ, ապա այդ հարցադրումները պահանջում են պատասխաններ և, ինձ թվում է, Դուք էլ պետք է պատրաստ լինեք տալ այդ պատասխանները կամ բացատրությունները:
Առաջին հերթին ես ցանկանում եմ, որպեսզի Դուք ասեք այն մասին, թե արդյոք արել եք վերլուծություն արտգործնախարարության մասով, թե ինչն այնպես չեք արել, որը որ կարող էիք ավելի արդյունավետ անել, որ քչացնեիք օրինակի համար երկու երկրների միջև ռազմական կոնֆլիկտի հնարավորությունը, ինչին որ մենք ականատես եղանք: Արդյոք արտգործնախարարության մասով հիմա Դուք իրականացնում եք, հիմա՝ ես արդեն ոչ թե կատարողականի մասին եմ խոսում, այլ ստիպված եմ այդ հարցադրումներն անել. արդյոք Դուք հիմա անում եք վերլուծություն, թե դիվանագիտական որ ներկայացուցչության գործունեությունն էր արդյունավետ կամ ոչ արդյունավետ այդ օրերին, երբ Հայաստանի Հանրապետությունը և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը գտնվում էին ագրեսիայի կամ պատերազմական ռեժիմում, որովհետև դա ֆորսմաժորային ռեժիմ է: Այդ ֆորսմաժորային ռեժիմից դուրս գալու համար, դուրս գալուց հետո պետք է արվի համապատասխան վերլուծություն ցանկացած կառույցի կողմից: Արդյո՞ք Դուք, լավ պատկերացնելով, որ Հայաստանի Հանրապետության այսպես կոչված միջազգային կապիտալիզացիայի համար պատասխանատու գերատեսչություններից մեկը լինելով, որովհետև ցանկացած երկրի արտգործնախարարություն այդ երկրի կապիտալիզացիայի պատասխանատուներից մեկն է, որովհետև ինքն է ներկայացնում իր երկրին աշխարհում, միջազգային կառույցներում, ֆինանսական կառույցների մի մասում: Անու՞մ եք հետևություն, որ Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական կապիտալիզացիան նվազեց այս պատերազմի հետևանքով, որովհետև մենք ակնհայտորեն ունենք վիճակագրություն, թե պատերազմական իրադարձությունները օրինակի համար տուրիստական գործունեության վրա ինչպիսի ազդեցություն թողեցին, ունենք համապատասխան տեղեկատվությունը, թե, օրինակ, Հայաստանի Հանրապետության հյուրանոցներում ինչքան նախօրոք պատվիրված համարներ առ ոչինչ եղան, այսինքն՝ պատվերները հանվեցին ռեժիմից և ունե՞ք պլան, մարտավարական սցենար՝ ինչպես անել, որպեսզի մեծացնենք Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական կապիտալիզացիան և հասարակության համար անել այն գործը, որը որ կոչվում է ներդրումների ներգրավման գրավիչ ռեժիմ ստեղծելը, որը որ, կարծում եմ, արտգործնախարարության գործառույթների մեջ է մտնում:
Եվ երկու դիտարկում, որը ցանկանում եմ անել. եթե արտգործնախարարության աշխատանքը էֆեկտիվացնելու համար ռեսուրսներ չի հերիքում, բազմիցս ասել եմ՝ դիմեք բյուջետային քննարկման ժամանակ, բյուջեի պլանավորման ժամանակ Ազգային ժողովին, ես որպես պատգամավոր կաջակցեմ, որովհետև ես հասկանում եմ, թե արդյունավետության գործակիցը, թե դիվանագիտական ծառայություններին ինչ-որ ռեսուրս հատկացնելու և այդ ռեսուրս հատկացնելու արդյունքում մուլտիպլիկացիան, թե ինչ կարող է դրա դիմաց գալ երկրին՝ որպես ներդրում: Եթե դա չի բավականացնում, դիմեք, մենք կավելացնենք, որովհետև տնտեսել, օրինակի համար, մեքենաների վրա կամ դիվանագետների աշխատավարձերի վրա, ամենալավ տնտեսման ռեժիմը չէ երկրի տեսանկյունից և երկրի արդյունավետության բարձրացման տեսանկյունից:
Մեկ դիտարկում էլ ցանկանում եմ ասել ոչ այս քննարկման և Ձեր արած հայտարարության հետ կապված. համաձայն չեմ Ձեր այն տեսակետին, որ դիվանագիտական հաջողությունների արձանագրման դեպքում ռազմական ուժի կիրառումը բացառված է: Ես կարող եմ ասել. քիչ առաջ, որ Դուք պատասխանում էիք պարոն Փաշինյանի հարցին, ասացիք, որ եթե դիվանագիտական հաջողությունները արձանագրվեն, դրանից հետո ռազմական…
Էդվարդ Նալբանդյան. Ես այդպես չեմ ասել, Դուք ճիշտ չեք ըմբռնել: Ես կկրկնեմ այն, ինչ ասել եմ:
Գուրգեն Արսենյան. Այո, ճշգրտեք այդ հատվածը:
Էդվարդ Նալբանդյան. Հնարավոր է՝ մյուսներն էլ են այդպես ըմբռնել:
Չորս օրվա ռազմական գործողությունները չեն, որ մեզ ստիպեցին վերլուծությամբ զբաղվել: Վերլուծության համակարգը գործում է արտգործնախարարությունում, և դա բավական կարգավորված համակարգ է՝ դեսպանություններ-կենտրոնական ապարատ և նաև մեր համապատասխան ղեկավարության դիմաց հաշվետվություն: Դա մշտական գործող համակարգ է, որը վերաբերվում է թե ծրագրավորմանը, թե հաշվետվություններին, թե դեսպանությունների աշխատանքին, թե համապատասխան հանձնարարականների կատարողականներին։
Եթե վերցնենք ապրիլի սկզբի իրադարձությունները, միայն այդ ընթացքում մի քանի տասնյակ հանձնարարականներ են տրվել դեսպանություններին: Եվ յուրաքանչյուր հանձնարարականի կատարողականի վերաբերյալ վերլուծություն է կատարվել, թե որ դեսպանություններն ինչպես են աշխատել, դեսպաններն ինչպես են կատարել հանձնարարականները, հատկապես որ շատ հանձնարարականների կատարումը դրված է հենց դեսպանության ղեկավարի, այսինքն՝ դեսպանի վրա: Եվ այդ վերլուծությունները, իհարկե, նկատի են առնվում հետագա ծրագրավորման ժամանակ, նաև կադրային առումով: Այդ վերլուծությունները, միանշանակ, կատարվում են:
Ինչ վերաբերում է իմ ասածին Ձեր այն դիտարկմանը, որ եթե հաջողություն լիներ դիվանագիտական դաշտում, ապա պատերազմական գործողություններ չէին լինի, հակառակն եմ ասել: Հակառակը այն իմաստով, որ այն կողմը, որը ձախողվում է բանակցություններում, այլ մեթոդներ, տարբերակներ է փնտրում: Այն կողմը, որը դիվանագիտական ասպարեզում, այսինքն՝ բանակցությունների ընթացքում որոշակի հաջողություններ է ձեռք բերել, կարիք չունի այլ տարբերակներ որոնել: Սրա մասին է խոսքը:
Գուրգեն Արսենյան. Կրկին համաձայն չեմ:
Էդվարդ Նալբանդյան. Պարտադիր չէ յուրաքանչյուր մարդ համաձայն լինի նրան, ինչ ասում եմ։ Բայց ես ասում եմ այն տրամաբանությունը, որը գործում է ոչ միայն իմ կարծիքով, այլ գործում է ընդհանրապես դիվանագիտության մեջ, միջազգային հարաբերություններում: Եթե Դուք դրան համաձայն չեք, դա Ձեր կարծիքն է։ Կարող եք համաձայն չլինել դրան։ Բայց դա է համաշխարհային պատմության, մարդկության հազարամյա պատմության դասը, որը ցույց է տալիս, որ նրանք, ովքեր բանակցությունների ընթացքում հաջողվում են, չեն դիմում ռազմական գործողությունների: Այսինքն՝ Ձեր ասածի հակառակն է:
Նիկոլ Փաշինյան. Նապոլեոնը ձախողվե՞լ է, պարոն նախարար:
Էդվարդ Նալբանդյան. Հիմա փիլիսոփայական քննարկումների մեջ չմտնենք, պարոն Փաշինյան, ես արդեն ասացի, Ձեզ հետ միշտ բավական հետաքրքիր զրույցներ ենք ունեցել, կարող ենք Նապոլեոնի մասին էլ երկար խոսել:
Նիկոլ Փաշինյան. Դա Ձեր կարծիքն է: Ասեք, թե որտեղ ենք հետաքրքիր զրույցներ ունեցել:
Էդվարդ Նալբանդյան. Հենց այստեղ՝ խորհրդարանում, երբ լրագրողները չեն եղել, շատ ավելի հետաքրքիր են եղել զրույցները:
Կապիտալիզացիայի իմաստով ես չեմ կարծում, որ այս ռազմական գործողությունները Ադրբեջանին կապիտալիզացիա տվեցին, որովհետև ի՞նչ կատարվեց. իրենք փորձեցին իրենց դիվանագիտական ձախողումը կոմպենսացնել հաջողությամբ՝ ռազմական ճանապարհով, նորից ձախողվեցին: Եվ ձախողվեցին ինչպե՞ս. միջազգային հանրությունը ասում է մեկ բան, իրենք ասում են՝ բոլորովին այլ բան: Իրենց ստիպում են համաձայնել այն առաջարկներին, որոնք Հայաստանը միշտ պաշտպանել է:
Ձեզ բերեցի չորս օրինակ: Այդ բոլոր հարցերով էլ այսօր Ադրբեջանը ստիպված է բանակցել։
Ի պատասխան պարոն Փաշինյանի հնչեցրած հարցի, որ Հայաստանի ղեկավարությունն ասել էր՝ եթե պատերազմ լինի, և բանակցությունները փակուղի մտնեն, ապա, Հայաստանը կճանաչի Լեռնային Ղարաբաղը. ես այսօր էլ կարող եմ դա հաստատել:
Պատերազմական գործողությունները, ինչպես տեսնում եք կասեցվեցին։ Առաջին հերթին՝ Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանության բանակի շնորհիվ։ Եվ միջազգային հանրությունն իր նպաստը բերեց դրան, և ամեն ինչ անում է, որպեսզի ճանապարհ հարթվի, պայմաններ ստեղծվեն բանակցությունների շարունակման համար: Եվ մենք միջազգային հանրության, համանախագահ երկրների հետ քայլեր ենք ձեռնարկում այս ուղղությամբ, որովհետև բանակցություններին այլընտրանք չկա, հակամարտությունը չունի ռազմական լուծում:
Նախկինում էլ, այժմ էլ կարծիք է հնչեցվում՝ իսկ ինչի համար են այս բանակցությունները: Իսկ ո՞րն է բանակցությունների այլընտրանքը: Իհարկե, պետք է բանակցել, և այստեղ մեր մոտեցումները համահունչ են միջազգային հանրության, եռանախագահող երկրների՝ Միացյալ Նահանգների, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի տեսակետներին։ Այն ինչ մենք էինք ասում, այսօր նրանք նույնն են շեշտում: Եվ այս մոտեցմամբ մենք մտադիր ենք շարունակել բանակցությունները:
Կապիտալիզացիայի իմաստով. երբ Դուք ասում եք՝ տուրիզմի ցուցանիշները նվազեցին։ Մեկ շաբաթ առաջ տուրիզմի վերաբերյալ ցուցանիշներն էի նայում։ Միգուցե այդ օրերին ինչ-որ անկում կար, բայց վերջին ամիսների ընթացքում տուրիզմի բավականին աճ կա: Դուք տուրիզմը օրինակ բերեցիք, բայց այլ գործոններ էլ պետք է ուսումնասիրել։ Կառավարությունը դրանով զբաղվում է, կառավարության ղեկավարը հայտարարել է, որ արվելու է հնարավորինը, որպեսզի տնտեսական աճ և զարգացում ապահովվի:
Գուրգեն Արսենյան. Շնորհակալություն, պարոն Նալբանդյան: Ես էլ երևի ստիպված որոշ չակերտներ բացեմ, քանի որ իմ հարցում չբացված չակերտներ կային: Ես նախ չեմ ընդունում, որ դա պատերազմ էր, դա լոկալ կոնֆլիկտ էր, քանի որ պատերազմը այլ ծավալների է լինում: Ինձ համար պարզ չէր, թե ինչ նպատակներ էր հետապնդում ու ինչ էր ուզում Ադրբեջանը: Օրինակ, այդ օրերին ՌԴ-ում մեր դիվանագիտական ներկայացուցչության գործունեությունն ինձ չբավարարեց, քանի որ Ադրբեջանի դիվանագիտական ներկայացուցչության ու ներկայացուցիչների ակտիվությունը չստացավ համարժեք պատասխան Մոսկվայում մեր դիվանագիտական ներկայացուցչության կողմից, քանի որ գործում էր արտգործնախարարությունը, իսկ մեր դիվանագիտական ներկայացուցչությունը Մոսկվայում, իմ գնահատմամբ, շատ ավելի պասիվ էր: Ինչի՞ համար եմ դրա մասին ասում: Այն պատճառով, որ Հայաստանից վերջին տասնամյակում հեռացած մեր հայրենակիցների մեծ զանգվածը գտնվում է ՌԴ-ում ու, այնտեղ գտնվելով, իր հայացքը ուղղում է Երևան և Մոսկվա, թե ինչ կասեն մեր իշխանությունները Երևանում և ինչ կասի մեր դեսպանությունը Մոսկվայում: Միգուցե մեր գնահատականները տարբերվեն, բայց այդ ընթացքում մեր դիվանագիտական ներկայացուցչության գործունեությունը բավարար չեմ գնահատում:
Ինչ վերաբերում է կապիտալիզացիային, ապա ինձ չի մտահոգում Ադրբեջանի կապիտալիզացիան, ես մտահոգ եմ Հայաստանի միջազգային կապիտալիզացիայով, քանի որ այն առաջին հերթին ներդրումների գրավականն է: Այդ տեսանկյունից կապիտալիզացիան պակասել է: Իսկ տուրիստական ինդուստրիային վերաբերող տեղեկատվությունը, երբ ես տալիս եմ ու հնչեցնում եմ այդ հարցերը, ապա ասեմ, որ այս ամսվա վերջին Հայաստան ամառային արձակուրդների են վերադառնում երկրի բնակիչները, իսկ այդ օրերին մոտավորապես 30%-ով նվազել է հյուրանոցներում պատվիրված համարների թիվը: Այդ տեղեկատվությունը ես ստացել եմ այն ծառայություններից, որոնք իրականացնում են Հայաստանի հյուրանոցային սպասարկման և տեղեկատվական ապահովման գործունեությունը:
Էդվարդ Նալբանդյան. Ես հենց դրա համար էլ նշեցի, որ եթե բուն տուրիստների քանակի մասին է խոսքը, միգուցե այդ օրերի ընթացքում նվազում կար, բայց ավելի լայն կտրվածքով այն թվերը, որը ես եմ տեսել, ակնհայտ աճ կա:
Երկրորդը. Դուք ասացիք, որ Ձեզ չի հետաքրքրում Ադրբեջանի կապիտալիզացիան, բայց, միաժամանակ, համեմատեցիք Հայաստանի և Ադրբեջանի դեսպանությունների աշխատանքը Ռուսաստանում: Չեմ կարծում, որ կոռեկտ է Բյուլբյուլօղլուի գովազդն անել։ Ես լրիվ հակառակ կարծիքի եմ Բյուլբյուլօղլուի գործունեության մասին: Ես չեմ կարծում, որ դա դիվանագիտական գործունեություն է: Դա դիվանագիտական կոռեկտությունից էլ դուրս գործունեություն է, և մենք այստեղ չենք կարող համեմատություններ անել մեր դեսպանության հետ և ասենք, որ իրենք էլ շարժվեն նույն կերպ:
Դեսպանությունների գործունեության գնահատականը կարող է տալ երկրի ղեկավարությունը:
Իհարկե, տարբեր կարծիքներ կարող են հնչել, և այդ կարծիքները արտգործնախարարությունն էլ նկատի է առնում։ Արտգործնախարարությունն ու պետության ղեկավարությունն է գնահատական տալիս դեսպանների աշխատանքին։ Դեսպանները ներկայացնում են պետության ղեկավարին և պետությունը:
Շատ անգամ հրապարակավ քարկոծում են մեր դիվանագետներին, ովքեր պաշտպանում են, ես չեմ վարանի կրկնել, չնայած քննադատություններ հնչեցին այս կապակցությամբ, երբ ասացի, որ պաշտպանում են մեր երկրի սահմանները դրսից։ Մեր դիվանագետներն իրենց հնարավորությունների սահմաններում անում են ամեն ինչ, որպեսզի պաշտպանեն մեր շահերը: Սա է իրականությունը, և պետք չէ թիրախավորել դիվանագետներին, փնտրել դեպքեր ու ասել՝ տեսեք, վատ են աշխատում:
Պատկերն այդպիսին չէ, ինչպես ներկայացվում է: Դիվանագետների աշխատանքի բնույթն էլ, բազմիցս ասել եմ, այնպիսին է, որ ոչ ամեն ինչի մասին է հրապարակվում:
Ճիշտ է, պետք է գոհացնել լրատվական դաշտի և լրագրողների հետաքրքրասիրությունը, բայց չի կարելի շփոթել լրագրողի ու դիվանագետի գործառույթները:
Արտաշես Գեղամյան. Պարոն նախարար, ճիշտ տասն օր առաջ ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովի առաջին կոմիտեն, այն է` միջազգային հարաբերությունների և անվտանգության, ուղարկեց հուլիսի 1-5-ը Թբիլիսիում անցկացվելիք ԵԱՀԿ լիագումար նստաշրջանի բանաձևի նախագիծը: Բանաձևի նախագծի 27, 28, 29-րդ կետերը գրեթե բառացի կրկնում են այն հարցադրումները, որոնցով հանդես էր եկել մեր երկրի Նախագահ Սերժ Սարգսյանը, երբ ասել էր այն պայմանները, որի ապահովման շրջանակում միայն կարելի է բանակցային գործընթացը սկսել: Հարցս. արդյո՞ք այս աննախադեպ դրական առումով բանաձևի նախագիծը խոսում է, որ որակական ինչ-որ փոփոխություններ, դրական փոփոխություններ են տեղի ունենում, մասնավորապես` համանախագահող երկրների շրջանակում, ես էլ չեմ ասում՝ ինչպիսի հույժ կարևոր կառույցում, ինչպիսին է ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովը, որի անդամներ են բացի Եվրոպայի խորհրդի անդամներից նաև Միացյալ Նահանգները, Կանադան, Կենտրոնական Ասիայի պետությունները:
Օգտվելով առիթից` ես ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել Ձեզ և նախագահականին, որ հնարավոր գտաք սրանից տասնյոթ օր առաջ գործուղել Լայնվայեր՝ ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովի կողմից անցկացվող լսումներին, որտեղ բաժանվեցին համապատասխան ձեռնարկներ, ելույթներ, հոդվածներ, որտեղ, մասնավորապես, հիշատակված էին Սերժ Սարգսյանի հայտնի երեք հարցադրումները: Եվ, օգտվելով առիթից, ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր դեսպանին՝ Արման Կիրակոսյանին, ինչպես նաև Դավիթ Կնյազյանին, Վահե Գևորգյանին, Հրաչուհի Կատվալյանին, որովհետև արդեն երեք տարի է համագործակցում ենք, և դեպք չի եղել, որ իրենք մեր բոլոր նյութերը բարեխղճորեն չբաժանեն ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովի 560 պատվիրակներին: Դա որպես առաջարկ:
Եվ երկրորդը, ես ցանկանում եմ Ձեզ ուղղակի հարցով դիմել, երեկ Ձեզ հետ հանդիպումից հետո այսօր արդեն «Ժամանակ» թերթը տպագրել էր մի տեղեկատվություն, կարծում եմ՝ հետաքրքիր է, մեր գործընկերներն էլ կլսեն, մասնավորապես, մի շատ հետաքրքիր դիտարկում էին տպագրել Ռուքեի կողմից՝ ժամանակն է, որ միջազգային հանրությունն արդեն իսկ աշխատանք տանի Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման ուղղությամբ: Սա բացարձակապես որակապես նոր հարցադրում է, նոր ավելի բարձր մակարդակի, թե ինչ կտրվածքով է նա ասել, Դուք շատ լավ գիտեք, շատ տեղեկացած եք, պարզապես այդ ինֆորմացիան այստեղ էլ չհնչի, միևնույն է, քանի որ բաժանվել է 56 երկրների, մի տեղից դուրս կգա:
Օգտվելով առիթից՝ ես ցանկանում եմ Ձեր միջոցով Ֆրանսիայում մեր դեսպանին՝ պարոն Չիթեչյանին, նույնպես շնորհակալություն հայտնել, որովհետև դեռ դեպք չի եղել նստաշրջանից առաջ, որ Ալան Ներին, Գի Տեսյեն, Վուա Լազանը չմոտենան հայկական պատվիրակությանը և չասեն՝ «ցանկացած հարցով Դուք դիմեք մեզ, մենք տեղեկացված ենք թե Ձեր դեսպանի միջոցով, և թե արտգործնախարարության»: Կարո՞ղ ենք մենք արձանագրել, որ որակական դրական նոր հարթակի վրա է բարձրանում Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության միջազգային ճանաչման գործընթացը: Շնորհակալություն:
Էդվարդ Նալբանդյան. Պարոն Գեղամյան, ես ասացի՝ Վիեննան արդեն փաստում է այդ դրական միտումը, իսկ Վիեննայում խոսում են երկրները, և երկրների անունից՝ բարձրաստիճան ներկայացուցիչները՝ նախարարները:
Այդ դրական միտման մասին են խոսում ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման վերաբերյալ այն հինգ հայտարարությունները, որոնք արել էին եռանախագահող երկրների նախագահները: Դա էր աննախադեպ, երբ Ռուսաստանի, Միացյալ Նահանգների և Ֆրանսիայի նախագահները, գիտեք, որ, ցավոք, այսօր միջազգային ասպարեզում շատ չեն այն հարցերը, որոնց վերաբերյալ Ռուսաստանը և Միացյալ Նահանգները համատեղ հայտարարությամբ են հանդես գալիս, թե ինչպես պետք է լուծվեն։
Այս հինգ հայտարարությունները, որոնք արվել էին, հենց դրանք են այդ դրական միտումների մասին խոսում: Երբ Ադրբեջանը ամեն գնով հրաժարվում էր, որ անգամ հիշատակեր այդ հայտարարությունները: Գիտեք, որ անցյալ տարի Ռիգայում ադրբեջանցիները փախան գագաթաժողովից և փորձում էին խոչընդոտել ընդհանուր հռչակագրի ընդունումը։
Այն ընդունվեց բոլորի կողմից, և Ադրբեջանը մեկուսացման մեջ հայտնվեց, որովհետև Ադրբեջանը դուրս եկավ ԵՄ բոլոր անդամ երկրների և Արևելյան գործընկերության բոլոր անդամ երկրների կարծիքի դեմ։ Սա է խոսում դրական միտման մասին։
Այս շարքը կարելի է շատ երկար շարունակել: Եվ դրա համար այն հղումները, որոնք կատարվում են տարբեր խորհրդարաններում, տարբեր խորհրդարանական վեհաժողովների կողմից նրան, ինչ անում են եռանախագահող երկրները, դա դրական է, բայց երբ որոշ խորհրդարանական վեհաժողովներում ինչ-որ գործընթացներ են տեղի ունենում, որոնց նպատակն է Լեռնային Ղարաբաղի կամ այլ հիմնախնդիրների կարգավորման քննարկումները տեղափոխել խորհրդարանական ձևաչափեր, խորհրդարանական ձևաչափերում որևէ կոնֆլիկտ չի լուծվել, և չեմ կարծում, որ այդ փորձերը կարող են իսկապես արդյունավետ լինել այդ իմաստով: Ձեզ շնորհակալություն, որ Դուք շնորհակալ եք մեր դեսպաններին և դիվանագետներին:
Արտաշես Գեղամյան. Դուք պարոն Ռուքեի հայտարարության մասին չասացիք:
Էդվարդ Նալբանդյան. Հատուկ չցանկացա ասել:
Արտաշես Գեղամյան. Հասկացա ես: Համենայնդեպս կրկնեմ, արդեն թերթում տպագրված է, որ ժամանակն է, որ միջազգային հանրությունը զբաղվի Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության միջազգային ճանաչմամբ. «Ժամանակ» օրաթերթ, 26 մայիսի, 2016թ.:
Նաիրա Կարապետյան. Փորձեմ վերադառնալ կոնկրետ բյուջեին վերաբերող հարցի: Դուք նշեցիք, որ գումար է ծախսվել հրապարակումների վրա: Ես շատ կոնկրետ հարց ուղղեմ Ձեզ՝ վերադառնալով միջխորհրդարանական դիվանագիտությանը: Արդյո՞ք տպագրվել են տեղեկատվական նյութեր Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի պատմությունը և էությունը ներկայացնող նման նյութերի վրա, որովհետև գիտեք, որ հարևան պետությունը ջանք և եռանդ և գումար չի խնայում՝ հանրությանը ներկայացնելու կոնֆլիկտը իբրև տարածքային վեճ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև:
Եվ շատ հաճախ ԵԽԽՎ-ում մենք հանդիպում ենք անտեղյակության և հակառակ տպագրված, ես զարմանում եմ, թե ինչպես է ազդում մարդկանց վրա այդ բրոշուրները, բայց հավատացեք իրենց ազդեցությունը թողնում են: Արդյո՞ք նախատեսվում է տպագրել 2016թ. հաջորդ տարվա համար: Ես ցանկանում եմ մեկ օրինակ բերել, որ ապրիլյան դեպքերից հետո, ճիշտ է, ֆորս-մաժորային իրավիճակ էր, և մենք փորձեցինք մեր ուժերով պատրաստել փոքրիկ բուկլետ այդ սարսափելի նկարներով և փաստերով, և տեսանք դրա արդյունավետությունը: Միգուցե, եթե նման բան չի նախատեսվում, ներառեք հետագա գործողությունների մեջ: Խոսքս չի գնում կայքում տեղադրված տեղեկություններին, որոնց ես ծանոթ եմ և որոնք բավական ամփոփ են, խոսքս կարճ տեղեկատվական բուկլետների մասին է: Սա մեկ:
Եվ երկրորդը, շատ կարճ հարց. Արդյոք աշխատանքներ չեն տարվում դեսպանատներում ավելացնելու ռազմական կցորդների թիվը: Ես գիտեմ, որ շատ քիչ թվով դեսպանություններում մենք ունենք նման պաշտոն, իսկ ստեղծված իրավիճակում ես կարծում եմ, որ նաև այդ ուղղությամբ պետք է աշխատանքներ իրականացվեն:
Էդվարդ Նալբանդյան. Տիկին Կարապետյան, նախ և առաջ մենք ոչ մեկ, այլ մի քանի այդպիսի նյութեր ենք տպագրել 2015թ. և դրանից առաջ։ Դուք, եթե ցանկություն ունեք, կարող եք դրանք ստանալ արտգործնախարարությունում:
Դա շարունակական գործընթաց է, և 2016թ., 2017թ. մենք շարունակելու ենք թարմացնել նյութեր, նոր նյութեր տպագրել:
Ինչ վերաբերում է ռազմական կցորդներին, այո, ցանկալի է ունենալ և ռազմական կցորդներ, և տնտեսական կցորդներ, և մշակութային կցորդներ, և այլ ոլորտների պատասխանատուներ։
Կարևոր է, որ 1+1 ձևաչափը ընդլայնվի, որ մեր դիվանագիտական ներկայացուցչություններն առավել հնարավորություններ ունենան։
Չեմ կարծում, որ երբ պարոն Արսենյանը ասում է, որ իրեն դիմենք, ինքը կաջակցի, որ մեր բյուջեն ավելանա, որ դա իրատեսական է: Շատ շնորհակալություն, որ ինքն այդպիսի բարի ցանկություն ունի, բայց պետք է իրատես լինել, թե որոնք են հնարավորությունները:
ՀՀ ԱԳՆ
