Ռուսաստանցի գործարար Ռուբեն Վարդանյանը վերջերս ասել է, որ պետք չէ պարտադիր նպատակ դնել՝ հոսանքին դեմ գնալու, անհրաժեշտ է պարզապես գնալ այն ուղղությամբ, որը ճիշտ ես համարում: Բիզնեսմենն իրավացի է, միայն թե հաճախ է ստացվում, որ քո ընտրած ուղղությունը հոսանքին դեմ է: Բերեմ պարզ օրինակ: Վերջերս ինչ-որ «հավաստի աղբյուրներ» պարզել են, որ ամերիկացի միլիարդատեր Քըրք Քըրքորյանն իր կտակում գրել է՝ իբր իր միլիոնների մի մասը տան Հայաստանին, բայց շրջանցեն Հայաստանի իշխանություններին: Եթե ես գնայի հոսանքին «համընթաց», ես էլ կասեի՝ վայ-վույ, եւս մի ապտակ, ճշմարիտ գնահատական եւ այլն: Բայց ես գիտեմ, որ ոչ մի սոլիդ արեւմտյան գործարար նման բան իր կտակում չէր գրի: Եվ օրերս մեր գործընկեր Հարութ Սասունյանը, որն իսկապես հավաստի աղբյուր է, հաստատեց իմ այդ համոզմունքը: «Վայ-վույ» անողները, բնականաբար, չասացին՝ «կներեք, սխալվել ենք»:
«Հոսանքին համապատասխանելու» համար անհրաժեշտ է անել միայն մեկ բան՝ առանց երկար մտածելու, առանց հասկանալու եւ խորանալու մի պիտակ կպցնել որեւէ մարդու կամ երեւույթի՝ պիտակ, որը պարտադրում է մեր դաստիարակությունը կամ գուցե ինչ-որ «հեղինակություններ», եւ հետո արհամարհել բոլոր այն փաստերն ու դատողությունները, որոնք կարող են հակասության մեջ մտնել այն կարծրատիպի հետ: Գորբաչովի 85-ամյա՞կն է՝ քանդեց Սովետը «ցեռեու»-ի հրահանգով: Լեւո՞ն՝ Առաջին, Հիմնադիր, հաղթանակներ, ժողովրդավարության կղզյակ: Կամ հակառակը՝ երկիր քանդող, բռնապետ, «ցրտի-մթի» հեղինակ: Պուտի՞ն՝ կայսերական հավակնություններով խելագար: Կամ հակառակը՝ Ռուսաստանը վերածնած հերոս, բարին մարմնավորող միակ համաշխարհային առաջնորդը:
Գնահատականները տարբեր են, բայց «մեյնսթրիմը» մեկն է՝ մտավոր նվազագույն լարում, պատրաստի պիտակների, բանաձեւերի կիրառում: Բնականաբար, դուք կհարցնեք՝ իսկ Հիտլերը կամ Ստալինը նո՞ւյնպես բազմակողմանի գնահատականի են արժանի: Պատկերացրեք՝ այո: Ցանկացած հանցագործ, իհարկե, պետք է ստանա իր պատիժը: Բայց դա չի խանգարում դուրս գալ միանշանակ գնահատականների «հոսանքից»: Հակառակ դեպքում մենք չենք հասկանա, թե ինչու, օրինակ, մինչ օրս, արդեն 25 տարի իրավաբանորեն անկախ Հայաստանում շարունակում են ապրել ստալինիզմը եւ «էնկավեդեի» մեթոդները:
Նա, ով գնում է հոսանքի դեմ, նման է սթափ մարդու, որը մտնում է մի սենյակ, որտեղ հավաքվել են արդեն մի քանի շիշ օղի խմած նրա ընկերները եւ փորձում են հարբած ձայներով ինչ-որ մի երգ երգել: Այդ մարդը դիմում է իր ընկերներին եւ ասում. «Մի րոպե, տղերք: Եկեք հասկանանք՝ ինչ ենք ուզում երգել»:
Կարդացեք նաև
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Սաղմոն ձուկը հոսանքի դէմ կը լողայ:
Եւ այդ ալ՝ վերարտադրման երջանիկ նպատակով:
Տպաւորիչ է՝
https://www.youtube.com/watch?v=1zw95Gstfm8
(Սակայն երբեմն… նուազ հաճելի լրումի կը հասնի այդ խիզախ ընթացքը՝
https://www.youtube.com/watch?v=TSSPDwAQLXs )
սակայն աւելի լրջօրէն՝ այդ տիպի ինքնատեաց հայերը որոնք այդպիսի երեւակայական բաներ ջանացին վերագրել Քըրք Քըրքորյանին, անոր մահէն ետք, ողջութեան ժամանակ եւս, մի քանի տարիներ առաջ, ճիշդ նոյն բաները հնարած էին, եւ նոյն Սասունեանը ստիպուած եղած էր յստակօրէն հերքելու այդ ամէնը ՝ cf.
սակայն ատով հանդերձ, դարձեալ կրկնուեցաւ նոյն տեսակի հակա-հայաստանեան բամբասանքների եռանդուն սփռումը. հիմնականօրէն՝ Հայաստանի մէջ…
…հակա-հայաստանեան բամբասանքների եռանդուն սփռումը
Բամբասանքներ՝ միգուցէ, բայց ոչ թէ հակա-Հայաստանեան, այլ հակա-թալանչիական, հակա-վերջիբօլշեւիկեան…
այդ զուր «նրբութիւնը» շատոնց է չի ստացվում
կեղտոտ լվացքը դրսում չեն լվանար
իսկ սուտն ու բամբասանքը երեւի շիտակ միջոցներ չեն, առաքինութիւն պահանջելու համար դիմացինից
«Առաքինութիւ՞ն»: Քաղաքականութեան մեջ նման բան երբեւէ տեսա՞ծ կաք… 🙂
անշուշտ թէ ոչ. ոչ միայն քաղաքականութեան մէջ, այլ նոյնիսկ նորմալ կեանքի մէջ, առաքինութիւնը չափազանց հազվադէպ բան է, եւ ամէն դէպքում՝ մասնակի կամ յարաբերական է. ուրեմն ինչո՞ւ այդ հաւակնությամբ են խօսում փողոցում քաղաքական հարթակների վրայ թառած ճառախօսները…
…Ինչո՞ւ: Երեւի այն պատճառով, որ այդ ճառախօսները (իրենց բոլոր թերութիւններով հանդերձ) առաքինութեան տիպար են՝ համեմատած վերջի բօլշեւիկի հետ… 🙂
Ցանկացած հանցագործ, իհարկե, պետք է ստանա իր պատիժը: Բայց դա չի խանգարում դուրս գալ միանշանակ գնահատականների «հոսանքից»:
Որքան էլ փորձում եմ դուրս գալ միանշանակ գնահատականների «հոսանքից», միեւնույն է՝ վարունգը համառորեն չի ուզում ճիշտ բուսնել: Ինչ գնահատական տալիս ես «վերջի բոլշեւիկին»՝ միանշանակ գաղջոտ է ստացվում… 🙂
Հակառակ դեպքում մենք չենք հասկանա, թե ինչու, օրինակ, մինչ օրս, արդեն 25 տարի իրավաբանորեն անկախ Հայաստանում շարունակում են ապրել ստալինիզմը եւ «էնկավեդեի» մեթոդները:
Չի կարելի «հոսանքին» դեմ գնալ ու այս աստիճան փնովել «վերջի բոլշեւիկի» գերանկախ ու ապահովագույն Հայաստանը… Ստալինիզմը դեռ շատ հաց ու պանիր պիտի ուտի, որպեսզի հասնի գաղջիզմի մերօրյա բարձունքներին… 🙂
ինծ’ ալ թվում է թէ Ստալինի օրերին, հոսանքի… թանկացման պատճառով, կարելի չէր ըլլար մի քանի շաբաթներ Երեւանի հիմնական պողոտայ մը աղբամաններով փակել, քաղաքի կեդրոնը անդամալուծել, եւ ոստիկաններին ծաղրել կամ հայհոյել, մի քանի տասնեակ երեխաներով
Իսկ ինձ թվում է, որ Ստալինի թաքուն հրահանգով շատ էլ լաւ կարելի կ’ըլլար…
այս մէկը հետաքրքրական տեսանկիւն է… չէի լսած տակաւին… սակայն կը ներես, ինծի համար մի քիչ հեռու կ’երթայ, դաւադրական վարկածների ոլորտում
Դաւադրական վարկած չի սա, այլ 100% փաստ: Հեռու գնալու կարիք էլ չկայ, այդ օրերին պէտք էր ուղղակի լինել Երեւանում եւ սեփական աչքերով դիտել Բաղրամեան-Օպերայ ներկայացումը… 🙂
Եթէ Ստալինի ժամանակ ինտէրնետ լինէր, Բուխարինն ու Տրօցկին միասնական աղօթքի կգնային Եժովի ու Բերիայի հետ ձեռ-ձեռի տւած… 🙂
ոհ, այդ օրերին ես Երեւան էի
եւ վարկեան առաջ դուրս ելայ այդտեղից,
երթալու համար Արցախ
(երեւի օդի մաքրության հարց է…)
Մի գեղեցիկ օր “վերջի բօլշեւիկը” ձեզ Արցախ գնալու հնարաւորութիւնից էլ կը զրկի: Մի մոռացեք, որ Աղդամը իր հայրենիքը չէ…
«Մի րոպե, տղերք: Եկեք հասկանանք՝ որ հոսանքին կարելի է դեմ գնալ, իսկ որ հոսանքին՝ դիպչել անգամ չի թույլատրվում»…
արդարեւ, հոսանքի դիպչելի վտանգաւոր բան է…
Վերջի բօլշեւիկը ոնց որ թէ արդէն Մաքսւէլլի հավասարումների մեջ էլ է ուզում փայ մտնի… 🙂
այս մէկը չհասկացայ…
Դե եթէ նկատի ունէիք ֆիզիկական հոսանքը, պիտի որ հասկանալի լինէր… Ինչեւէ, Հայաստանի հիմնական խնդիրներից մէկն այսօր փայ մտնելն է, այլ ոչ թէ դասական էլեկտրոդինամիկայի Լֆիկեան ձեւափոխութիւնները…
Իրականում Քըրք Քըրքորյանն իր կտակում գրել է, որ իր միլիոնների մի մասը տան Հայաստանի թարս վարունգ աճեցնողների կոլտնտեսությանը, իսկ մյուս մասը՝ հայ կիթառասեր օֆշորագետների ու բենթլիասեր վեղարավորների միությանը…
իսկ պամիդորների՞ մեղքը ինչ է… այստեղ արդէն ծանր խտրականություն կայ… բողոք է սկսվելու փողոցում
Հայաստանեան իրականության մէջ “թարս վարունգ” հասկացութիւնը բոլորովին կապ չունի պտուղ-բանջարեղէնի հետ… 🙂
ամէնը նոյն աղցանն է…
Ամեն ինչ համեմատութեամբ է որոշւում: Թարս բուսնած վարունգներ չպիտի լինեն աղցանում…
մէջբերում [վերեւ տեղ չմնաց պատասխանելու] :
«…Ինչո՞ւ: Երեւի այն պատճառով, որ այդ ճառախօսները (իրենց բոլոր թերութիւններով հանդերձ) առաքինութեան տիպար են՝ համեմատած վերջի բօլշեւիկի հետ…»
————————————————————-
ըստ այս մօտեցումին՝ երկու չարեաց փոքրագոյնը, ուրեմն…
առողջ բան է, եւ շատ խոստումնալից՝ ապագայի համար
կ’ըսեն նաեւ թէ խեղդվողը պատրաստ է ջուրին մէջ օձին անգամ փաթաթվելու
Այս աշխարհում իդեալական բան գոյութիւն չունի, առաւել եւս՝ քաղաքականութեան մէջ: Որպէս կանոն՝ ընտրությունը երկու կամ աւելի չարեաց փոքրագոյնն է: Կա՞յ արդեօք “վերջի բօլշեւիկից” աւելի մեծ չարիք տուեալ պահին: Ո՛չ: Վերջին 8 տարուայ աւերածութիւնները “ապահով” Հայաստանում ձեզ ոչինչ չե՞ն ասում…
Հայաստանի վիճակի միակ ու ու միակ պատասխանատուն նախագահը չէ: Պարզ է թէ անոր դէմ եղող անձիքն ալ իրենց պատասխանատվութեան կարեւոր բաժինը ունին «աւերուածութիւնների» նկատմամբ:
Իսկ պատասխանելու համար հարցումին թէ՝ «կա՞յ արդեօք այժմու իշխանութիւնից աւելի մեծ չարիք տուեալ պահին», պատասխանը այո է, անշուշտ է: Երեւելի ընդդիմութեան ոեւէ պարագլուխը եթէ Հայաստանի նախագահ դառնայ, իր խմբակով տիրանայ իշխանութեան, կացութիւնը կը վատթարանայ – իսկ անոնցմէ ոմանց պարագային՝ կը դառնայ աղետալի – : Նաեւ այս պատճառով է որ համբերատար – եւ լաւատես – հայերը չեն փափաքում յեղաշրջում (անոնք աւելի լռակյաց են քան տեւական դժգոհները, սակայն փաստօրէն աւելի մեծ թիւ կը ներկայացնեն: Խօսում եմ համայն հայութեան մասին: )
Երեւելի ընդդիմութեան ոեւէ պարագլուխը եթէ Հայաստանի նախագահ դառնայ, իր խմբակով տիրանայ իշխանութեան, կացութիւնը կը վատթարանայ – իսկ անոնցմէ ոմանց պարագային՝ կը դառնայ աղետալի
Զուտ մտահայեցողական տեսակետ: Երեւելի թէ աներեւոյթ ընդդիմութեան պարագլուխը կգայ թէ չի գայ իշխանութեան՝ պէտք է որոշուի ազատ ընտրութեան միջոցով (որից ժողովուրդը զրկուած է), այլ ոչ թէ վերջի բօլշեւիկի եւ/կամ նախավերջին դաշնակի կամքով: Աւելի աղետալի վիճակ, քան այժմեան «ապահով Հայաստանն» է՝ դժվար է պատկերացնել…
Խօսում եմ համայն հայութեան մասին: )
Աւելի լաւ կլինի՝ խոսեք այն 300 հազար հայերի մասին, որոնք Հայաստանը լքեցին վերջի բօլշեւիկի իշխանութեան 8 տարիների ընթացքում: Թէ իրենք համայն հայութեան մաս չե՞ն կազմում 🙂
Հայաստանի վիճակի միակ ու ու միակ պատասխանատուն նախագահը չէ: Պարզ է թէ անոր դէմ եղող անձիքն ալ իրենց պատասխանատվութեան կարեւոր բաժինը ունին «աւերուածութիւնների» նկատմամբ:
Շատ ծիծաղաշարժ տեսակետ է: Այսինքն՝ իշխում է վերջի բօլշեւիկը, թալանում է վերջի բօլշեւիկը, բռնազաւթում է վերջի բօլշեւիկը, բայց պարզւում է՝ մեղաւոր է Րաֆֆին, Լեւոնը, Ծառուկեանը… 🙂
Նաեւ այս պատճառով է որ համբերատար – եւ լաւատես – հայերը չեն փափաքում յեղաշրջում
Յարգելի համբերատար եւ լաւատես հայեր, շարունակեք չտեսնելու տալ վերջի բօլշեւիկի իրական սահմանադրական յեղաշրջումը, արտագաղթի խրախուսումը: Համբերատար, յաճախորդաբար դատարկենք Հայաստանը հայերից…
. Քանի որ Լեւոնի խօսք եղաւ, այժմու վարչակարգը (= Քոչարյան եւ Սարգսյան) վստահաբար աւելի լաւն է, շատ աւելի լաւը՝ քան թէ նախորդը: Իսկ Րաֆֆի-ն լիովին ծիծաղելի այլընտրանք մըն է… Եթէ միայն գիտնայիք թէ իր մասին ինչ են ասում/մտածում, իր արեւշատ ծննդավայրում անգամ…
. Տակաւին նորածին, խորհրդային կարգերից նոր դուրս ելած, թերաճ ու թէական Հայաստանի պարագային, կանխահաս է խօսիլ արեւմտեան չափանիշներով ժողովրդավարութեան մասին: Այլապէս, ժողովուրդը կարող է ինքն իր ապրած երկիրը քանդել, եւ այդ ալ՝ մեծ խանդավառութեամբ: Այդ ուղղութեամբ անմիջական օրինակները չեն պակսիր, աշխարհի տարածքին: Հերեւաբար, այդ իմաստով, արտագաղթը նախընտրելի է: Այդ ալ՝ երկու-չարեաց-փոքրագոյնի տրամաբանութեամբ:
Քանի որ Լեւոնի խօսք եղաւ, այժմու վարչակարգը (= Քոչարյան եւ Սարգսյան) վստահաբար աւելի լաւն է, շատ աւելի լաւը՝ քան թէ նախորդը:
Լեւոնի մասին խօսք չեղաւ, խօսքը եղել ու մնում է միայն վերջի բօլշեւիկի մասին: Ի գիտութիւն ձեզ՝ Քոչարեանի եւ Սարգսեանի վարչակարգերը նոյնական չեն. կան հեռուից աննշմար, բայց շատ կարեւոր տարբերութիւններ… Իհարկէ՝ Քոչարեանի վարչակարգը նոյնպէս ուներ խոշոր թերութիւններ, բայց վերջի բոլշեւիկի թուրքմենբաշիական մոդելի հետ նոյնացնելը առնուազն անտեղեակութիւն է: Շատ հեռու չգնանք՝ 2007-ին արտագաղթ համարեա թէ չկար, իսկ 2008-ից սկսած մինչեւ այժմ՝ միայն աճում է, տասնեակ հազարաւոր հայեր ուղղակի փախչում են Սարգսեանի “ապահով” Հայաստանից…
Հաւակնութիւնը չունիմ նիւթին բոլոր մանրամասնութիւններուն տեղեակ ըլլալու, սակայն գոնէ մինչեւ փոխանցման պահը, Քոչարյանի եւ Սարգսյանի վարչակարգերը միջեւ դժուար է տեսնել հիմնական տարբերութիւններ: Եթէ ասում ես թէ անկէ ետք, հիմնական փոփոխութիւններ տեղի ունեցան, կարելի է…Հայաստանի քաղաքականութեան մասնագէտը չեմ, ոչ ալ ոեւէ ցանկութիւն ունիմ ըլլալու:
Սակայն չպատասխանեցիր այն կէտին թէ Տէր-Պետրոսյանի վարչակարգէն աւելի լաւն են (կամ նվազ վատը, եթէ կ’ուզես) յաջորդող իշխանութիւնները: Եթէ մէկդի դնես այժմու նախագահին դէմ ատելության մոլուցքի ազդակը, անհերքելի կը դառնայ այս հաստատումը: Զորս համազօր է ապացուցելու որ, տառացիօրէն, բարելաւում կայ Հայաստանի մէջ, վերԱնկախութեան օրէն ի վեր:
սակայն գոնէ մինչեւ փոխանցման պահը, Քոչարյանի եւ Սարգսյանի վարչակարգերը միջեւ դժուար է տեսնել հիմնական տարբերութիւններ
Մինչեւ փոխանցման պահը Սարգսեանի վարչակարգը դեռ գոյութիւն չուներ… 🙂 Իսկ ահա փոխանցումից յետոյ վարչակարգում շատ հետաքրքիր ու զաւեշտական փոփոխութիւններ տեղի ունեցան…
Սակայն չպատասխանեցիր այն կէտին թէ Տէր-Պետրոսյանի վարչակարգէն աւելի լաւն են (կամ նվազ վատը, եթէ կ’ուզես) յաջորդող իշխանութիւնները
Երկու բառով այստեղ անհնար է տալ երեք վարչակարգերի համեմատական բնութագիրը: Դրա համար մի քանի մեծածաւալ յօդուած է պէտք առնուազն: Կարճ կ’ասեմ միայն, որ Տէր-Պետրոսեանի ու Քոչարեանի վարչակարգերը ունեին եւ լաւ եւ վատ կողմեր, իսկ ահա վերջի բօլշեւիկինը զիջում է երկուսին էլ՝ բոլոր առումներով: Յամենայն դէպս, ութ տարուայ ընթացքում Սարգսեանի վարչակարգը ոչ մի դրական արդիւնք ցոյց չի տւել՝ միայն խայտառակ ձախողումներ, տնտեսական անկում, աղքատութեան աճ, ահագնացող արտագաղթ, քաղաքական բռնութիւններ ու չտեսնուած ընտրակեղծիքներ…
Եթէ մէկդի դնես այժմու նախագահին դէմ ատելության մոլուցքի ազդակը, անհերքելի կը դառնայ այս հաստատումը:
Ատելութիւն որպէս այդպիսին չկայ. զուտ քաղաքական վերլուծութիւն եւ ոչինչ անձնական: Անհերքելի է, որ նման ազդակներ եղել են եւ կան եւ ԼՏՊ-ի, եւ ՌՔ-ի նկատմամբ…
տառացիօրէն, բարելաւում կայ Հայաստանի մէջ, վերԱնկախութեան օրէն ի վեր:
Բարելաւում կայ իհարկէ, ափսոս միայն, որ վերջի բօլշեւիկն այդտեղ ոչ մի դերակատարութիւն չի ունեցել, չունի եւ արդեն չի էլ կարող ունենալ… 🙂
ուրեմն թերեւս պէտք է որ պարզապէս նուազ զբաղվիլ, ջանք եւ ժամանակ վատնել՝«վերջի բօլշեւիկներով», եւ ամէն մարդ իր գործը ընէ, որպէսզի շարունակենք առաջ գնալ, ոտքի կանգնիլ – թէկուզ դանդաղօրէն –
Լաւատես լինելը վատ բան չէ, բայց աւելի լաւ է լինել իրատես: Չեմ պատկերացնում՝ ինչպե՞ս կարելի է անտեսել վերջի բօլշեւիկի գոյութիւնը, եթէ հենց նա է Հայաստանի տէրն ու տիրակալը, եթէ հենց նրա պատճառով ամէն մարդ իր գործը չի կարողանում անել ու թողնում հեռանում է Հայաստանից… 🙂
Իսկ Րաֆֆի-ն լիովին ծիծաղելի այլընտրանք մըն է…
Միգուցէ եւ ծիծաղելի, բայց այստեղ վերացական-իդեալական այլընտրանքի հարցը չի դրւած: Հարցն այն է, թէ ինչպէս Հայաստանը հանել այն ծիծաղելի եւ հեղձուցիչ ճահճից, որի մեջ նրան դրել է վերջի բօլշեւիկը: Շատ աւելի ծիծաղելի է, երբ քաջ նազարները իրենց նոյնացնում են պետության հետ, քրեական տարրերը նահանգներ են ղեկավարում, իսկ շմայսներն ու թոխմախիմհերները՝ օրենքներ գրում…
(եթէ Հռիփսիմեն է դիրքի վրայ այս պահին – քանզի տեսնում եմ որ այլ էջում շատ յուզիչ բան է գրել… -, կարող է որ վերեւի մեկնաբանութիւնս չհրատարակվի… )
Հարգելի Հ.Շ. ճիշտ եք նկատել՝ ես եմ այս պահին կայքի մեկնաբանությունները մոդերացնում:) : Երեւի նկատեցիք՝ վիրավորանք պարունակողը հեռացրել եմ:
լաւ… այդ մէկ կատիկ բառը կը հանեմ…
լաւ… սրբագրեցի… ամէն դէպքում, կարծեցեալ «վիրաւորանքը» քո հետ կապ չունէր, brinjao, այլ կը վերաբերէր Պարոն Րաֆֆիին
ոհ, հիմա անցաւ…. ո՛ւֆ…
ներողութիւն, Տիկին Հռիփսիմե, ասկէ ետք բարի կ’ըլլամ…
(դպրոցի օրերս յիշեցի…)
Ճահճից հանել, ուղղակի անդո՞ւնդ շպրտելու համար… Ահա քեզ «հրաշալի տրամաբանութիւն»… Րաֆֆին անձնապէս վատ մարդ չէ, սակայն երեւակայական լուծում է: Պէտք է որ ուրիշ Փրկիչ մը գտնէք հիմա…
“Անդունդը” առայժմ ձեր վառ երեւակայութեան արդիւնքն է, իսկ ճահիճը՝ արդէն ութ տարւայ իրականութիւն: Արդարացնել այդ ռեալ ճահիճը հայեցողական “անդունդով”՝ այդքան էլ տրամաբանական չէ: Ի՞նչ “փրկիչ”, ի՞նչ Րաֆֆի, ի՞նչ ֆլան-ֆստան: Ես ընդամենը ասում եմ՝ զգո՛յշ, ճահիճ է, գարշահոտ ու գաղջասփիւռ ճահիճ: Թէ ով ի վիճակի կլինի չորացնել այդ ճահիճը՝ այդքան էլ կարեւոր չէ, յամենայն դէպս, առայժմ…
աշխարհի տարածքին բազմամիլիոնաւոր մարդիկ որքան պիտի ուզէին որ այդ անդունդը երեւակայական լինէր, փոխանակ համապասխանելու իրենց առօրեայ, անասելի իրականութեան… բոլոր այն խեղճ ժողովուրդները որոնք պահ մը հաւատացած են թէ Փրկութիւնը հասնելու է Արեւմուտքից… ի դէպ, մենք ել անցել ենք այդ անդունդից, կամ նոյնիսկ՝տակաւին որոշ չափով անոր մէջն ենք, վերոյիշեալ այդ պատճառով
իսկ այդ ճահիճին եզերքը դեռ շատ տեղ կայ քալելու… ամէն մարդ իր ճամբան կարող է գտնել, ըստ այնմ… այդ ձեւով, ճահիճն ալ ինքնաբերաբար կը չորնայ, ժամանակի ընթացքին… կարեւորը դիմանալն է, չյուսահատիլ, եւ շարունակել գործել – ճահիճէն հեռու –
Կը ներեք, բայց ինձ բոլորովին չեն հետաքրքրում այդ գլօբալ-վերացական անդունդների խնդիրները, բազմամիլիոն ժողովուրդների յոյսերն ու հաւատները, փրկութիւնը Արեւմուտքից կամ կործանումը Արեւելքից: Ինձ հետաքրքրում է միայն Հայաստանը եւ իր ներսի ճահիճը, որն այդ ամենի ոչ մի կապ չունի եւ ինքնաբերաբար էլ չի կարող վերանալ: Իհարկէ՝ ճահճից հեռու ու գաղջից դուրս հեշտ է լինել լաւատես, կարելի է հանգիստ ձայնով ասել ճահճի մէջ գտնւողներին՝ եղբայր, ի՞նչ ես ձայնդ գլուխդ գցել, դու դեռ լրիւ չես խեղդուել, մի քիչ էլ լող տուր դեպի եզերքը: Դիմացի՛ր, եղբայր, ամէն մարդ իր ճամփան կը գտնի, միգուցէ վարունգը թարս չբուսնի, Սաշիկը այլեւս փայ չվերցնի, Գալուստը գծերը հաւաքի, Նէմեցն էլ ջութակը ձեռքը վերցնի: Մի խօսքով, եղբայր, մի՛ յուսահատուիր, հավատայ, որ փոխուենք: Սա ապահով Հայաստանն է, ու վե՛րջ…
Տակաւին նորածին, խորհրդային կարգերից նոր դուրս ելած, թերաճ ու թէական Հայաստանի պարագային, կանխահաս է խօսիլ արեւմտեան չափանիշներով ժողովրդավարութեան մասին:
Իյա, իրօ՞ք… Դէ, իհարկէ, թերաճ Հայաստանին պէտք են միայն թերաճ ու կոմսոմոլ նախագահներ, հանցագօրծ նահանգապետներ, զաւեշտալի դեսպաններ, կիսագրագէտ նախարարներ ու խուժան օրէնսդիրներ: Նօրածին Հայաստանին պէտք են կովի պտուկների վրա մասնագիտացած, մեռելոցի սիրահար, օֆշորներում ֆռֆռացող կիթառահար վարչապետներ ու վեղարավոր-մորուքավոր սատանաներ: Վերջի բօլշեւիկի ապահով Հայաստանը ձեր արժեքավոր խորհուրդով հենց այսպէս էլ կառուցվում է՝ արեւելեան բռնապետությունների, լատինաամերիկեան խունտաների ու աֆրիկյան բանտուստանների չափանիշներով…
ասում են թէ ամէն ժողովուրդ արժանի է իր ղեկավարներին…
Ուրիշ բաներ էլ են ասում, բայց ոչ այդքան պարզունակ եւ կողմնակալ…
Հերեւաբար, այդ իմաստով, արտագաղթը նախընտրելի է: Այդ ալ՝ երկու-չարեաց-փոքրագոյնի տրամաբանութեամբ:
Շնորհաւորում եմ՝ այդ հրաշալի տրամաբանութեամբ Հայաստանը շուտով նորից Ադրբեջան կդառնա… Ինչպէս ժամանակին խոստովանել է հայտնի օֆշորագէտը՝ “Բա ի՞նչ անենք. թողնենք, որ մնան, յեղափոխութիւն անե՞ն…” 🙂
ամէն բան յարաբերական է, ընկերս
օրինակի համար՝
Կանատայի տարածքը 10 000 000 քառակուսի կիլոմետր է
բնակչութեան թիւը՝ 36 000 000
Հայաստանի տարածքը 30 000 քառակուսի կիլոմետր է
բնակչութեան այժմու թիւը՝ 3 000 000
you do the math, ինչպէս կ’ըսեն…
Կանատա՝ 3,6 բնակիչ ամէն մէկ քառակուսի կիլոմետրի համար
Հայաստան՝ 100 բնակիչ ամէն մէկ քառակուսի կիլոմետրի համար
երկրի մը բնակչութեան թիւը աննշան տուեալ չէ,
սակայն, բառացիօրէն, երկրի գոյութիւնը կախեալ չէ անկէ
նաեւ մի կարեւոր կէտ՝ աշխարհում մօտ 1Օ միլիոն հայութիւն կայ, որոնցմէ մի քանի միլիոնը Հայաստանը կը նկատեն որպէս իրենց Մայր Հայրենիքը, եւ կ’աջակցին անոր
Հայաստանի արտագաղթը ափսոսալի երեւոյթ է, սակայն այդ ուղղութեամբ արտայայտվող աղիողորմ, զիլ ու չափազանցեալ ահազանգները այլեւս մի քիչ մաշած են, շատ ել ազդեցիկ չեն
իսկ արտագաղթողների մեծամասութիւնը աւելի վատ վիճակի մէջ է, դրսում, սակայն չեն ուզում խոստովանիլ կամ ետ վերադառնալ… պատիւի հարց է, չէ…
Կանատայի տարածքը 10 000 000 քառակուսի կիլոմետր է
Կանադայի օրինակով ուզում եք արդարացնե՞լ արտագաղթը: Վերջի բօլշեւիկի քարոզիչները շատ աւելի զաւեշտալի “փաստարկներ” են բերում. մեկը նոյնիսկ ասում էր, թէ էլ ինչ հայ, որ չարտագաղթի… 🙂 Իսկ իրականում ներկայ ժողովրդագրական վիճակը արդեն սպառնում է երկրի անվտանգությանը: Որպէս թւաբանութեան սիրահար, հաշուեք, թէ քանի տարի յետոյ Հայաստանում մարդ չի մնա, եթէ նոյնիսկ պաշտօնական տուելաներով տարեկան մոտ 40 հազար մարդ լքում է “ապահով” Հայաստանը: Սրանք չափազանցեալ ահազանգներ չէն, այլ խիստ պաշտօնական (եւ հետեւաբար՝ նուազեցւած) թւեր: Փորձեք զիլ ու ազդեցիկ ձայնով արտաբերել Հայաստանի վերացման տարեթիւը (պլիւս-մինուսն էլ հետը)…
իսկ արտագաղթողների մեծամասութիւնը աւելի վատ վիճակի մէջ է, դրսում, սակայն չեն ուզում խոստովանիլ կամ ետ վերադառնալ… պատիւի հարց է, չէ…
Պատկերացնու՞մ եք, ինչ աստիճանի են մարդիկ հիասթափւել, որ գերադասում են ռուսաստաններում ու նոյնիսկ թուրքիաներում բեռնակրութիւն անել, քան թէ վերադառնալ վերջի բօլշեւիկի ապահով Հայաստանը: Քոչարեանի ժամանակ, ի դէպ, մարդիկ արդէն սկսել էին վերադառնալ, եւ “պատւի հարց”, չգիտես ինչու, չկար…
Հետաքրքրական է Քոչարեանի վերաբերեալ՝ յարաբերաբար դրական արտայայտութիւնները: Ես խնդիր չունեմ, բնաւ, կը կարծեմ թէ ան շատ շուտ դուրս ելաւ քաղաքական գործօն դաշտից, սակայն հազվադէպ է որ այդպիսի կարծիքներու հանդիպիմ համացանցային փոխանակումներու մէջ:
Իսկ Կանատայի օրինակս կը միտէր միայն մի բան ապացուցելու՝ առարկայականօրէն, թուաբանականօրէն, ճիշդ չէ ասելը թէ Հայաստանը «դատարկվում» է: Թէ շատ արտագաղթ կայ, այո: Սակայն երկիրը չի «դատարկվում»: Այլ նոյնիսկ ընդհակառակն, տրուած պարզ օրինակի հիման վրայ – եւ կարող էք նոյն բաղդատականը կատարել անթիւ այլ երկիրների հետ -, տարածքին համեմատ՝ գերբնակեցւած է: Սակայն լաւապէս չէ բաշխված բնակչութիւնը, այդ ալ՝ որովհերեւ տակաւին ենթա-զարգացած է երկիրը:
Զարմանալի բան չկայ այստեղ. ես փորձում եմ խօսել ոչ թէ կուսակցական-թայֆայեական խրամատներից, այլ անաչառ հետազոտողի դիրքերից: Ինձ հետաքրքրում է վարչակարգի բովանդակութիւնը, այլ ոչ թէ նախագահի անուն-ազգանունը եւ կենսագրութիւնը…
Կանադայի օրինակը թոյլ էր, եթէ չասենք անտեղի: Նոյնիսկ եթէ Հայաստանի հետ համեմատելու աւելի յարմար երկիր վերցուեր (ասենք՝ Իսրայել, Զուիցերիա, Նիդերլանդներ, Բելգիա), միեւնոյն է՝ Հայաստանի դատարկումը հնարաւոր չէ քողարկել, անտեսել եւ որ ամենազայրալին է՝ արդարացնել: Առաւել եւս՝ բնակչութեան խտութեան “փաստարկով”. իրականում Հայաստանն այդ առումով շատ աւելի նօսր է, քան վերոյիշեալ երկրները եւ մի քանի տասնեակ այլ երկրներ: Իսկ եթէ հաշուի առնենք, որ Հայաստանի տարածքը արդէն 45 հազ. ք.կմ է, այլ ոչ թէ 30, ապա էլ աւելի նօսր կը դառնայ: Գերբնակեցուածութեան մասին խօսք անգամ չի կարող լինել. Հայաստանի (ներառեալ Արցախը) բնակչութիւնը շատ հանգիստ կարելի է դարձնել առնուազն 5 մլն.: Բայց դրա համար պէտք է բարեփոխել, այլ ոչ թէ ամայեացնել տնտեսական ու քաղաքական համակարգը, վերացնել մենաշնորհները, այլ ոչ թէ փայ մտնել, կառուցել գործարաններ, այլ ոչ թէ կազինօներ ու եկեղեցիներ, խրախուսել ներգաղթը, այլ ոչ թէ արտագաղթը… Բայց դէ ում ինչ ես ասում. վերջի բօլշեւիկից նման բան սպասելն առնուազն միամտութիւն է…
brinjao, ակընկալելը թէ ամէն բան, ամէ՜ն եւ որեւէ բան, պետութիւնը պիտի կատարէ, պետութիւնը պիտի հոգայ, պետութիւնը պիտի լուծէ, այդ ալ՝ տակաւին նորածին պետութիւն մը, կրնայ տանիլ միայն դէպի… պատ մը: Դէպի անել:
Նոյն տրամաբանութեամբ, երկրի – կամ ընդհանրապէս հայութեան – դժնդակ վիճակը, միայն ու բացառապէս վերագրելով պետութեան թերութիւններին, անտեսում ենք այլ թերութիւններ, որոնք առաջին հերթին կապ չունեն պետութեան հետ, եւ որոնց դարմանումն ու սրբագրումը այս ձեւով կը դանդաղի, քանի որ ամէն բանի համար ապայնվում է միայն պետութիւնը, եւ այդպէսով «արդարացվում» է ամէն բան:
Ծուլութիւն, անհատապաշտութիւն, անզգամութիւն, անտարբերութիւն, նախանձ, բամբասանք, աւանդական-բարոյական արժէքներու չքացում, հոգեւորական հաւատքի չգոյութիւն, ազգասիրութեան պակաս, տգիտութիւն, օտարամոլութիւն… եւ դեռ այս ցանկը լրացուցիչ չէ անշուշտ… Իսկ այս ամէնուն հանցաւորը պետութիւնը չէ, եւ անհնար է որ այս ամէնը պետութիւնը կարենայ սրբագրել:
Անվերջ ու միայն քաղաքականութեամբ զբաղվելով, փախչում ենք այս էական նիւթերից, եւ այստեղ եւս գոյանում է մի… ճահիճ, որու առաջին ու հիմնական պատասխանատուն պետութիւնը չէ:
ակընկալելը թէ ամէն բան, ամէ՜ն եւ որեւէ բան, պետութիւնը պիտի կատարէ, պետութիւնը պիտի հոգայ, պետութիւնը պիտի լուծէ
Ոչ ոք չի ասել, թէ ամէն բան պետութիւնը պիտի կատարի: Բայց գոնէ ինչ-որ բան այդ պետութիւն կոչեցեալը պէ՞տք է անի, թէ ոչ: Ու՞մ է պէտք մի “պետութիւն”, որը զբաղուած է միմիայն մարդկանց թալանելու, գռփելու ու շահագործելու նոր ձեւեր յայտնաբերելով եւ նրանց երկրից դուրս շպրտելով…
Նոյն տրամաբանութեամբ, … անտեսում ենք այլ թերութիւններ, որոնք առաջին հերթին կապ չունեն պետութեան հետ
Իսկ ինձ թւում է, որ այդ թերութիւնները եւս կապուած են առաջին հերթին պետութեան հետ կամ, աւելի ճիշտ, պետութեան բացակայութեան հետ…
Իսկ այս ամէնուն հանցաւորը պետութիւնը չէ, եւ անհնար է որ այս ամէնը պետութիւնը կարենայ սրբագրել:
Վերջի բօլշեւիկի “պետութիւնը” խրախուսում է ծուլութիւն, անհատապաշտութիւն, անզգամութիւն, անտարբերութիւն, նախանձ, բամբասանք, աւանդական-բարոյական արժէքներու չքացում, հոգեւորական հաւատքի չգոյութիւն, ազգասիրութեան պակաս, տգիտութիւն, օտարամոլութիւն… Տարրական տրամաբանութիւնը ասում է, որ հանցաւորը հենց “պետութիւնն” է, այլ ոչ կողքի շենքի ծոյլ ու տգէտ Գարսեւանը կամ դիմացի շենքի բամբասկոտ ու օտարամոլ Փառանձեմը…
Անվերջ ու միայն քաղաքականութեամբ զբաղվելով, փախչում ենք այս էական նիւթերից, եւ այստեղ եւս գոյանում է մի… ճահիճ, որու առաջին ու հիմնական պատասխանատուն պետութիւնը չէ:
Եթէ դուք քաղաքականութեամբ չեք զբաղւում, քաղաքականութիւնն ինքն է զբաղւում ձեզանով…
Վերեւ արդէն նախատեսած էի որ ամէն բանի համար նորէն այպանելու ես պետութիւնը: Մեր հաւաքական նորմալ հոգեբանութիւնն է, որուն համար ալ կլոր-կլոր կը դառնանք, մենք մեր պոչը կը հալածենք:
Եւ այսպէս, «Հայոց Պետութեան թերութիւնները -vs- հայերի թերութիւնները» այս էական նիւթը կը վերածուի՝ «հա՞ւը հաւկիթէն (ձու) կ’ելլէ, թէ հաւկիթը հաւէն կ’ելլէ» անվերջանալի – եւ ամուլ – մտային մարզանքի: Ի դէպ, ասոր ալ կ’ասեն նիւթի ճահճացում…
Ջանանք սակայն վերադառնալ տրամաբանութեան:
Ժողովուրդի վերաբերող թերութիւնները որոնք վերեւ նշեցի գոյութիւն ունէին վերԱնկախութեան առաջի՛ն օրէն իսկ: Այսինքն՝ ժամանակագրականօրէն, կարելի չէ զանոնք վերագրել նիւթի առարկայ պետութեան ըրածին կամ չըրածին:
Աւելին, այժմու այդ հաւաքական դիմագծի մի քանի տարրերը (ոչ բոլորը, դժբախտաբար) ուղղակի կը սեռին խորհրդային ժամանակներից, եւ հետեւաբար, առարկայականօրէն, կարելի չէ անոնց հեղինակը նկատել այժմու պետութիւնը:
Կը մնայ միայն մէկ մտային հնարք՝ այպանել այսօրուայ պետութիւնը, որ ան չյաջողեցաւ դարմանել այդ ամէնը: Լաւագոյն փախուստի միջոց, որպէսզի մարդ չստանձնէ իր անհատական ճակատագրի վերաբերեալ որեւէ անհատական պատասխանատվութիւն:
«Օգնէ նախ դուն քեզ, եւ ապա Երկինքը քեզի կ’օգնի»…
Շնորհակալութիւն քննարկման համար: Նիւթն իրօք ճահճացման վտանգի տակ է: Մեր տեսակետները արդէն մանրամասն շարադրուած են, եւ կարելի է թերեւս վերջակետ դնել: Յիշեցնեմ միայն, որ 300 հազար մարդ իրենց անհատական ճակատագրի վերաբերեալ արդէն ստանձնլ են խիստ անհատական պատասխանատվութիւն. նրանք այլեւս Հայաստանում չեն եւ նրանց սերունդներն էլ այլեւս հայ չեն լինի… “Նստենք թախտին, սպասենք բախտին”՝ մինչեւ որ վերջի բօլշեւիկը ամբողջովին կործանի պետութիւնը…